Karaktergedreven versus plotgedreven verhalen: welke kies jij?

In een eerder artikel haalde ik het cliché aan van Lijdende schrijver uit wiens pen de briljantste meesterwerken vloeien. En gaf ik aan dat ik daar niet in geloof.

Dat neemt niet weg dat als je als een straatarme vliegende teringlijder op een tochtig ijskoud kamertje geweest bent, jou dat heel goed kan helpen om invoelend te schrijven. Ervaring hebben met het leven in al zijn ups- en downs, geeft je inzicht in mensen, in hun drijfveren, hun angsten en geheimen, hun gektes en hun moeizame relaties met elkaar. Dat begrip maakt het mogelijk om een verhaal te schrijven met karaktergedreven trekjes. In een karaktergedreven verhaal ligt de nadruk op de ontwikkeling van de personages. Niks mis met plotgedreven verhalen – waarbij de nadruk ligt op de plot – maar een verhaal geheel zonder psychologische ontwikkeling blijft meestal nogal vlak.

Inzicht in de menselijke psyche en vooral de zwakheden daarin, is in het algemeen vooral aanwezig bij mensen die er al een flink aantal jaren op hebben zitten. Puur en alleen omdat die het meeste leven hebben meegemaakt.

Maar ook als je nog niet over vele jaren levenservaring beschikt, kun je blijk geven van onverwachte inzichten. Jongeren kunnen sterke emoties hebben, zowel positief als negatief, en schrijven vanuit die emoties vaak de indrukwekkendste romans.

Als je al wat meer jaren achter de rug hebt, weet je dat de soep niet altijd zo heet gegeten wordt, en dat ellende weer voorbij gaat. Maar je weet inmiddels ook dat niets menselijks mensen vreemd is, en dat er achter serene façades kolkende driften en gistende impulsen kunnen schuilgaan.

Spanning

Thrillers en griezelverhalen zijn bij uitstek plotgedreven boeken. Ik hou van thrillers. En van horror. De spannendste zijn echter een mix van plotgedreven en karaktergedreven elementen. Spanning zorgt ervoor dat je het boek niet kunt wegleggen omdat je wil weten hoe het verhaal verder gaat. En dat wordt niet alleen veroorzaakt door een psychopaat met een bijl die je personage op de hielen zit, maar juist ook door je personages en hun interactie met elkaar.

Spanning, kortom, is niet voorbehouden aan plotgedreven verhalen. Gelukkig maar, want je boek kan niet zonder spanning.

Typisch karaktergedreven?

Bonita Avenue van Peter Buwalda wordt beschouwd als een karaktergedreven roman. Een karaktergedreven verhaal wordt vaak beschouwd als minder spannend, maar ik werd van het in één ruk uitlezen alleen weerhouden door het beeld van de wekker over een uurtje of vier.

Typisch plotgedreven?

Karakterontwikkeling is niet voorbehouden aan karaktergedreven verhalen. 

Stephen King heeft een grote schare enthousiaste fans. Niet verwonderlijk, want hij schrijft heel spannende boeken. En niet alleen spannend vanwege die eerdergenoemde psychopaat met de bijl of die enge clown die uit afvoerputjes klimt. Is bijvoorbeeld The Shining alleen maar eng vanwege de enge gebeurtenissen? Zou je zeggen dat de personages geen ontwikkeling doormaken? Wat dacht je van het langzaam maar onontkoombaar doorbreken van de gekte in Jack Torrance, prachtig maniakaal neergezet door Jack Nicholson in de film? Of The Mist, waarin sommige personages ergere monsters werden dan de fysieke monsters (en sommige andere ware helden)? Of Misery – met de fanatieke grootste fan van een schrijver die, jammer genoeg voor hem, aan haar overgeleverd was?

Stephen King wordt in het algemeen gezien als een horrorrauteur. Dat is alleen maar waar als je horror niet beperkt tot spoken, monsters en enge aliens, maar daar ook het licht en de duisternis van de menselijke ziel onder schaart en de potentie ervan voor zowel het slechte als het goede.

Zelf verwoordt Stephen King het zo: 'I'm always more interested in the people than I am in the monsters.' 

Zowel karaktergedreven als plotgedreven

De beste boeken hebben dus beide drijvende krachten in zich; ze zijn zowel karaktergedreven als plotgedreven. Laat in jouw boek dat wat je personages drijft de stuwende kracht achter de plot zijn. Creëer onvergetelijke personages uit wiens interacties een briljant plot ontstaat dat door de personages in het juiste tempo wordt opgebouwd en ontrafeld.

Zonder die motivatie achter dat wat de personages laat doen wat ze doen, is een plot een loshangend verknopinkje waarvan het je lezers een zorg zal zijn of het losgeknoopt zal worden. De personages moeten passen bij de plot. De plot moet passen bij de personages.

Door Miriam Wesselink

1. Is informatieanalist van beroep.
2. Is schrijver omdat ze schrijven heerlijk vindt.
3. Schrijft momenteel aan een boek.
4. Schrijft ook artikelen op haar schrijftipswebsite Singularity.nl.
5. Schrijft zo nu en dan een kort verhaal en publiceert dat dan ook op haar site.
6. Twittert over van alles en nog wat.
7. Heeft als motto: ik bid niet maar vloek wel.