4 ‘negatieve’ bijwerkingen van romans lezen

Terwijl men nu wanhopig wordt gestimuleerd meer te lezen, was dat in 19e eeuw wel anders. Indertijd was het lezen van fictie uit den boze en zorgden actie, drama en gebroken harten enkel voor onheil.

Om de populariteit van romans in te dammen, verschenen in de 19e eeuw waarschuwingen in tijdschriften zoals The Mother’s Magazine en The Guardian en in boeken zoals Rev. J.T. Crane’s Popular Amusements, die geheelonthouding van romans lezen aanbevolen. En wel hierom:

1.    Fictie maakt je geest slap

Decennialang werden romans gezien als ‘lezen light’, want lezers krege er geen kennis of morele instructies van; ze lazen voor hun plezier. Volgens critici oefende het lezen van romans de hersenen niet en dus verslechterde het denkproces.

Een artikel dat onlangs is verschenen op Schrijven Online weerlegt dit idee. Volgens een onderzoek blijkt dat romans ons juist klassieke waarden hebben ingeprent die bijdragen aan het handhaven van de sociale orde en altruïstische genen aanmoedigden te verspreiden.

2.    Verhalen maken je ontevreden met de werkelijkheid

Mensen zijn over het algemeen niet tevreden met de werkelijkheid, wat een reden kan zijn om je onder te dompelen in een andere realiteit. Toen - en nu nog - dachten lezers lang nadat het boek was gesloten over personages en plotlijnen en ontsnapten ze zo aan de persoonlijke sleur.

Het ‘echte gevaar’ schuilt hem erin dat lezers grillige ideeën erop na gaan houden. Ze willen betere levens hebben met meer avontuur en romantiek en minder zwaar werk. Ze worden vatbaarder voor dagdromen, wat het ‘geestelijk evenwicht vernietigt’.  Of erger nog, ze vergeten de plichten jegens de kerk, het gezin en het werk en rennen weg op zoek naar geluk en hun ware zelf. Dat kan toch niet?

3.    Romans wakkeren emotie aan

Romantische boeken waren de voornaamste delinquenten. Religieuze leiders en opvoeders hadden het gevoel dat deze romans lezers veel te emotioneel maakten. Jonge mannen en vrouwen konden zich zo sterk met personages gaan identificeren, dat ze geobsedeerd konden raken door de belofte van liefde en misschien op zoek gingen naar betere relaties in plaats van te leren omgaan met degenen die beschikbaar waren.

De gedachte dat mensen passie en spanning nodig hadden, was beangstigend. Als mensen gingen doen wat ze wilden, meenden critici, zou chaos heersen en gemeenschappen instorten. Als dit waar was en stel je voor dat ze  een Danielle Steel of een Karin Slaughter hadden toentertijd, dan zou de wereld waarschijnlijk zijn geëxplodeerd.

4.    Sensationele werken kunnen de ziel gevoelloos maken voor tragedie

Vraag iedereen die onlangs Een weeffout in onze sterren of de laatste paar boeken van Harry Potter heeft gelezen naar hoe het was en ze zullen je waarschijnlijk vertellen dat de tranen rijkelijk vloeiden. Maar in de 19e eeuw waren critici bang dat als mensen te veel aangrijpende thrillers, misdaadverhalen of tragische verhalen lazen, het hun moraal zou vernietigen totdat ze gevoelloze ploerten werden, zonder sympathie voor de medemens.

Wat ze zich niet realiseerden was dat het lezen van verhalen lezers een uitlaatklep gaf om zich vrijblijvend slecht of verdrietig te voelen en het hen juist meer empathisch maakte. Zo vertelde het boek The Coquette (1869) van Hannah Webster Foster het tragische verhaal van een ongehuwd, zwanger meisje en haar kind en dat leerde de lezer niet alleen over de hedendaagse moraal, maar liet mensen ook nadenken over dit complexe personage en haar omstandigheden.

Alhoewel deze bijwerkingen van fictie ons nu belachelijk in de oren klinken, erkende E.S. Janes (die de introductie voor Popular Amusements schreef) de gang van de tijd: ‘De modieuze dwaasheden van de vorige eeuw worden nu met spot en verwondering bekeken. Net zoals de dwaasheden van onze over honderd jaar worden uitgelachen.’

Gelukkig hebben ze nooit het internet gezien.