De kunst van een biografie schrijven

Er zijn verschillende redenen om een biografie te schrijven. Misschien wil je graag een boek schrijven over je ouders, om meer over hun vroegere leven te weten te komen. Of je hebt een mooi levensverhaal gelezen en denkt: “dat zou ik ook weleens willen doen.” Tim de Hullu is al zeven jaar werkzaam als biograaf. Ook schrijft hij als journalist korte biografieën van overleden mensen uit de regio Utrecht voor AD Utrechts Nieuwsblad. In dit artikel vertelt hij wat er allemaal bij komt kijken als je een biografie wilt schrijven.

Interviews

Hoewel research soms nodig is, ligt de basis van een biografie bij de gesprekken. Om het verhaal mooi rond te maken en de persoon van meerdere kanten te zien, interviewt De Hullu naast de beschreven persoon vaak ook directe familieleden, bijvoorbeeld diens kinderen en ouders. Als de persoon niet meer in leven is, interviewt hij nabestaanden. “Het is bij de interviews belangrijk dat je goed luistert en doorvraagt. Ook bij biografieën geldt ‘show, don’t tell’. Je kan wel vertellen dat iemand een betrokken vader was, maar ik heb voorbeelden nodig.”

Hij merkt dat veel mensen die een biografie willen schrijven aanlopen tegen interviews die stroef verlopen. “Dan moet je stiltes laten vallen en aanvoelen wanneer je gas geeft en wanneer laat je de teugels vieren als interviewer.” Daarnaast is het belangrijk om een rode draad te bepalen. Je moet als biograaf namelijk duidelijk weten waar je begint en hoe je het verhaal gaat opschrijven.

Vorm en opbouw

“Er zijn veel manieren en vormen om een verhaal te vertellen en je kan elke keer de juiste creatieve vorm kiezen”, vertelt De Hullu. “Ik heb bijvoorbeeld voor een voetballiefhebber een moderne sportbiografie geschreven. Daarbij heb ik het verhaal niet van begin tot eind, maar in de actie geschreven. Ik beschrijf onze ontmoetingen met veel luchtigheid en humor, waardoor je een beeld krijgt van hoe hij is.”

Zijn tip is om te spelen met de chronologie. Je hoeft namelijk niet bij het begin te beginnen. Je kan bijvoorbeeld een scène kiezen uit iemands leven, deze in de tegenwoordige tijd schrijven en daarmee de lezer het verhaal intrekken. “In mijn laatste biografie begin ik in Monster (een dorp in Zuid-Holland), 1956. Als driejarige ligt de hoofdpersoon (Karel) op sterven nadat hij onwel is geworden, maar wonderbaarlijk genoeg overleeft hij het. Het volgende hoofdstuk is in het heden, wanneer ik met hem en zijn vrouw in de keuken zit.” Zo springt De Hullu van tijd naar tijd.

Je kan ook schrijven op basis van thema’s. Dan pak je de rollen van iemand als leidraad, zoals een hoofdstuk over iemands jeugd, carrière en ouderschap. “Ik probeer altijd de volgorde en de stijl te kiezen die bij diegene past en die diegene recht doet.” Wat ook werkt is bruggen creëren tussen verschillende hoofdstukken, zodat de onderwerpen mooi in elkaar overgaan. In zijn recente boek is bijvoorbeeld de laatste zin van het eerste hoofdstuk: ‘Het is net alsof er een engeltje op de schouders van Kareltje zit, alsof hij gered wordt, en het zal niet bij die ene keer blijven.’ Het volgende hoofdstuk begint met: ‘Een jaar geleden was hij tientallen kilo’s zwaarder, maar wie hem niet kent ziet een lange, op het oog gezonde man van tegen de zeventig, die zich alleen wat traag voortbeweegt.’

Informatie selecteren

Als je het moeilijk vindt om te bepalen wat je wel en niet vertelt in het verhaal, laat dan de informatie weg die niet bij je rode draad past. De Hullu heeft bij zijn boeken nog niet meegemaakt dat hij informatie achterwege moest laten, maar voor de levensverhalen in de krant moet hij wel selecteren. “Ik vind het belangrijkste dat ik de informatie gebruik die past bij hoe iemand is. Als dat geen beeld geeft, is het overbodig”, zegt De Hullu.

Aanpassen op maat

Het belangrijkste dat hij heeft geleerd is dat hij zijn manier van schrijven en zijn schrijfstijl moet aanpassen op maat. De Hullu: “De eerste keer dat ik een biografie schreef, wilde ik er een stoer verhaal van maken met quotes van nabestaanden. Daarmee sloeg ik gigantisch de plank mis, want die nabestaanden herkenden hun vader helemaal niet in het verhaal. Sindsdien ben ik veel meer gaan kijken naar wie ik voor me heb en hoe iemand is of was.”

Wil je meer weten? Tim de Hullu geeft de cursus levensverhaal schrijven.