Schatzoeken in de psychologiebibliotheek

Verhalen schrijven kun je beginnen vanuit een personage. Je kunt er ook voor kiezen om het personage te kiezen dat het beste een psychologisch principe met bijbehorend conflict toont. Daar bedoel ik mee dat je in psychologische artikelen duikt, een zogenaamd effect vindt dat je interessant lijkt en dit als uitgangspunt neemt voor een verhaal. Daarbij kies je een passend personage. Waarom werkt het effect bij hem juist niet? Welke kenmerken bepalen of een personage volgens een effect handelt? De wetenschap geeft je een principe en jij ziet voor je hoe het in een verhaal gegoten kan worden.

Grasduinen

Ga eens anders te werk en duik in de bibliotheek van een psychologiefaculteit op zoek naar een artikel over een psychologisch mechanisme. Bijvoorbeeld het ‘bijstandereffect’. Het bijstandereffect is het effect waarbij mensen bij een verkrachting toekijken zonder hulp te bieden. Ze verwachten dat iemand anders wel zal helpen, de politie zal bellen of tussenbeide zal springen. Dit effect vindt ook plaats bij verdrinking. Nu heb je een startpunt voor een verhaal: een gevaarlijke situatie waarbij de bijstanders niet ingrijpen. Kies een personage bij wie dit effect tot zijn recht komt. Het kan een personage zijn dat juist niet gevoelig is voor het effect. Waarom dan niet? Ook daarbij kan een psychologisch artikel helpen als er staat wie minder gevoelig is voor het effect en waarom.

In een psychologisch artikel wordt een effect gevonden door een experiment uit te voeren met een aantal proefpersonen. Deze proefpersonen handelen op een bepaalde manier en verwacht wordt dat dit iets zegt over hoe mensen reageren in levensechte situaties. Kenmerken (eigenschappen) van de proefpersonen kunnen van doorslaggevend belang zijn voor hoe ze handelen. Deze informatie kun je proberen te vinden door psychologische tijdschriften door te bladeren, handboeken te raadplegen en gebruik te maken van een thesaurus.

Thesaurus – op thema zoeken

De thesaurus is een mogelijk startpunt als je al een thema hebt. Neem bijvoorbeeld ‘agressie’. In de thesaurus zoek je agressie op en vindt gerelateerde woorden. Dit alleen al kan je fantasie stimuleren. Zoek je verder dan kun je op het spoor komen van artikelen en handboeken waarin jouw thema behandeld wordt. Dit kun je dan als uitgangspunt nemen. Vergeet daarbij niet dat je geen psycholoog of wetenschapper hoeft te zijn en dat je fictie schrijft. Je mag creatief omgaan met wat je vindt. Schrijven is  de aller-individueelste expressie en niet een wetenschappelijke verhandeling waarin je alleen droge feitelijke bevindingen hoeft op te schrijven. Wel is het zo dat waarachtigheid volgens John Gardner veel verhalen ten goede komt (De kunst van het schrijven). Deze kun je dan ook vergroten door uit te gaan van een psychologisch werk.

Handboek – de grote lijnen

Een handboek geeft de grote lijnen weer. Ook dit kan een bron van inspiratie zijn, het kan een denkkader voor jouw personage geven, zijn emoties uitleggen, zijn gedrag weergeven, zijn motivatie doorgronden. Het gaat er niet om precies een theorie te volgen. Juist het samenspel tussen jouw creativiteit en de theorie – de ideeën die in je opborrelen voor een verhaal of personage – leveren interessant materiaal op. Je bent niet bezig met een studie maar met inspiratie opdoen. Je hoeft ook niet alles te begrijpen, als er maar bruikbaar materiaal komt.

Wie de film Amélie Poulain gezien heeft is het misschien opgevallen dat ieder personage een milde stoornis heeft. Een psychologische stoornis kun je vinden in de klinische psychologie, die als onderwerp heeft de afwijking van het normale, in handboeken beschreven of in tijdschriften. Met behulp van internet kun je een lijst vinden van stoornissen en er in de bibliotheek een handboek over raadplegen. Bijvoorbeeld een fobie – dan kun je in de bibliotheek zoeken naar een fobie die je aanspreekt. Misschien vind je een bizarre fobie die tot je verbeelding spreekt?

Psychologische tijdschriften – actuele kennis

Er is een keur aan psychologische tijdschriften, sociaalpsychologisch, over ongevallen, ontwikkelingspsychologie (gaat vaak over de ontwikkeling van kinderen), noem maar op. Een beetje moeilijk om wijs te worden uit het woud van tijdschriften. Je kunt natuurlijk lukraak beginnen te bladeren tot je iets vindt dat je interesse vangt of aan een student om raad vragen. In tijdschriften staat over het algemeen het meest recente onderzoek, de stand van zaken nu. Wordt er nog wel in termen van narcisme gedacht door de psychologen van nu? Zoek dan naar een tijdschrift dat over persoonlijkheidsstoornissen gaat. Duizelt het je? Dan kun je het jezelf gemakkelijker maken door Psychologie Magazine te lezen. Dit tijdschrift is toegankelijk geschreven en geeft meer uitleg omdat het ook leesbaar moet zijn voor liefhebbers van psychologie die geen wetenschappers hoeven te zijn. Ook dit tijdschrift ligt als het goed is in de psychologiebibliotheek en anders wel bij de supermarkt in het schap.

Door Odile Schmidt