Hoe herhaling kan werken

Met herhaling in je tekst moet je alert zijn, bijvoorbeeld als je onbedoeld vaak dezelfde woorden of zinnen gebruikt. Dat kan je lezer ergeren. Maar herhaling kan ook positief werken, mits goed ingezet. Wanneer gebruik je dat dan, en waarom?

Herhaling kun je gebruiken om iets te benadrukken en aan te geven dat het belangrijk is. Denk aan het cliché van de makelaardij over de volgens hen cruciale factor van de prijs van een huis: locatie, locatie, locatie. Of als een spreker wil beklemtonen dat iets van belang is en de toehoorders wil overtuigen: “Government of the people, by the people and for the people.” – Abraham Lincoln. (Dit soort herhalingen zijn vrijwel altijd met zijn drieën.)

Herhaling in een dialoog

Dialogen zijn ook handig om herhaling in te gebruiken, bijvoorbeeld als de ene gesprekspartner door een herhaling van iets wat de ander heeft gezegd, aangeeft dat hij het begrepen heeft. Bijvoorbeeld:

Twee mannen staan klaar om zich in een mijn aan touwen naar beneden te laten zakken.
Man 1:
“Kijk uit voor de wanden, die hebben scherpe uitsteeksels.”
Man 2:
“Uitkijken voor de wanden, check.”

Je ziet hier ook dat een herhaling niet per se precies dezelfde tekst hoeft te zijn.

Herhaling is ook bruikbaar als je personage iemand wil plagen:

Een man en een vrouw lopen een trap met ongelijke, smalle treetjes af.
De man zegt: “Onhandige trap dit; gelukkig heb ik een geweldig evenwichtsgevoel.”
Prompt gaat hij onderuit.
“Ja, ik zie het,” zegt de vrouw, “je hebt een geweldig evenwichtsgevoel.”

Eigenschap van een personage

En wat dacht je van herhaling van een woord, zin of uitdrukking als een typische eigenschap van een personage? Denk aan David Attenborough in Jurassic Park, die als de oprichter van het pretpark met echte dinosauriërs steeds aangeeft dat hij daarbij kosten noch moeite heeft gespaard: “Spared no expense!” Of Ollie B. Bommels uitspraak: “Als je begrijpt wat ik bedoel.” Of Maarten van Rossems lievelingswoord ‘wonderlijk’.

Emotie benadrukken

Herhaling is bij uitstek geschikt om stress, angst of andere sterke emoties te laten zien; iets wat een personage helemaal in zijn beslag heeft genomen. Bijvoorbeeld:

Thomas rende naar zijn laptop om het nummer op te zoeken en tikte razendsnel zijn wachtwoord in. Zijn laptop weigerde. Hè? Vast in de haast verkeerd ingetikt. Hij tikte opnieuw. Zijn laptop weigerde. Wat? Hij wist zeker dat hij nu het juiste wachtwoord had gebruikt! Hij probeerde de opkomende stress weg te duwen, tikte met trillende vingers langzaam voor de derde keer het wachtwoord in en klikte op ‘Show password’. Die klopte. Met ingehouden adem drukte hij de Enterknop. Zijn laptop weigerde.

Hoe gebruik je herhaling

Gebruik woorden waarvan je vindt dat ze iets goed kunnen benadrukken in je verhaal. Herhaal die zodanig dat je lezer doorkrijgt dat ze belangrijk en betekenisvol zijn, en ze onthoudt. Doe het op plekken waar het de meeste impact heeft. Op de juiste manier gebruikt kunnen herhalingen je lezer of toehoorder overtuigen dat het waar is – zelfs als dat niet het geval.
 
Wees niet al te overvloedig met herhaling, want dan kan het kantelen naar irritatie.

Veel herhalend schrijfplezier!