Het boek is af! Nu de vertaling nog?

Je boek vertalen: een prachtige kans

Aan het eind van het lange schrijfproces is het zover: je boek is af, de uitgever is tevreden en alles is klaar om naar de ontwerper en drukker te gaan. Maar soms komen er dan opeens nog meer lastige vragen op je af. Vragen als: wil je het boek ook laten vertalen? En naar hoeveel talen dan? Voor Nederlandstalige schrijvers zal het in eerste instantie vaak om het Engels gaan, maar soms bijvoorbeeld ook om het Duits en het Frans. Een superkans als de uitgever dat wil, natuurlijk, maar waar begin je? Dit kan een goed moment zijn om een hulplijn in te schakelen: een goede vertaling is een lastige klus, zelfs als je de vreemde taal goed beheerst.

Schakel een expert in

Om je boek vertaald te krijgen, kun je misschien het beste een vertaalbureau inschakelen. Soms kan een uitgever hierin adviseren, die hakken natuurlijk regelmatig met dit bijltje. Anders zul je zelf op zoek moeten, maar er zijn gelukkig genoeg bureaus om uit te kiezen. Zo zijn er grote multinationals, maar ook een kleiner bureau zal graag je boek vertalen, waarbij de kans groot is dat je zo meer persoonlijk contact en een lager tarief krijgt. Ook is het natuurlijk een optie om direct met een freelancevertaler te werken, al zal een bureau doorgaans uitgebreidere kwaliteitscontrole en nazorg bieden.

Communicatie is cruciaal

Voor een zo goed mogelijke vertaling is goede communicatie essentieel. Een vertaalbureau kan je natuurlijk in het proces begeleiden, maar idealiter is het een samenwerking. Je kunt het wel volledig uit handen geven, maar dan kun je uiteindelijk voor nare verrassingen komen te staan. Het is beter om vooraf enkele duidelijke afspraken te maken.

Zo is het altijd een goed idee om in ieder geval na het eerste hoofdstuk een controle in te plannen, zodat je kunt zien of het werk naar je zin verloopt. In die fase kun je de vertaler feedback geven en aanvullende tips en verzoeken doorgeven. Ook heeft de vertaler soms vragen, dus het is goed om af te spreken dat je die het liefst gelijk beantwoordt, zodat je niet aan het eind een lijst met aandachtspunten krijgt. Als je de vertaler zo snel mogelijk een antwoord stuurt, kan die namelijk jouw antwoord in het hele boek verwerken en hoeven dingen niet naderhand te worden aangepast.

De perfecte vertaling?

Eenmaal klaar ga je je vertaalde werk natuurlijk gelijk lezen! En in verreweg de meeste gevallen blijkt dit een vreemde ervaring. Het is wel je eigen werk, maar ook weer niet. Het voelt anders, ook al is het wel jouw boek: jouw naam staat immers op het voorblad. Weet dat je hierin niet alleen bent. Bij iedere vertaling worden keuzes gemaakt, op woord-, zins- en soms zelfs alineaniveau. Een goede vertaling zal nooit letterlijk zijn, omdat het verhaal, de ervaring en de gevoelens die het boek oproept, veel belangrijker zijn dan de woorden. Tijdens het schrijven heb jij die keuzes zelf gemaakt, maar de vertaling is een verzameling subjectieve keuzes van iemand anders, die jouw tekst naar zijn of haar beste inzicht in een andere taal heeft verwoord. Houd dit in het achterhoofd bij het lezen van je vertaalde werk: het zal op sommige punten anders zijn dan je had verwacht en misschien zelfs subtiel afwijken van hoe je het hebt bedoeld. Dit is lang niet altijd erg, zolang de vertaling goed gedaan is. Je kunt altijd in overleg gaan over bepaalde veranderingen (sterker nog, dit gebeurt meestal), maar vergeet niet dat het eindresultaat het product is van een samenwerking en het verdient op zijn eigen merites te worden beoordeeld.