Auteursrecht, hoe zit dat?

Als je iets schrijft, filmt, tekent of fotografeert, dan ben jij de auteur. Jij hebt het gecreëerd. Maar wat gebeurt er als iemand zomaar met jouw werk aan de haal gaat? Wat kan je doen? Wat zijn precies je rechten? Wij zetten het hier voor jou op een rijtje. 

---

1.  Wat is auteursrecht?

Artikel 1, auteurswet: Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.
Deze wet is er gemaakt om auteurs te beschermen tegen misbruik door anderen. Of je nu een muzikant, schrijver, wetenschapper of kunstenaar bent. Jij hebt het recht om te bepalen wat er precies met jouw werk gebeurt. Dat betekent dus dat niet iedereen zomaar jouw werk mag gebruiken. Auteursrecht ontstaat vanzelf. Je hoeft nergens een formulier of een aanvraag in te vullen. Zodra jij achter je bureau een tekst schrijft, heb je automatisch auteursrecht.

2. Wat zijn persoonlijkheidsrechten?

Naast auteursrecht heb je ook persoonlijkheidsrechten. Dat is onder meer de inspraak die je hebt over het vermelden van je (artieste) naam en het recht om je te verzetten tegen het aantasten van je werk. Óf het overdragen van het auteursrecht aan iemand anders. In dit recht staat de persoonlijke band die jij met je werk hebt centraal. Wat je hebt gecreëerd zegt iets over jou en je reputatie. Het persoonlijkheidsrecht zorgt ervoor dat die reputatie beschermd wordt.

3.  Wat zijn precies de rechten?

Stel: iemand heeft (al dan niet opzettelijk) jouw tekst zonder toestemming gebruikt, gekopieerd of verspreidt, dan is er inbreuk gedaan op jouw eigendomsrecht. De inbreuk op eigendomsrecht en auteursrecht wordt ook wel ‘piraterij’ genoemd. En piraterij is strafbaar. Het Openbaar Ministerie heeft de mogelijkheid om dit strafrechtelijk te vervolgen en een geldboete uit te delen van maximaal € 87.000 euro of een gevangenisstraf van vier jaar op te leggen. In eerste instantie hoeft het niet zover te komen. Het beste is om met een brief te beginnen. In deze brief doe je een verzoek het misbruik van jouw werk te stoppen. Dit kan je door een advocaat laten opsturen. Er moet dan snel actie worden ondernomen, anders maakt de tegenpartij het zichzelf erg moeilijk.

4. Hebben schrijvers te maken met auteursrecht? 

Schrijvers, dichters en vertalers hebben het recht om hun teksten te verdedigen als die ongewenst ergens anders voor gebruikt worden. Voor het geven van toestemming voor het verspreiden van je tekst in boeken, kranten, websites, ebooks en/of tijdschriften kan jij als schrijver een vergoeding vragen. Voor elk ander medium moet er opnieuw een overeenkomst worden gemaakt. Je hoeft daarin niet bescheiden te blijven. Zij willen jouw werk gebruiken? Dan mogen ze er ook iets voor teruggeven! Dit geldt ook als jouw tekst wordt gebruikt met bronvermelding. Een bronvermelding is namelijk niet voldoende en kan je nog steeds beroep doen op je auteursrecht.

5. Is citeren toegestaan?

Als jij een artikel, werkstuk, betoog, scriptie of recensie schrijft is citeren niet strafbaar. Je hoeft daar dus geen toestemming voor te vragen. Echter geldt dit alleen als je de naam van de auteur vermeldt. En je mag niet meer citeren dan je werkelijk nodig hebt. Het citaat moet je tekst dus verduidelijken, ophelderen of een aansluiting geven. Het is belangrijk dat het citaat zo letterlijk mogelijk overgenomen wordt. Het verdraaien, verplaatsen of veranderen van woorden is dus niet de bedoeling. De auteur van het citaat heeft ook persoonlijkheidsrechten. En die wil natuurlijk niet hij is een slecht daglicht wordt gezet. 

6. Wanneer heb je geen auteursrecht?

Naast dat anderen een citaat van jou mogen gebruiken, zijn er meer uitzonderingen. Zo mag jouw werk voor privé worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld voor een studie of oefening. Het mag in een parodie of pastiche en het onderwijs heeft ook jouw toestemming niet nodig. Met deze drie uitzonderingen heb je dus geen auteursrecht. Maar, let op! Mensen zoeken graag de grens op. Blijft daarom goed op de hoogte over jouw rechten.
Of jezelf nu ziet als de nieuwe Shakespeare of als een hobbyschrijver, niemand heeft het recht om van jou te stelen.

7. Kan auteursrecht vervallen?

Wettelijk kan je auteursrecht 70 jaar na je dood pas vervallen. Dit wordt berekend vanaf de eerstvolgende januari nadat je er niet meer bent. Auteursrecht kan ook geërfd worden. Je kan daarbij het auteursrecht overdragen aan iemand anders of het gaat naar je erfgenamen. Dit geldt overigens niet voor het persoonlijkheidsrechten, deze vervalt direct. 

Wil je meer weten over auteursrecht? Kijk dan op https://www.auteursrecht.nl/