Proefleesrondes

Ik denk niet dat daar een vast aantal voor gegeven kan worden. Je biedt een manuscript aan als je denkt dat het goed is, dat je er niets meer aan kunt verbeteren. Hoe je dat weet? Met heel veel geluk kom je daarachter doordat je proeflezers goede feedback geven. Met wat minder geluk zul je een flinke dosis zelfkritiek nodig hebben en veel tijd (om het MS te kunnen laten afkoelen). En dan ga je je manuscript analyseren. Op alle slakken zout leggen, alsof het niet jouw manuscript is, maar dat van een ander. Vandaar dat ik dan zeg dat je veel tijd moet uittrekken om het manuscript te laten liggen. Anders kun je er niet "zonder liefde" naar kijken. Zoiets wordt natuurlijk wel lastig als het onderwerp actueel is, want dan wil je het liefst zo snel mogelijk het MS opsturen. (Maar aangezien uitgeverijen ook meestal minstens een paar maanden over het beoordelen doen...)

Qua herschrijven: een duizendtal keer. Kan ook wat meer zijn.

O gelukkig, Thomach. Ik ben dus niet de enige ... Een duizendtal keer inderdaad. Het ligt nu te rijpen. Ik mag er van mijzelf pas over een tijd fris opnieuw naar kijken. En dan ga ik weer aan de schrap en herpolijsting, 'Zonder liefde'. Mooi gezegd, Ginny.

Nu dat ik net "on writing" van Stephen King aan het lezen ben... Hij heeft twee kladversies en dan een doorlezing, nadat hij het door zo'n half dozijn "vrienden" heeft laten lezen. Ikzelf hanteer in feite ook twee herschrijfrondes... De eerste keer met pen op papier, vervolgens op mijn computer... Als ik betrekkelijk tevreden ben van het geheel, print ik het uit en verdwijnt het in de kast voor enkele weken, waarna ik 2 doorlezen doe (één inhoudelijk en één vormelijk), vervolgens print ik het geheel opnieuw uit, laat ik het lezen door enkele van mijn proofreaders, waarna ik het nogmaals doorlees met hun suggesties in gedachten.

King zegt in hetzelfde boek ook dat het sinds de intrede van de pc in feite neerkomt op drie versies.

King heeft iets meer ervaring. (Persoonlijk verwacht ik dat ik minder "rondes" nodig zal hebben als ik ook tientallen boeken heb geschreven. En bij mij is het wel zo dat ik minder proeflees/herschrijfrondes nodig heb als het verhaal korter is.)

Hm. Levert het wat op? Is het verhaal uitgegeven door de uitgever? Goede recensies gekregen? Als je voor een reguliere uitgever gaat, kun je ook nagaan of het zin heeft zelf heel veel te redigeren, omdat je daar een professionele redacteur krijgt die nog een paar herschrijfrondes zal voorstellen. Hoeveel herschrijfrondes je doet zal ook afhankelijk zijn van hoe grondig je het verhaal aanpakt. Bijvoorbeeld als je hele scènes schrapt of verplaatst, zou je weer opnieuw moeten beginnen (met proeflezers, en het liefst andere) om te controleren of het verhaal dan wel goed doorloopt. Ik heb toch de indruk dat het daar vaak misgaat: feedback verwerken, maar niet controleren of de verbeterde tekst goed/beter is.

Dank voor de reacties. Vorig jaar heb ik in een overmoedige bui een proposal en 50 pagina's van een onaffe roman (was ook niet proef gelezen) opgestuurd naar een reguliere uitgever. Die reageerde binnen twee dagen dat ze het gelezen hadden, dat ze interesse hadden en dat ze graag de rest wilden zien. Heb de rest gestuurd. Na een tijdje kreeg ik (uiteraard) een afwijzing. Maar dat eerste contact was voor mij wel het startsein voor een serieuze benadering. Dankzij een goede proeflezer heb ik opbouw en structuur van het verhaal verbeterd. Dat betekende inderdaad scenes verplaatsen, verhaallijnen schrappen en nieuwe stukken toevoegen. Zeg maar, verbeteringen op macro-niveau. Daar ben ik nu. Uiteraard heb ik wel gezorgd dat zinnen grammaticaal goed in elkaar zitten en dat er geen spelfouten in zitten, maar ik heb me verder op 'micro-niveau' nog niet echt bezig gehouden met mooie beeldspraak e.d. Het loopt, maar dat is het dan ook. Maar goed, ik vraag me nu af hoe perfect het allemaal moet zijn, omdat ik me inderdaad realiseer dat een reguliere uitgever nog verbeteringen en aanpassingen voor zal stellen. Hoe vind ik nu de juiste balans, zodat een uitgever toch een goede indruk heeft van het verhaal, stijl, etc?

