4 tips voor selfpubbers die op het punt staan hun boek uit te brengen

Breng je je manuscript in eigen beheer uit en sta je op het punt het naar de vormgever of drukker te sturen? Check dan, met name als je geen gebruik hebt gemaakt van een redacteur, eerst deze vier checks.

---

Check 1: Elk hoofdstuk op een nieuwe pagina

Niet alleen in fictie maar ook in veel non-fictie is het gebruikelijk om elk hoofdstuk op een nieuwe pagina te laten beginnen, zelfs als het korte hoofdstukken zijn. In Word kun je dit bewerkstelligen door direct na de laatste zin van het hoofdstuk een ‘Pagina-einde’ in te lassen, met menu PAGINA-INDELING / Eindemarkeringen / Pagina (fig. 1). In Word onder Windows kun je hiervoor tevens Ctrl + Enter gebruiken.
Gebruik hier elk geval geen Enters voor, dus door net zo vaak op de Enter-toets te drukken tot het nieuwe hoofdstuk op de volgende pagina begint. Want wat op jouw scherm de volgende pagina is, is dit niet per se op papier en het zou zonde zijn als je er pas na het ter perse gaan van je boek achter komt dat hoofdstuk 2 halverwege een bladzijde begint. 

Afbeelding

Check 2: Inspringende alinea’s

Ervan uitgaande dat je bekend bent met het nut van alinea’s, raad ik je aan de eerste regel van elke tweede, derde et cetera alinea te laten ‘inspringen’. Zo voorkom je dat de lezer op elke pagina wordt geconfronteerd met een massief blok tekst. Bij dialogen helpen inspringende alinea’s bovendien te verduidelijken wanneer het volgende personage aan het woord komt; sla er maar eens een willekeurige roman op open.
Dit staat overigens los van witregels: die gebruik je om een scènewisseling of tijdsprong aan te geven.
Om alinea’s te laten inspringen gebruik je de Tab-toets – maar wacht hiermee tot je klaar bent met schrijven, leg ik zo dadelijk uit. Gebruik elk geval geen spaties, wat ik vaak zie. Het nadeel van spaties is namelijk dat ze een scheve linkerkantlijn kunnen opleveren, bijvoorbeeld als je je tekst horizontaal laat ‘uitvullen’ of wanneer je je uiteindelijke manuscript via ‘Zoeken en vervangen’ (zie check 3) ontdoet van dubbele spaties.
Mijn advies is om tíjdens het schrijven ‘Afstand voor alinea invoegen’ (fig. 2) te gebruiken, dan wordt er automatisch ruimte gelaten tussen opeenvolgende alinea’s. Pas wanneer je helemaal klaar en tevreden bent, kun je elke tweede, derde etc. alinea laten inspringen met een tab. Sla hierbij na elke witregel de eerste alinea weer over, dus:

[witregel]
alinea1 alinea1 alinea1 alinea1 alinea1.
[tab] alinea2 alinea2 alinea2 alinea2
alinea2 alinea2.
[tab] alinea3 etc. 

Afbeelding

Schakel eventueel een redacteur in om dit voor je te regelen. Stem dit ook af met je vormgever of drukker, er zijn namelijk vormgeefprogramma’s waarbij je juist géén tabs mag gebruiken.

Check 3: Dubbele spaties

Als je manuscript helemaal af is, dien je het te ontdoen van dubbele spaties. Hiervoor gebruik je ‘Zoeken en vervangen’, in menu START (fig. 3), of onder Windows: Ctrl + h.
Typ een dubbele spatie achter ‘Zoeken naar’ en een enkele achter ‘Vervangen door’. Kies vervolgens ‘Alles vervangen’. Zeker weten dat dit meer dan één vervanging oplevert (en zo niet trakteer ik je hoogstpersoonlijk op koffie).
Op dezelfde wijze kun je onterechte spaties voor punten en komma’s verwijderen, dus zoeken naar spatie+komma (direct achter elkaar, zonder +) en vervangen door komma. Doe dit tevens voor spatie+punt en spatie+vraagteken/uitroepteken.
Extra check: vervang ... (drie losse puntjes) met het beletselteken (Ctrl + Alt + .). Zo voorkom je dat de laatste punt van puntje, puntje, puntje op de volgende regel staat.

Afbeelding

Check 4: Controleer je proef

Zodra je manuscript van zijn uiteindelijk ‘jasje’ is voorzien wordt het de ‘proef’ genoemd. Dit is de laatste mogelijkheid om het te controleren op onvolkomenheden zoals hierboven beschreven, dus controleer de proef daarom goed op: 
•    een afwijkende bladspiegel (zou dankzij check 1 en 2 grotendeels op orde moeten zijn)
•    lege bladzijden waar ze niet horen
•    bladzijden met bovenaan slechts een halve zin of één woord
•    missende of niet doorlopende paginanummers
•    onhandige afbrekingen aan het eind van de regel, zoals ‘jongen- sinternaat’ of ‘T- shirt’, met ‘shirt’ op de volgende regel
•    andere in het oog springende onvolkomenheden
Sterker, ik adviseer je de proef nog een keer hélemaal door te lezen, van colofon tot dankwoord. Gegarandeerd dat je nog ergens een taal-, opmaak- of inhoudelijk foutje tegenkomt. Waarschijnlijk alle drie.

Over de auteur

Rob Steijger werkt als freelance redacteur voor zowel uitgevers als schrijvers en is gespecialiseerd in fictie en verhalende non-fictie. Zijn website: www.fzeven.nl