Succes bederft schrijvers

In onze ongelijke wereld lijkt commercieel succes een wondermiddel, maar is het dat ook? Schrijvers Francine Prose, Lionel Shriver en Mohsin Hamid zetten de voor- en nadelen van een succesvolle schrijver zijn op een rij.

Klagen of opscheppen?

Vorig jaar publiceerde auteur Lionel Shriver (auteur van We Need to Talk about Kevin) een essay over haar succes. Shriver biechtte half ironisch op dat ze verlangde naar de tijd toen ze blut, onbekend en onzeker was. Voordat ze ‘verscheidene uren van interviews met Nederlandse en Belgische journalisten,’ moest doorstaan en ‘uitbundige diners, prijsuitreikingen en optredens op literaire festivals in Engeland, Bali en Singapore.’

Voordelen van succes

Francine Prose ziet het was rooskleuriger in: ‘De voordelen van mijn bescheiden succes zijn dat ik de huur en eten kan betalen van het werk dat ik leuk vind om te doen.’

Het is beter dan hoe Kafka door de dagen kwam: hij zwoegde elke dag bij een verzekeringsmaatschappij. Of Melville, die bij een douanehuis werkte. Dan is het een opgave om ’s avonds en in de weekenden de energie te vinden een roman te schrijven.

Wat er verandert met succes

Toch begrijpt Francine wat Shriver in haar essay zegt. ‘Toen ik begon met schrijver voelde het plezierig en vrij. Schrijven was een geheim. Er waren geen verwachtingen (behalve die van mezelf) en geen persoonlijk record om te verslaan. Geen contract was getekend. Er was geen geld mee gemoeid. Ik kon schrijven wat ik wilde; ik kon falen (een noodzaak, als je ooit iets goeds wil maken) en opnieuw beginnen vanaf nul. Niemand zou het weten.’

Schrijver is een laboratoriumrat

Het grootste probleem van succes, vindt Prose, is het gemak waarmee het publiek in het privéleven van de schrijver kan komen en zijn of haar werk kan vergiftigen. ‘Hoe meer je als auteur op het podium staat en praat over jezelf, hoe moeilijker het is om de resten van de podiumtijd af te werpen wanneer het tijd is om alleen te zijn en te werken.’

Zelfs laboratoriumratten weten dat: hoe meer je beloond wordt om iets te doen, hoe aantrekkelijker het is om het nog eens te doen. ‘Het is goed om je lezers te ontmoeten, maar het is noodzakelijk om ze achter te laten bij de deur van je kantoor, fluisterend over wat ze leuk vonden en wat niet. Wat ze niet begrepen of ter harte namen. En dan denk je: hoe fijn zou het zijn als mijn volgende project lijkt op mijn vorige.’

Geld en een eigen kamer

Mohsin Hamid benadrukt ook de noodzaak voor privacy door Virginia Woolf te citeren: ‘Een vrouw moet geld en een eigen kamer hebben als ze fictie wil schrijven.’ Haar woorden zijn op iedere schrijver van toepassing, vindt Hamid. En het is moeilijk om daar aan te komen voor veel jonge schrijvers. Commercieel succes lijkt daarom een wondermiddel.

Validatiemiddel

‘Genoeg mensen vragen zich af of romans er nog toe doen. Daarom betekent commercieel succes niet alleen vrijheid, maar ook relevantie,’ aldus Hamid.

Toch is commercieel succes ook enigszins verdacht. Schrijver Mark Haddon van The Curious Incident of the Dog at the Night-Time zegt hierover: ‘Toen het goed begon te verkopen, vond ik het een geweldig boek. En toen begon het heel goed te verkopen, zoveel mensen vonden het leuk. Het is alsof je Radiohead wil zijn en dan denkt: ik ben per ongeluk in Coldplay veranderd.’

Succes bederft schrijvers

Stel je een situatie voor waarin je wordt betaald om te bidden en waar een paar vromen enorme uitbetalingen kregen voor hun toewijding. Het gebeurt en het bederft religie. En het bederft schrijvers ook. In de woorden van Jalaluddin Rumi: ‘If you want money more than anything, / you’ll be bought and sold. / If you have a greed for food, / you’ll be a loaf of bread. / This is a subtle truth: / whatever you love, you are.’

‘Het is een extreme gedachte,’ geeft Hamid toe, ‘maar ik vraag me af of professionele schrijvers misschien beter af zijn zoals de dichters van weleer: dat we niks verdienen met onze teksten en ergens anders geld vandaan moeten halen.’

Extreem of niet, het is de manier waarop de meeste schrijvers vandaag de dag leven: ze verdienen hun geld met normale baantjes en schrijven ‘s nachts onbetaald en alleen, maar wel met passie.