Zo maak je een cliché origineel: de minderheidsheld

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de minderheidsheld.

Het cliché

Je held is in een bepaalde minderheid, waardoor het anders is. Wat betreft seksuele oriëntatie, religie of ras. Of die heeft bijvoorbeeld een handicap, ADHD, een angststoornis of autisme. De schrijver wil laten zien hoe die beleving is ten opzichte van de ‘meerderheidsheld,’ en slaat daarin door. De held krijgt de heldenstatus enkel en alleen omdat die anders is, niet omdat die heldhaftige karaktertrekken of een groeiproces laat zien. Meestal draagt deze held met diens diversiteit wel een thema of een boodschap uit, maar die is dan zo geforceerd of overdreven groot in opzet of uitwerking dat het storend wordt. 

Een voorbeeld van dit cliché

Een van je thema’s is feminisme en je heldin is een lesbienne. De schrijver kan haar die seksuele oriëntatie hebben gegeven om te kunnen zeggen: mannen zijn zo overbodig, dat mijn hoofdpersoon hen niet nodig heeft om het beste uit zichzelf te halen. Ze vindt alle mannen ook vreselijk en zelfs op seksueel gebied zijn de niet interessant voor haar. Leve de vrouw!
En omdat Heldin een voorvechter is van vrouwen is het feit dat ze een (lesbische) vrouw is, genoeg om haar te bewonderen. Volgens deze schrijver dan, want zo werkt het niet. Deze heldin is niets meer dan een doorgeslagen trope.

Waarom stoort dit cliché zo?

Een held moet zijn strepen verdienen. Iedere held heeft iets om voor te vechten. Als je een minderheidspersonage laat strijden voor een betere positie van de gemeenschap waar die toebehoort, kan dat een mooi verhaal opleveren. Ook als er geen sprake is van een conflict in de zin van dat er actief voor iets gestreden moet worden. Het kan ook betekenen: de uitdagingen die het met zich meebrengt om bij een minderheid te horen. Juist omdat het thema of het conflict bij de held staat.
Maar bij dit cliché is dat conflict te globaal. In ons voorbeeld is ‘de man’ het probleem. Oké, dus ook de vader van de heldin? En de vriendelijke marktkoopman?
“Nee, maar mannen hebben te veel macht over of in vergelijking met vrouwen.”
Waaraan merkt Heldin dat in haar eigen leven?
“Dat komt steeds op het nieuws.”

Kortom: dit cliché stoort omdat het een probleem benoemt, maar datzelfde probleem komt nooit daadwerkelijk aan bod in het ‘echte’ leven van je hoofdpersonage. De heldenstatus wordt daarmee te makkelijk uitgereikt.

Het cliché fiksen: maak het conflict concreet

Het conflict concreet maken houdt twee dingen in:

• Zorg dat je personage ergens concreet last van heeft.
  Dus niet van ‘de man in een hogere positie’, maar een mannelijke leidinggevende die haar continu afblaft omdat ze een vrouw is.
• Zorg ervoor dat de acties die je personage onderneemt ook effect hebben op het plot.
  Dus laat haar liever niet demonstreren voor vrouwenrechten, als dat betekent dat die hork op kantoor nog steeds kan blijven waar hij zit. Laat haar liever met andere dames op kantoor een gezamenlijk plan maken om die misselijke vent te laten ontslaan.

Tips voor het verminderen van het cliché

• Noteer in je opschrijfboekje wat er zou veranderen aan het verhaal als je personage niet tot de minderheid behoort. Dat helpt je scherp te krijgen wat de heldenreis van je personage is ómdat het tot die minderheid behoort en in hoeverre dat gegeven een heel conflict kan dragen.
• Schrijf zo nu en dan ook een scène waarin het minderheidskenmerk van je personage niet op de voorgrond staat. Als het bij vrienden is, bijvoorbeeld. Je minderheidsheld mag niet alleen maar bezig zijn met die ene strijd. Hoewel het kan, is het heel moeilijk om zo’n personage geloofwaardig te schrijven.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen. Ze geeft ook een cursus dialogen schrijven.