Lezer, blijf bij me: spanning aanbrengen in je verhaal

Een tijdje terug werd een verhaal van mijn hand afgewezen omdat het (onder andere) urgentie miste. Urgentie. Het woord ligt ruw op de tong en rochelt door je keel. Na een tijdje voel je het ook schuren. Ik wel tenminste. Want als je verhaal urgentie mist, waarom is het dan geschreven? Gelukkig vroeg ik me ongeveer een week af of ik niet gewoon mijn laptop bij het oude vuil zou zetten, maar het ding is nog niet afgeschreven dus die vlieger ging niet op.
Terug naar het schrijven. Ik moet schrijven. Er zitten zoveel verhalen nog in mijn hoofd, die moeten eruit. Daar zit dus wel de urgentie, de motivatie om door te gaan. De vraag is nu hoe ik dat ook in mijn verhalen krijg en de lezer bij me houd.

Wie, wat en waarom?

Daar draait het hele verhaal eigenlijk om. Bij het lezen van de eerste paar zinnen moeten die vragen gelijk boven het hoofd van de lezer hangen. Wat is er aan de hand? Wat zijn dit voor personages en waarom doen ze zoals ze doen?
Als schrijver geef je de antwoorden, al dan niet op een manipulerende wijze. Je kan zelf bepalen welke informatie je prijsgeeft en op welk punt in je verhaal je dat doet.

Houd het spannend

Spanning houdt de wereld draaiende. Dat werkt in iedere relatie dus ook tussen lezer en schrijver. In het boek ‘Spannende verhalen schrijven’ beschrijft René Appel een aantal factoren die bijdragen aan een spannend verhaal. Zo noemt hij als eerste de structuur van een verhaal. Door wisselingen van scènes en/of perspectief en het maken van tijdsprongen bouw je spanning op en kan je de lezer manipuleren in de informatie die je voorschotelt. Ook het bekende fenomeen ‘tijdsdruk’ kan een lezer aan de pagina’s gekluisterd houden.
Een andere factor is het scheppen van verwachtingen. Stuur de lezer een bepaald laantje in en wijzig dan radicaal de route. Dat houdt hem/haar wel scherp. Aan de andere kant kan je ook een gebeurtenis aankondigen. De lezer blijft dan hangen om te zien of het uitkomt en hoe dat zal gaan gebeuren.

Sympathy for the devil

of voor ieder ander (hoofd)personage, maar het scheelt als de lezer zich kan identificeren of punten van herkenning leest. Maak daarom een (hoofd)personage niet te ideaal, geef hem/haar ook een paar karakter ‘foutjes’ mee en laat zijn/haar behoefte voortkomen uit een menselijk verlangen . Als ik een boek lees, hoef ik geen afspiegeling van mezelf te lezen maar wel iemand die ik had kunnen zijn of wiens motivatie ik kan begrijpen.
Met een personage van vlees en bloed ben je er nog niet. Er moet ook een conflict zijn. Dat kan tussen verschillende personages maar ook een psychologisch conflict binnen één personage. Om het geheel nog spannender te maken moet de oplossing niet voor handen liggen, het liefst zelfs ver buiten bereik en met de nodige complicaties.

Zeg het met de juiste woorden

Daar valt of staat ieder verhaal mee. Schrijfstijl staat in dienst van het verhaal dat je wilt vertellen. Onnodig veel beeldspraak of ingewikkelde lange zinnen met een overdosis aan vergelijkingen halen de vaart uit je verhaal. Of je nu een literair hoogstandje wilt schrijven, of gewoon een weg-werp-roman voor bij het zwembad, het werkt niet als de lezer zich door de zinnen heen moet worstelen. Het hoeft niet per sé in Jip/Janneke taal maar maak het niet onnodig complex.

De juist mix

Die ontstaat pas als je de lezer serieus neemt. Je kan klakkeloos alle acht factoren kopiëren en een spanningsboog tot in den treuren rekken, maar het zal een keer breken en de lezer voelt zich bekocht. Kies daarom de ingrediënten nauwkeurig. Als schrijver maak je zelf de mix. De samenstelling is voor iedereen anders. Door veel te schrijven en te lezen merk je wat wel en niet werkt. Als lezer word ik gegrepen door de stijl en personages. Conflict en confrontatie hoeven van mij niet groot te zijn. Gek genoeg richt ik me als schrijver juist wel op die laatste twee en ga me te buiten aan een ingewikkelde structuur. Misschien toch maar de lezer in me laten schrijven.

Over de auteur

Annette Rijsdam studeerde Engelse literatuur aan de Universiteit Leiden, volgde een schrijfcursus bij Editio en een inleidende module bij de Schrijversacademie. Was een van de genomineerde voor de Editio debutantenprijs, haalde de Sweekstars finale met een thriller en kwam in de top tien ‘Go Explore’ verhalen. Een aantal korte verhalen en gedichten zijn opgenomen in bundels of gepubliceerd online. En nu lonkt een eigen boek aan de horizon.