Vermijd deze 5 valkuilen bij het schrijven van dialoog

Een goede dialoog is haast onmisbaar in je verhaal. Het helpt spanning op te bouwen, relaties tussen personages weer te geven of het plot verder te ontwikkelen. Om je op weg te helpen vind je hieronder 5 veelgemaakte fouten bij het schrijven van dialogen, en hoe je die kunt vermijden.

1. Dialoog gebruiken om achtergrondinformatie te dumpen

Een valkuil die je geregeld ziet voorkomen aan het begin van een boek of verhaal, is het inzetten van dialoog om de lezer in een rap tempo alle nodige informatie over de personages te geven. Neem als voorbeeld deze zin uit een gesprek tussen en broer en zus:

“Sinds pap en mam overleden zijn in dat auto-ongeluk is alles hier veranderd.”

Dit komt vrij geforceerd en onnatuurlijk over. In werkelijkheid zou de broer de zus nooit op deze manier aan het ongeluk herinneren, zij weet het immers al. In plaats daarvan kun je deze informatie subtieler verwerken. Hierdoor leidt je de lezer langzaam door de informatie heen. Een verbeterde beschrijving van de zin hierboven zou bijvoorbeeld zijn:

“Wanneer ze de woonkamer binnenkomen, lijkt er een deken van stilte te hangen. De klok tikt zachter dan vroeger, de hoek waar hun vaders stoel stond is leeg. Hij kijkt haar aan en fluistert: ‘Het voelt nog steeds zo kil.’”

Hierbij focus je op het beschrijven van een bepaald gevoel of emotie, in plaats van op een hele directe manier alle informatie over te brengen. Je laat het dus zien in plaats van alleen te vertellen; ook wel de befaamde ‘show-don’t-tell regel’.

2. Elke zin afsluiten met “zei”

Het is niet nodig elke zin die een personage uitspreekt  af te sluiten met “zei x”. Ten eerste kun je het werkwoord ‘zeggen’ vervangen door bijvoorbeeld, ‘fluisterde’, ‘gromde’, ‘mompelde’, ‘siste’, etc. om wat meer variatie aanbrengen.

Daarnaast kun je de uitspraak combineren met een actie. Bijvoorbeeld: Ze legde haar vork neer. “Ik zit vol”.

Zo is het duidelijk dat de uitspraak door dat personage wordt gezegd, zonder dat je dit hoeft toe te lichten door er ‘zei’ aan toe te voegen.

Bovendien leest een goed geschreven dialoog als een tenniswedstrijd, waarbij de bal over en weer gaat. Elke zin begint op een nieuwe regel, zodat duidelijk is wie er aan het woord is. Lees na het schrijven van een dialoog je eigen tekst na om te controleren of dit goed te volgen is.

3. Onnodige smalltalk

In een goed geschreven tekst is er over elk woord nagedacht. Ook de dialoog moet je op die manier benaderen. Om een goede dialoog te schrijven kun je vragen in gedachten houden als “wat verandert er in de relatie tussen de personages door deze dialoog?” of  “welke nieuwe informatie krijgt de lezer hierdoor?”

Door een gesprek onnodig in te leiden met small talk, haalt dit de vaart uit het verhaal en doet het af aan de kracht van een scene.

4. Een gesprek woord voor woord weergeven

Aansluitend op de vorige valkuil, is het goed in gedachten te houden dat een dialoog geen één-op-één kopie hoeft te zijn van gesprekken in het dagelijks leven. Elk vulwoordje of aarzeling opschrijven is niet nodig. Een dialoog moet natuurlijk aanvoelen, maar wel doelgericht zijn.

Echter kun je er wel bewust voor kiezen herhalingen of stamelingen weer te geven, bijvoorbeeld als een personage verlegen of zenuwachtig is. Dit is dus een middel wat je bewust wel of niet kunt inzetten. Kies zorgvuldig wat jij in je dialoog wil overbrengen.

5. Personages hebben geen onderscheidende stemmen

Als alle personages precies op dezelfde manier praten creëert dit een nogal saaie dialoog. Het is juist interessant om de verschillende karakters en socio-economische milieus naar voren te laten komen in gesprekken. Zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen dat bepaalde personages typerend taalgebruik of stopwoordjes hebben. Denk bijvoorbeeld aan Jay Gatsby uit The Great Gatsby die iedereen amicaal “old sport” noemt. Ook kun je een accent fonetisch of in de keuze van bepaalde woorden weergeven. Zo heeft Hagrid uit Harry Potter een erg typische manier van praten, met woorden als “bennen” (in plaats van zijn) of “motten” (in plaats van moeten), bijvoorbeeld: “Als ge motten weten, moet ge het me zeggen”. Hiermee wijk je dus af van ABN, om extra een extra dimensie aan een personage te geven.