3 soorten tegenstellingen die je kan gebruiken als stijlfiguur

Als jij je teksten wat extra spice wilt geven zijn er veel dingen die je kan doen. Eén van deze opties is het gebruik maken van tegenstellingen. Deze week bespreken we in het schrijfwoordenboek wat een paradox, oxymoron en contradictio in terminis is.

1. De paradox

Laten we beginnen met de meest bekende van de drie: de paradox. Een paradox is een uitspraak waarvan de onderdelen op het eerste gezicht met elkaar in tegenspraak zijn. Als je er echter even over nadenkt zit er altijd een bepaalde logica of wijsheid in. De paradox is dus een middel dat je prima kan gebruiken om een bepaalde wijsheid in te verstoppen. Het woord ‘paradox’ betekent in het klassiek Grieks dan ook letterlijk ‘tegen de verwachting ingaand’. Een voorbeeld van een goede paradox zou de bekende wijsheid over schrijven zijn: ‘Schrijven is schrappen.’ Op het eerste gezicht lijkt deze uitspraak niet te kloppen: als je alles zou schrappen wat je schrijft, hou je uiteindelijk niks meer over! De wijsheid in deze paradox ligt dan ook dieper: de tekst die je hebt geschreven kan vaak een stuk bondiger verteld worden en zou daar zelfs profijt uit kunnen halen.

2. Het oxymoron

Om meteen maar met de deur in huis te vallen: het woord ‘oxymoron’ is (helaas) géén creatief scheldwoord voor zuurstofdeeltjes. Een oxymoron is een tegenstelling waarbij het gaat om twee begrippen die op het eerste gezicht niet samen lijken te gaan, al worden ze wel zo gepresenteerd. Bekende voorbeelden van het oxymoron zijn “de oorverdovende stilte” en “het publieksgeheim”. Zo is een geheim juist niet breed bekend. Met een publieksgeheim wordt dan ook iets anders bedoeld: iedereen weet het, maar niemand praat erover. Fun fact: het woord ‘oxymoron’ is zelf ook een oxymoron. Het Griekse oxus betekent ‘scherp’ en moros betekent ‘gek’. De woorden ‘scherp’ en ‘gek’ zijn hier tegenstrijdig.

3.Contradictio in terminis

Het neefje van het oxymoron is de contradictio in terminis. De term betekent letterlijk “tegenspraak in de gebruikte begrippen zelf”. Het grootste verschil tussen het oxymoron en de contradictio in terminis is dat bij de laatstgenoemde de gebruiker uitdrukkelijk aangeeft gebruik te maken van de contradictio in terminis. Als iemand zegt “Lekkere spruitjes, dat is een contradictio in terminis!”, dan bedoelt de spreker hiermee dat “lekker” en “spruitjes” tegengestelde zijn van elkaar en dat lekkere spruitjes dus niet bestaan.