De pijp uit gaan

Het probleem met veel spreekwoorden, gezegden en zegswijzen is dat we wel weten wat ze betekenen, maar niet altijd waar ze vandaan komen? Friederike de Raat schreef een boek over de herkomst van onze spreekwoorden & gezegden: Waarom mussen nooit dood van het dak vallen. Deze week buigen wij ons over de herkomst van het volgende spreekwoord: "De pijp uit gaan". 

VOORBEELDZIN

Als hij zijn levensstijl niet aanpast, is hij snel de pijp uit.

BETEKENIS

Doodgaan.

SPECULATIES

Omdat het woord ‘pijp’ verschillende betekenissen heeft (onder andere een pijp roken, een schoorsteenpijp, een buurt in Amsterdam) valt er heel wat te speculeren over de herkomst van dezeuitdrukking. Bijvoorbeeld dat ze verwijst naar de rook uit de schoorsteen van een crematorium als een lichaam wordt verbrand. Of dat iemand die de Pijp (in Amsterdam) verlaat, uit het bruisende leven stapt en een dodelijk saai bestaan gaat leiden. Of dat een overledene geen pijp meer kan roken en de pijp dus uitgaat. In al deze verklaringen schuilt logica, maar ze zijn niet juist.

HERKOMST

De uitdrukking is afkomstig uit de jacht. Konijnen die werden opgeschrikt door jagers en hun honden vluchtten hun hol uit door een gang (pijp) en werden afgeschoten. Ze keerden dus niet terug als ze de pijp uit waren gegaan. Een andere veelgehoorde verklaring is dat deze uitdrukking stamt uit de tijd dat Nederland nog volop kooikers (eendenvangers) telde. Wilde eenden werden via een slootje (een pijp) de kooi in gelokt en kwamen daar in een val terecht, waarna ze werden gedood voor consumptie. Naar mijn idee zou in dit geval ‘de pijp in gaan’ logischer zijn geweest.