Gebruik je nu wel of geen leestekens in je gedicht?

Er zitten voor- en nadelen aan het gebruik van leestekens in een gedicht. Je moet voor jezelf beslissen of het voor jouw gedicht van waarde is om leestekens toe te passen. Het hangt sterk van het gedicht zelf af en wat jij ermee wilt bereiken. We zetten de overwegingen op een rij.

Wanneer gebruik je leestekens?

Als je graag wilt dat je gedicht overkomt precies zoals jij het bedoeld hebt dan is het aan te raden om gebruik te maken van leestekens. In wezen blijf je dan stuurman van je eigen gedicht. De lezer begrijpt door een komma dat jij daar een rustpauze creëert. De punt geeft het einde aan van een zin, zoals een hoofdletter duidelijk maakt dat er een nieuwe zin begint. Voor de lezer is dit gemakkelijk. Jouw aanwijzingen staan in het gedicht. Het leest helder en overzichtelijk.

Nadeel: poëzie is geen proza. Er is op deze manier minder ruimte voor een eigen interpretatie van de lezer en het gebruik van te veel leestekens kan storend werken.

Wanneer laat je leestekens weg?

Geef je er de voorkeur aan dat jouw gedicht door de lezer zelf mag worden ingevuld? Dat de lezer zijn eigen interpretatie mag gebruiken om jouw gedicht te ontleden? Dan zijn leestekens af te raden. Zeker als je gebruikmaakt van enjambement (het doorlopen van een zin in de volgende versregel) is het verwarrend om gebruik te maken van hoofdletters. Zonder leestekens creëer je rust, strofenbouw en regelafbrekingen zijn veelzeggend genoeg. Buiten de hoognodige leestekens waar je niet onderuit komt, zoals een vraagteken of wellicht een komma, zal een gedicht zonder leestekens de ambiguïteit verhogen. Met andere woorden; de lezer zal er meerdere lagen in ontdekken omdat je hem niets voorkauwt.

Nadeel: je loopt de kans dat je gedicht nu minder snel begrepen wordt of zelfs totaal anders wordt uitgelegd dan jij in gedachten had.

Afbeelding

Meer schrijftips en adviezen?

In iedere editie van tijdschrift Schrijven Magazine delen we tips, trucs & adviezen van bekende auteurs en schrijfdocenten. Leerzaam!

Nog geen abonnee? Meld je aan!

Ja, ik neem een abonnement op Schrijven Magazine
Of geen cadeau

De tussenweg

Je kunt kiezen voor een tussenweg. Dit verhoogt de begrijpelijkheid van je gedicht. Ook hier geldt dat je daar vrij in bent. Je maakt dan minimaal gebruik van leestekens.

• Bij iedere nieuwe zin gebruik je een hoofdletter, zinnen die doorlopen schrijf je met kleine letter. Punten kunnen op deze manier vermeden worden als de volgende zin een op zichzelf staande regel is.
• Alle overige leestekens gebruik je alleen wanneer je echt niet zonder kunt.
• Na een directe vraag hoort natuurlijk een vraagteken.
• De zin die een opsomming inleidt, eindigt met dubbele punt.

Het voordeel van de tussenweg is dat de rust bewaard blijft, er nog voldoende ruimte is voor eigen interpretatie en je gedicht toch duidelijkheid biedt.  

Dus kies bij ieder gedicht afzonderlijk wat bij jou het beste past en voer dit dan ook consequent door.

Over de auteur

Janine Jongsma (1965) heeft gewerkt als freelance redacteur. Haar grootste passie echter ligt bij de poëzie en het schrijven van gedichten. Haar werk wordt regelmatig opgenomen in diverse bloemlezingen en gepubliceerd op literaire weblogs. Ze schrijft columns en artikelen over poëzie.