King zegt in hetzelfde boek ook dat het sinds de intrede van de pc in feite neerkomt op drie versies.

Zoiets had ik ook gehoopt, ja. Macro, meso, micro.

Ik vond dit een erg interessante vraag, omdat ik ongeveer met hetzelfde zit. Ik zat me ook af te vragen hoe perfect het moet. Wat ik voor mezelf heb besloten: Zo perfect mogelijk. Als ik zelf nog mogelijkheden tot verbetering zie, moet ik die éérst aanpassen, voordat ik het ga opsturen. Die verbeteringen en aanpassingen komen inderdaad altijd nog. Maar als het er teveel zijn, heeft dat als gevolg dat je MS wordt afgewezen. Met andere woorden, en dan spreek ik puur vanuit mezelf: ik sleutel liever zelf nog een paar maanden voordat ik het opstuur, dan dat ik een paar maanden tijd kwijt ben met wachten op een afwijzing. Sterker nog - misschien dat het MS nu helemaal niet slecht is. Maar zolang ik het gevoel heb dat het beter kan, ga ik dat ook proberen. En dan weer een "verse" proeflezer zien te vinden. EDIT: Die drie versies zijn leuk, als je weet waar je mee bezig bent. Hoe minder ervaring, lijkt me, hoe meer versies. En het hangt ook af van hoe ingewikkeld je verhaal is, en van hoe kritisch je zelf bent.

Vergeet niet dat voor schrijvers die plannen de planning (het schema of hoe je het noemt) ook als een soort eerste versie kan worden gezien. Wie al weet waar hij heenschrijft, hoeft achteraf minder te corrigeren op macro-niveau.

Een waarheid als een koe, schlimazlnik.

Ik schrijf met de pen, dan tikken, en tijdens het tikken nog dingen veranderen. Dan een keer doorlezen, printen en vervolgens gaat het naar twee proeflezers. Ik corrigeer dan veel, maar lang niet alles. Met mijn nieuwe verhaal bedenk ik steeds nieuwe stukken. Die schrijf ik op papier om ze later toe te voegen. Niet de meest ideale methode. Voor mij althans niet.

Als ik inhoudelijk helemaal tevreden ben over mijn verhaal (een punt waaraan ook de nodige proeflees- en herschrijfronde aanvooraf zullen gaan) check ik de tekst éénmaal op een aantal technische punten. (Zeg ik dingen zo kort mogelijk, zijn de omschrijvingen vanuit het juiste perspectief geschreven, staan er nog overbodige bijvoegelijk naamwoorden en mijn handelsmerk, wat is show en wat is tell). Dan lees ik het nog eens helemaal door om te kijken of het na de 'technische' aanpassingen nog lekker loopt en duidelijk is, en dan waag ik het om een stuk tekst 'af' te noemen.

Een schema is handig ja, maar ook een schema is bij mij onderhevig aan veranderingen. Goed om te lezen dat de meesten niet eindeloos aan het schaven blijven. Misschien is dat wel het grote dilemma van de schrijver: accepteren dat je tekst nooit perfect zal zijn.

Dat accepteer ik pas als ik er zeker van ben dat hij zo perfect is als ik hem kan maken. Dan stop ik met schaven.

Drie: Eén voor mezelf, waarbij ik het verhaal een paar keer lees en alle punten verbeter waarover ik niet tevreden ben. Daarnaast twee voor andere lezers die het compleet vrij staat om commentaar te geven op het geschrevene. Teveel nadenken, reviseren of herschrijven is in naar mijn mening niet goed. Het verhaal is in alle gevallen af, het is maar net hoever je wilt gaan met je perfectie. Het is de balans tussen perfectie en pragmatiek: Probeer je in die balans te forceren om iets perfect op te leveren, zonder dat het eeuwig gaat duren. Vraag jezelf af wat 'perfect genoeg' is. Is dat 80%, 90%, 95%... met elke procent die je je boek perfecter wilt maken zul je een kwadratische hoeveelheid extra tijd moeten investeren. Dit geldt ook voor je proefleesrondes.