Zo maak je een cliché origineel: de emotioneel afstandelijke moeder

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de emotioneel afstandelijke moeder.

Het cliché

Je personage heeft een moeilijke geschiedenis nodig voor het centrale conflict. Dan lijkt de emotioneel afstandelijke moeder een perfecte oplossing. Je hoeft niet met hele extreme voorbeelden te komen dat je personage dagelijks werd afgeranseld, maar iedereen begrijpt dat opgroeien zonder liefde vreselijk is. Want dat is het toch? Emotioneel afstandelijk is niet liefdevol, en opgroeien zonder liefde, dat is niet alleen dramatisch, maar ook traumatisch. Dat kan iedereen begrijpen. 

Waarom stoort dit zo?

De keuze voor een emotioneel afstandelijke moeder als lastige geschiedenis van je personage wordt makkelijk met de eerdergenoemde afweging gemaakt. Het uitgangspunt is op zichzelf niet verkeerd, zelfs essentieel om het te laten slagen. Maar het stoort zodra er bij dit uitgangspunt te kortzichtig of verkeerd naar het begrip liefde wordt gekeken. Wil je dat in deze context kunnen gebruiken, dan moet je daar zorgvuldig naar kijken.

De aanloop naar het cliché: niet liefde, maar zichtbaarheid

De emotioneel afstandelijke moeder wordt cliché als je (moeder)liefde eenvoudigweg samenvat met iets als: ‘Ze was niet lief’ of ‘Ze knuffelde me nooit.’ Bovendien loop je het risico dat je het begrip liefde gaat overromantiseren: ‘Zolang je maar geknuffeld en gekust wordt door je moeder, is dat alles wat er nodig voor is om liefdevol op te groeien en een goede moeder te hebben.’ Het probleem van een emotioneel afstandelijke moeder en het principe van goed opvoeden is veel complexer en genuanceerder dan dat.

Neem als uitgangspunt voor de nuancering dat de emotioneel afstandelijke moeder niet liefdeloos is, maar haar kind als onzichtbaar ziet. Aan de basis van liefde en je gewenst voelen, ligt het gevoel dat je als persoon gezien, of zelfs maar opgemerkt wordt. De afwezigheid daarvan is een goed uitganspunt om die ‘liefdeloze moeder’ uit te werken. Er zijn maar weinig dingen die zo pijnlijk gespeend van liefde voelen als het gevoel hebben dat iemand het niets kan schelen als je er niet meer zou zijn.

Het cliché fiksen: onzichtbaar: wat nu?

Hoewel het in de praktijk lastig is, is het in theorie eenvoudig om dit cliché te fiksen. Ga na op wat voor manieren je personage zich onzichtbaar heeft gevoeld, en hoe zich dat uit. Is een talent nooit onderschreven en daardoor een gebrek aan zelfvertrouwen ontstaan?  Zijn broers en zussen continu geprezen en je personage continu genegeerd? Daardoor voelt je personage zich nu eenzaam. Enzovoorts.
Kijk naar deze oorzaken en gevolgen en neem dat serieus om het geloofwaardig op papier te kunnen krijgen. Eenzaamheid bijvoorbeeld wordt inmiddels erkent als een stille doder: je kan eraan overlijden. Een fictieve emotioneel afstandelijke moeder kan niet een oorzaak zijn van een trauma op de achtergrond. Daarvoor is het te serieus en te complex om kort over te kunnen schrijven, wil het tot zijn recht komen. Dit trauma moet een rode draad worden in het centrale conflict van je hoofdpersonage.

Nu jij!

Schrijf een scène waarin je personage zich volkomen onzichtbaar voelt, doordat een overtuiging die het jongs af aan van deze moeder heeft meegekregen. Probeer te benadrukken hoe donker en pijnlijk dat daadwerkelijk is. ‘Het doet even pijn’ is hier niet aan de orde!

Tip voor het vermijden van het cliché

• Neem mee hoe Moeder zo emotioneel afstandelijk is geworden of waarom ze zo doet. De effecten en oorzaken van een verslaving zijn relatief eenvoudig te verklaren: ‘Dit doet alcohol met de hersenen of het gedrag’. Iemands emotionele toestanden of beweegredenen zijn een stuk complexer voor een lezer om als vanzelf te begrijpen.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.

---

 [Nv1]Link naar alcoholistische vader