Ophef rondom vervanging recensenten door computers bij NBD Biblion

In de afgelopen week is er veel ophef geweest rondom het feit dat recensenten bij NBD Biblion vervangen gaan worden door recensies die automatisch gegenereerd worden door computers. De directeur van NBD Biblion, Nina Nannini, stuurde een mail naar de ongeveer zevenhonderd recensenten met deze boodschap. Naast de freelance recensenten zijn ook de vaste redacteuren niet meer nodig.

---

Kritiek

Er zijn al een paar voorbeelden van recensies in de nieuwe stijl. Er staat een neutraal tekstje bij de boeken en er staan vier schuifjes bij, in het geval van volwassen fictie: activiteit (van relax naar concentratie), stemming (van vrolijk naar duister), seks en geweld (van geen naar veel). De Artificial Intelligence heeft beoordeeld dat er veel seks zit in Nachtangst en niet veel geweld in Aleksandra (een boek over communistisch terreur, de Tweede Wereldoorlog en de oorlog op de Krim). 

Ronald Giphart, de auteur van Nachtangst, reageerde dat hij het belachelijk vindt dat zijn boek veel seks zou bevatten, want zijn boek gaat over angst, onder andere angst van een 10-jarige jongen die wordt misbruikt. Ook de auteur van Aleksandra, Lisa Wida, heeft op 14 maart getweet met de vraag of ze geschrapt mag worden uit de voorbeeldfolder van het ‘belachelijke’ Artificial Intelligence-pakket. Volgens haar worden boeken gelezen door mensen en niet door AI. Ook wil ze dat de woorden ‘autobiografische roman’ geschrapt worden.

Reactie NBD Biblion

Nannini, de directeur van NBD Biblion, geeft een reactie in Boekblad over de ophef. Ze zegt enerzijds positieve reacties te krijgen van recensenten en auteurs die het een coole ontwikkeling vinden en anderzijds kritische reacties via sociale media. ‘Ik begrijp dat deze verandering voor sommigen een ingrijpende en emotionele is’, vermeldt ze er ook bij. Ook zouden de bibliotheken er blij mee zijn volgens Nannini. NBD Biblion heeft van tevoren gevraagd aan de bibliotheken welke elementen belangrijk zijn voor de keuze van titels en vervolgens hebben ze hier hun format en de inhoud van de aanschafinformatie op aangepast. 

NBD Biblion maakt voorbeelden redelijk onleesbaar  

Alle bibliotheken kregen eerder een brief met voorbeelden van de vernieuwde aanschafinformatie. Via een link kwam je bij een pdf terecht met voorbeelden. Als gevolg van de fouten die werden gevonden, heeft NBD Biblion waarschijnlijk een nieuwe pdf geüpload. Nannini was kort hiervoor ook te gast in het programma De Taalstaat. Ze gaf toe een uitglijer te hebben gemaakt bij het boek Nachtangst, maar dat het nog slechts een test was.

Volgens de directeur hebben ze hierdoor gezien dat de schaal van de schuifjes op een vijfpuntsschaal niet goed werkt, dus daar gaan ze een zevenpuntsschaal van maken. In de nieuwe pdf staat groot het woord SPECIMEN door de voorbeelden heen. En ook is er nog een notitie toegevoegd: ‘Voorbeelden zijn ter illustratie. Het is niet de letterlijke aanschafinformatie die de bibliotheken binnenkort ontvangen.’ 

Nog meer oordelen

Het Huygens instituut geeft ook een oordeel over de situatie. Het instituut doet zelf al jarenlang onderzoek naar de rol van artificiële intelligentie in het boekenvak. Zij willen mensen wijzen op het feit dat menselijke recensenten ook hun gebreken hebben, maar ze zijn niet direct blij met de vervanging. Ze klagen namelijk over het gebrek aan transparantie. NBD Biblion gebruikt de software van Bookarang en daarvan is het primaire machine learning-proces en het evaluatieproces onbekend. Ook worden vraagtekens gezet bij het feit dat sommige metadata afkomstig is van uitgevers. Die kunnen namelijk nog wel eens hun oog op de verkoop hebben. 

Dick Scheepstra, een voormalig werknemer van NBD Biblion, vindt de ontwikkeling ‘te gênant voor woorden’. Hij kan zich de tijd nog goed herinneren dat er enorm veel tijd energie werd besteed aan de totstandkoming van de aanschafinformatie. Ook zegt hij: ‘Als je op grond van dit soort gegevens, zeker voor een kleine collectie, tot een keuze moet komen dan kun je nauwelijks meer over verantwoordde collectievorming spreken.’

Criterium ‘illustratiedichtheid’ bij strips

Zoals eerder al genoemd, staan er bij de boeken bepaalde schuifjes. Per genre verschilt dit. Bij fictie voor jeugd heb je het schuifje illustratie. NBD Biblion geeft een toelichting bij dit schuifje: ‘De parameter ‘illustraties’ loopt van weinig via neutraal naar veel. Voor deze parameter wordt niet alleen gekeken naar het aantal illustraties, maar ook naar de grootte en de verhouding tot de tekst.’ De reactie van Coen Peppelenbos, werkzaam bij de literaire site TZUM, hierop was: ‘De stripverhalen voor de jeugd scoren heel erg hoog bij illustratiedichtheid. Dat is toch wel slim in drie-en-een-half jaar bedacht van die computerjongens: strips hebben veel illustraties.’

Bron: TZUM