Niemand is lelijk meer in de boeken van Roald Dahl

De Engelse uitgeverij Puffin heeft samen met de Roald Dahl Story Company de boeken van de schrijver aangepast zodat deze “vandaag de dag door iedereen kunnen worden gelezen”. Volgens de Britse media zijn er enkele honderden aanpassingen gemaakt na feedback van de sensitivity readers. De Roald Dahl Story Company laat weten dat deze veranderingen “klein, en zorgvuldig overwogen” zijn zoals in De Heksen waarin staat dat “vrouwen om allerlei redenen een pruik kunnen dragen, en dat is oké.” Dit is niet de eerste keer dat een boek van Dahl wordt aangepast.

Oempa Loempa’s

In de eerste editie van Sjakie en de Chocoladefabriek, uitgebracht in 1964, kwamen de Oempa Loempa’s uit het “diepste en donkerste deel van de Afrikaanse jungle”. Door kritiek en activisme van het NAACP, een organisatie die opkwam voor burgerrechten van Zwarte Amerikanen, kregen de Oempa Loempa’s in de 1971 verfilming groen haar, witte wenkbrauwen en een oranje huid. Zij kwamen niet meer uit Afrika maar uit Oempa-Loempa-Land.

Hoewel Roald Dahl eerst afwijzend reageerde op deze kritiek, paste hij uiteindelijk zijn boek aan. In 1973 en 1985 verschenen er illustraties van witte Oempa Loempa’s die, net zoals in de film, uit Oempa-Loempa-Land kwamen.

Dahls kijk op de wereld

Er zijn veel stereotyperingen te vinden in de boeken van de in 1990 overleden schrijver. In deze tijd zijn sommige mensen het hier niet meer mee eens.

De familie Dahl en de Roald Dahl Storytelling Company boden in 2020 tevens hun excuses aan voor de antisemitische opmerkingen die de schrijver maakte in een interview uit 1983. De nabestaanden en de Roald Dahl Storytelling Company zijn het hartstochtelijk oneens met deze uitspraken.

Tegengeluid

Bekende figuren zoals schrijvers Salman Rushdie, Michael Shellenberger en komediant David Baddiel vinden het aanpassen van boeken echter te ver gaan. Rushdie stelt dat Roald Dahl absoluut geen engeltje was, maar dat het aanpassen van Dahls boeken wel degelijk een vorm van censureren is en dat uitgeverij Puffin en de Roald Dahl Story Company zich zouden moeten schamen.

Auteur Shellenberger is het hiermee eens: “De uitgever van de boeken van Roald Dahl heeft enkele honderden aanpassingen gemaakt. Dit is een voorbeeld van totalitair censureren! Zowel schrijvers als uitgevers zouden dit moeten veroordelen!”

Komediant Baddiel zegt dat als je eenmaal begint met passages weghalen, je uiteindelijk overblijft met een blanke pagina. “De zin die over de dubbele kin gaat is weggehaald vanwege fat-shaming, maar hoe zit het dan met andere zinnen over de scheve tanden en een rare neus?”

Ook Suzanne Nossel van PEN America – een non-profit organisatie die zich hard maakt voor vrije uiting in de vorm van boeken – laat weten gealarmeerd te zijn door het nieuws. Er worden al boeken verboden, en het herschrijven kan volgens haar een gevaarlijk nieuw wapen zijn. Natuurlijk begrijpt de voorzitter dat men liever heeft dat literatuur voor kinderen juist niemand buitensluit of stereotypeert. Maar deze veranderingen zijn volgens haar niet de goede manier.  Mochten er veranderingen nodig zijn, dan moet een uitgeverij dit, volgens Nossel, laten weten aan de lezers en de lezers die het originele werk willen lezen moeten daar de ruimte voor krijgen.

Ook Joris van de Leur, directeur van uitgeverij De Fontein, doet een duit in het zakje. De Fontein is verantwoordelijk voor het uitgeven van de Nederlandse versie van de boeken van Roald Dahl. “Er zitten stereotyperingen en overdrijvingen in zijn boeken, maar daar zit juist de humor in. Kinderen herkennen dat. Het laat de kinderen nadenken over goed en kwaad. Het is tijdloos. Haal dat er allemaal uit en dan verdwijnt ook de kracht.”

Update 27 februari 2023

Een week na de ophef rondom de veranderingen in de boeken van Roald Dahl, heeft uitgeverij Penguin bekend gemaakt dat ze Sjakie en de chocoladefabriek, Matilda en vijftien andere boeken van Roald Dahl later dit jaar in de ‘klassieke’ versie gaan herdrukken.

Bron: NOS, NOS #2, Independent, Parool, Layla Eplett, Volkskrant (update)