Plotplanning: levenselixer of guillotine

Een manuscript schrijven kun je op verschillende manieren aanpakken. De ene schrijver denkt het hele plot van tevoren uit, inclusief subplots, personageontwikkelingen, hints en onthullingen. Op het moment dat hij begint met schrijven, is het verhaal eigenlijk al helemaal af, behalve dat het nog geschreven moet worden. Een andere schrijver zal gewoon beginnen met een (misschien nog vaag) idee. Hij begint gewoon bij het begin en werkt van daaruit verder. Het verhaal ontstaat dan gaandeweg en uiteindelijk ligt er een concept dat hier en daar nog een beetje bijgeschaafd moet worden.

Ik ben jaloers op beide schrijvers. Zij hebben al bij voorbaat iets wat mij chronisch ontbreekt: overzicht. Ik ben namelijk de schrijver die, ook al weet ik beter, lukraak ergens begint, geen oog heeft voor begin, einde of chronologie, en die gewoon willekeurig ideeën op papier kalkt.  Met als gevolg dat ik uiteindelijk op de bank zit met een enorme stapel uitgeprinte scènes, die op detailniveau allemaal best veel potentie bezitten, zelfs vol staan met creatieve en grappige ingevingen, maar die nauwelijks  onderling met elkaar in verband zijn te brengen. Een boek vol deus ex machina’s, daar wordt niemand gelukkig van.

Tijd om te ordenen dus. Zoals eerstgenoemde schrijver moest ik er toch aan geloven om een plotplanning te maken. Met als voordeel dat ik de scènes wel al geschreven had op kleine kartonnen kaartjes. Daarna ben ik gaan puzzelen. Wat gebeurt wanneer? Op welk moment doet welk personage zijn intrede in het verhaal? Hoort deze scene eerder bij het begin, midden, of einde? Soms moest ik een scene even teruglezen, want welke details komen daar ook alweer in naar voren en klopt dat wel met wat er al gebeurd is?

Eindeloos was ik aan het schuiven. Het resultaat? Overzicht! Niet alleen levert de uiteindelijke puzzel een veel duidelijker beeld op van de algemene plotstructuur van het verhaal, ook wordt je neus platgedrukt op de weinig weerstand biedende feiten. Het maakt glashelder welke scènes volstrekt overbodig zijn en welke gaten er nog ingevuld moeten worden. Die gaten heb ik er met kaartjes in een andere kleur tussen gelegd, met steekwoorden over wat daar dan nodig is. Dat geeft dan weer inspiratie voor het schrijven van nieuwe scènes.

Nieuwe scènes werpen soms een heel nieuw licht op de rest van het verhaal. Dan werkt de plotpuzzel als levenselixer voor bijvoorbeeld dat onderbelichte personage dat  veel meer bestaansrecht verdient. En soms wordt een overbodige scene die je al had geschrapt, ineens toch weer functioneel.

Plotplanning kan ook uitpakken als een guillotine, wanneer er toch scènes of personages sneuvelen onder de kneedgum. Of als het aanbrengen van een noodzakelijke wending in het plot letterlijk leidt tot het pijnlijkste schrijversmotto: Kill your darlings. Hoe ik ook schoof, schreef of schrapte, ik kon er niet omheen:  zijn kop moest eraf. Rust zacht, lieveling. Ik schrijf wel een ander boek over je.

Angela van Leersum is een beginnend schrijfster en volgt momenteel een schrijfcursus bij de SKVR in Rotterdam. Veel heeft ze nog niet gedaan op schrijfgebied, maar een maand geleden won ze de 2e winactie van DMI Books. Op het moment is ze bezig met het schrijven van haar eerste boek, dat binnen een jaar af moet zijn. Haar schrijfproces kun je volgen via haar weblog: angelavanleersum.wordpress.com