De observerende schrijver: Ik zie… een AI- gegenereerde tekst

Observeren is een belangrijke vaardigheid van schrijvers. Maar met alleen iets opmerken ben je er nog niet. Je moet ook weet hebben van associaties die bij je waarnemingen opkomen en hoe je daar een mooie verhaalopzet mee kan maken of clichés kan voorkomen. Deze week in de serie: ‘De observerende schrijver’: Ik zie... AI-gegenereerde tekst.     

Gebruik je AI al vaak of nog helemaal niet? Binnen enkele seconden krijg je antwoorden op je vragen of wordt er een tekst voor je geschreven. Er is een hele discussie over het hoe of wat rondom het gebruik van AI. Daar gaan we niet ethisch op in; ik wil je schrijfinzicht vergroten. Het uitgangspunt dat in dit artikel wordt gebruikt: AI is zielloos. Kun je dat uit de tekst opmaken?

Even snel opzoeken

AI kan je heel direct en specifiek antwoord geven waar je eerder nog antwoord van verschillende websites op een rij moest zetten. ‘Wat zijn de vijf leukste historische uitjes in Amsterdam?’  Je hoeft niet langer alle uitjessites te doorspitten – deze uitjes zijn shows en restaurants, niet historisch!-. Het antwoord wordt onmiddellijk uitgespuugd, inclusief iets afsluitends en beleefds als: ‘ wil je meer uitjes in Amsterdam, laat het me gerust weten’. Alsof er een mens tegen je praat.

Hier start he observatie-experiment: praat terug tegen het zielloze programma dat AI is. Als je geholpen wordt door een mens, ga je na die niet afsnauwen met: “nee, sufkop, meer vroeg ik toch niet?” Doe dat nu eens wel en rek dat ‘gesprek’ ook nog wat verder.  Wanneer merk je aan de respons van de AI dat het menselijke stuk eruit gaat? Schrijf eens op wat je opvalt en wanneer dat precies gebeurt.

Waarschijnlijk ga je opmerken dat AI in zijn respons vastloopt in een patroon van vrij letterlijk tot letterlijk hetzelfde herhalen. Niet zoals mensen dat  doen, omdat ze niet weten wat ze anders moeten zeggen, maar in de meer mechanische, taalkundige manier van het woord. De zinsstructuren zijn of blijven grofweg hetzelfde: een deel van jouw vraag wordt herhaald, er wordt een antwoord gegeven en weer een afsluitend aanbod gegeven dat je altijd een vraag mag stellen.

Anders gezegd: als AI een mens was geweest, zou die de tactiek gebruiken van: ik zeg gewoon wat je wil horen, maar echt luisteren doe ik niet. Die manier van op slot zetten of voet bij stuk houden is in een echt gesprek irritant, in een boek is dat de doodsteek van elke dialoog.

De clichéradar bij grotere teksten

Vraag AI nu eens om in 500 tot 750 woorden te schrijven waarom Parijs leuk is om te bezoeken, inclusief de suggesties voor wat uitjes. Druk op enter en zet je clichéradar aan! En nee, niet het cliché van de aanwezigheid van de Eiffeltoren in de aanbevelingen. Denk aan woorden of zinstructuren die je zou gebruiken als iemand je vraagt een mooie stad te bezoeken. Vast en zeker zie je zaken als ‘adembenemend’ ‘betoverend’ ‘uniek’  en ‘mag je niet missen’ terugkomen. En ook zo’n beetje in elke nieuwe alinea, of zodra er iets anders wordt  beschreven. Dat geeft een tekst die leest als een combinatie van: ‘jij hebt een spoedcursus ‘hippe marketingtermen gevolgd’ en  ‘Jij hebt de Lonely Planet’  woord voor woord ingeslikt.’ Precies, ja!

Schrijf ook hier weer op wat je opvalt en welke zinnen zou je veranderen of weglaten zodat de tekst leest als menselijk enthousiasme in plaats van een rits mechanische clichés.

Hoe helpen deze observaties je schrijfinzicht te verbeteren?

Als je op tekstueel zins- of alineaniveau ziet wanneer de ziel ontbreekt, krijg je ook een beter besef wat je wél moet doen om ziel – of vaart- in je tekst te houden. Met AI kan je oefenen met  het speuren naar waar nog werk te doen is. Je plot, personages, de woordkeuze? Laat AI zo een hulpje zijn om makkelijk bij te kunnen spieken waar het in de (taalkundige) basis goed zit, maar wel beter kan of moet om een tekst echt levendig en interessant te maken.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelanceschrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Daarnaast doceert ze een cursus autobiografisch schrijven bij de Ondernemersschool. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.