Drie vormen van de retcon om te gebruiken (of te vermijden)

Ah, de retcon. Als ze goed zijn vallen we van onze stoel. Feiten waarvan we dachten dat ze vast stonden worden ineens opgefrist en nieuwe mogelijkheden dienen zich aan. Gebeurtenissen in het verleden gaan we in een ander licht zien, waardoor ook hele goede plottwists kunnen ontstaan. Maar als ze slecht zijn kunnen retcons een ramp worden zoals maar weinig andere tools dat kunnen.

In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Deze week bespreken we het begrip ‘retcon’.

Het woord “retcon” is een afkorting voor het Engelse “retroactive continuïty”. Er vindt een retcon plaats op het moment dat een schrijver (bewust) in het verhaal al bekende details of informatie verdraaid of negeert. Hierdoor komen dezelfde gebeurtenissen ineens in een ander licht te staan, waardoor een nieuw verhaal weer mogelijk is. Als schrijver kan je de retcon dus gebruiken om als het ware de regels te herschrijven. Hierdoor kan een wereld ineens weer vers aanvoelen en kan je meer creativiteit kwijt. De schrijver kan dit bereiken op drie verschillende manieren.

Informatie toevoegen

De eerste vorm van een retcon is die waarbij de schrijver informatie toevoegt om daarmee ruimte te maken voor nieuwe gebeurtenissen. Een goed voorbeeld hiervan kunnen we vinden in Star Wars: The Empire Strikes Back. In deze film zoent Leia Luke vol op de mond om maar te bewijzen aan Han Solo dat ze niet verliefd op hem is. Later komen er prequels uit waarin blijkt dat Leia en Luke broer en zus zijn, wat betekent dat Leia dus ook de force kan gebruiken. Er wordt dus informatie toegevoegd (Luke en Leia zijn familie) zodat zich nieuwe mogelijkheden vormen (Leia kan ook de force gebruiken) waardoor eerdere informatie een andere draai krijgt (de romantische kus van Leia aan Luke).

Informatie verdraaien

Een andere vorm van de retcon is die waarbij er al gegeven informatie wordt veranderd. Dit wordt vaak gedaan door het verhaal vanuit een ander perspectief te vertellen of door te zeggen dat de informatie destijds werd gegeven tijdens een hallucinatie of een droom. Een goed voorbeeld zien we bij Sherlock Holmes. Eerst wordt verteld vanuit het perspectief van Dr. Watson hoe Sherlock Holmes sterft tijdens een gevecht met Moriarty. Later, bij het begin van een nieuw seizoen, wordt dezelfde gebeurtenis nog een keer verteld, maar dan vanuit het perspectief van Sherlock Holmes. Dan blijkt ineens dat zijn dood in scène is gezet.

Informatie negeren

De laatste en meest controversiële vorm van de retcon is om eerder gegeven informatie negeren. Deze vorm wordt vooral veel toegepast bij stripboeken. Omdat er veel verschillende schrijvers zijn van hetzelfde personage en ze allemaal toch hun verhaal willen vertellen, worden er nog best wat details over het hoofd gezien of genegeerd omdat het niet binnen het nieuwe verhaal past. Deze vorm kan voor kwaad bloed zorgen bij fans die alle details weten van een bepaalde serie. Een voorbeeld: in het eerste boek van een serie komt de opa van Jan te overlijden door een aanrijding. In het tweede boek lezen we ineens dat de opa van Jan weer leeft.

Nu is dit een groot voorbeeld, maar het kan natuurlijk ook met kleine details gebeuren. Een personage loopt in een eerder hoofdstuk een ernstige voetblessure op, maar plotseling kan ze in het volgende hoofdstuk wel weer prima rennen. Vaak leidt deze vorm tot het gevoel van ‘oplichting’ bij de lezer, zoals bij Star wars: The force awakens. Zo kan het personage Rey meteen de force besturen, zonder enkele training. De reden dat fans hier boos om kunnen worden is omdat Rey’s personage de gevestigde regels hiermee breekt: ook mensen met talent moeten hard trainen om de force goed te kunnen gebruiken. Dit hebben we vooral gezien bij Anakin en later ook bij Luke Skywalker. Anakin kreeg zelfs te horen dat hij als achtjarige te oud was om een Jedi te worden.

Zoals je ziet hoeft een retcon niet slecht te zijn. Boven alles is de retcon vooral een handig instrument voor de schrijver. Ben je eigenlijk niet zo blij met de richting die het verhaal opgaat? Wellicht kan de retcon je dan helpen.