Technologie verandert de manier waarop je schrijft

Nieuwe technologie biedt niet alleen maar een andere ondergrond voor onze verhalen. Bekende schrijvers vertellen over hoe elektronische apparaten de structuur, het onderzoek en het bewerken van teksten heeft beïnvloed.

In een interview met de Paris Review in de jaren zeventig vertelde de Amerikaanse dichter Frederick Seidel dat hij een keer vijf minuten in een beveiligde ruimte mocht zitten om te werken op de mainframe van het ministerie van Defensie. ‘De computer was enorm en vulde de kamer, maar het had zo’n klein scherm. Ik typte het begin van mijn gedicht Homage to Cicero en was meteen verslaafd. Vooral de manier waarop je meteen de vorm van de strofe, de lengte van de regels kon veranderen greep me. Het was dat directe.’

Geen excuus voor slordigheid

‘Toen tekstverwerkingsprogramma’s nog maar net uit waren, hoorde je vaak de klacht dat romanschrijvers te weinig schreven,’ zegt dichter en auteur Blake Morrison. ‘Ik denk niet dat dat waar is. Als het zo makkelijk is om te knippen en te plakken en meerdere versies te maken in plaats van dat je alles helemaal opnieuw moet uittypen als je opnieuw wil beginnen, dan is er geen excuus voor slordigheid.’

Luier of vrijer?

‘Ik plan mijn romans niet, wat betekent dat ik op veel doodlopende wegen stuit,’ zegt Joe Dunthorne. ‘Ik had een map op mijn computer die ik ‘recycle’ noemde, waarin ik goede ideeën van afgedankte hoofdstukken, verhalen en gedichten bewaarde. Het idee was dat al deze regels opnieuw zouden worden gehuisvest. Maar steeds vaker gebruik ik de zoekfunctie. Binnen een seconde kan ik elke vergelijking die ik ooit over een ui heb geschreven vinden, of elke beschrijving van een personage dat slaapt. Ik bundel mijn middelen op een vloeiendere manier. Ik weet niet of dit me een luiere of een vrijere schrijver heeft gemaakt.’

Noodzakelijke puinzooi

‘Ik schrijf op een laptop, zo’n hele oude die drie ton weegt, dus ik neem hem nooit ergens mee naartoe,’ Zegt Zoe Pilger, auteur van Eat My Heart Out en kunstcriticus voor The Independant. ‘De enige keer dat ik met de hand schrijf is als ik aantekeningen maak. Dat is een grote puinzooi. Schrijven op papier zorgt voor onsamenhangendheid en rommeligheid en dat is een noodzakelijke fase van het creatieve proces.’

Maar de nieuwe technologie is volgens Pilger wel een zegen voor onderzoek. ‘Eens wilde ik een stuk schrijven over een festival waar ik was geweest. Vroeger moesten schrijvers hun geheugen en verbeelding gebruiken, maar nu kon ik het gewoon terugvinden op YouTube en Twitter.’

Aandachtamputatie

In Das Unbehagen in der Kulturi verbindt Sigmund Freud technologie aan amputatie. De gereedschappen die gemaakt worden door de mens vervangen zijn organen en ledematen. ‘De mens is als het ware uitgegroeid tot een soort van prosthetische God,’ zegt Freud. ‘Als hij al zijn hulporganan aandoet, is hij werkelijk prachtig. Maar deze organen zijn niet op hem gegroeid en geven hem nog steeds veel problemen van tijd tot tijd.’

Freud was dan wel een hoopje stof tegen de tijd dat Microsoft Word uitkwam, maar zelfs voor moderne schrijvers lijkt hij waarheid te spreken. Is er iets van de huidige auteur afgehakt om ruimte te maken voor een nieuwe manier van schrijven? Tom McCarthy, auteur van een geshortlist Booker-Prize boek, denkt van wel: ‘Het is aandacht die is geamputeerd.’

Veel schrijvers zien het internet als een gedrongen monster dat op je schouder zit en je voortdurend wil afleiden. McCarthy nuanceert zijn stelling weg: ‘Je moet op je hoede zijn voor de veronderstelling dat de komst van het internet zorgt voor een nieuw ‘jaar nul’ voor de schrijver. De hardware verandert misschien door de tijd heen, maar de basissituatie niet.’