Schrijftaal of spreektaal?

Taal is het medium via welke we een boodschap aan een ander over proberen te brengen. Hoe je dat doet is afhankelijk van de context. Tegen een peuter kies je andere woorden als tegen een politieagent. Draai die twee om en je begrijpt direct waarom de juiste context belangrijk is. Als je schrijft is de context dat jij vanuit een boek tegen een willekeurig persoon spreekt. Aangezien je geen idee hebt wie diegene is, waar die vandaan komt of welke opleiding die achter de rug heeft (enzovoorts), gebruik je de taal waarin iemand die een boek leest verwacht aangesproken te worden en dat is schrijftaal. Hier zijn wel uitzonderingen op, maar hier komt het mijns inziens in de regel op neer.

Daantie, Gebruik even deze link. Dan kun je er alvast iets over lezen. http://taal.vrt.be/taaldatabanken_master/spellen_… Verder als je in google schrijftaal/spreektaal invoert, komt er nog meer.

Die link heeft een iets andere definitie van schrijftaal gebruikt als ik heb gedaan in mijn antwoord.

Mijn redactrice vond 'tig' spreektaal. Als in: hij heeft tig baantjes.

Kijk, dit topic interesseert me mateloos. Ik ben een liefhebber van spreektaal; maar besef al te goed dat dit vaak niet leesbaar is. Spreektaal komt -naar mijn idee- soms sneller bij de kern van de situatie en is heel direct; maar is misschien ook, qua gevoelswaarde en inlevingsvermogen, heel breekbaar. 't Zet je "spreekpersoon" direct in een positie, die, in onderstaand geval, schrijnend kan zijn. Dit is een quote uit "Janus", een bedroevend verhaal over een bijstandsgezin. De tekst heeft nog geen interpuncties, hoewel ik met dit verhaal al zéker 5 jaar bezig ben (!). Komt allemaal goed, maar ik wil je graag een voorbeeld geven:

Uw hep bij mijn u krantje in de bus gestop om mijn te vrage voor mee te doen an die wetstrijt voor een minuut gratus winkele nou ik ken u zegge als dattu nie langer hoef te zoeke want ik hep eiguluk al gewonne snappuw? Uw wil mooje verhale hore over u supermart nou en ik kennuw daar verhale over vertelle dat willu nie gelove niewaar. Ken ik me prijs gelijk kome afhale dan komp ik morrege as Janus naar ze werruk is. Want as hij sogges naar ze werrek is kent ik eindeluk met me dag beginne. Hij hep van die dingu die ik eigenluk niet zo goed kent verdrage. Eers willie ze nes nie uitkomme en assie dan eindeluk op ze pote sta beginnie me tog te moppere en te schelde en hij sneid ze eige ellukke keer met schere kent ik ut bloet uit de wasbak hale. Maar ja mottie ze eige maar elektronies schere hep ik al zo vaak gezeg maar hij bleif maar an de gang met die messies.

Een soort Rotterdams verhaal dus. Miep, want zo heet de schrijfster van deze brief, schrijft haar spreektaal. Wil je schrijftaal toepassen dan wordt dat een stuk minder rauw, maar misschien niet minder direct. Een voorbeeld van schrijftaal uit een klachtenbrief aan een cateringbedrijf:

Boter was er gelukkig voldoende, een hele Zilveren Schaal vol. Had dat niet beter op uw hoofd kunnen blijven zitten, meneer de Party-Specialist? Overigens slaagden we er niet in Al Die Boter (1 pond?) te verdelen over de meegeleverde 10 NS-broodjes. Belachelijk ingeschat, meneer de Kok. Er waren ook sausjes, ontdekten we. Heeft u trouwens zelf al eens van uw sausjes gegeten, of durft u dat niet zo goed? Krijgt u zeker vlekken van. Nou, wij net niet, want we hebben er slechts van geproefd en dat was al genoeg. Volgt u wel goed de aanwijzing van de verpakking op? Wat een aanfluiting. Moest u zelf ook niet een beetje lachen toen u Ons Buffet klaar had? “Ja, maar, ik krijg nooit klachten hoor...” zei u nog in ons telefoongesprek. Hoogste tijd dus, meneer de Culinaire Gastheer, want wat ik heb gezien en geproefd van uw acteren hoort in deze branche niet thuis. “Catering Service” vermeldt uw advertentie in de Gouden Gids. Om te janken.

Naar mijn idee is bovenstaande quote "schrijftaal"; keurig, netjes, maar ook direct. Spreektaal kan snel uitgroeien tot "banale" taal; schrijftaal kan snel uitgroeien tot "vormelijke" of "juridische" taal; niets ten nadele van schrijvers in "schrijftaal". Integendeel. Denk goed na over je doel en je doelgroep, zou ik adviseren. Maar vooral: denk goed na over je boodschap. Je hebt een mening, een bedoeling. Om die uit te dragen heb je een vormgeving nodig; die is belangrijk. Probeer uit, print, ga achterover zitten in je leunstoel en léés met een rode pen in je hand! Verbeeld je dat je in de positie van de lezer bent. Heeft-ie een grijs pak aan? Of een slobberbroek? Een kop koffie op? Of om 11 uur 's avonds een glas cognac? Wat is je boodschap? 't Is maar een goedbedoelde hint. Betweterig misschien; als dat zo overkomt: sorry.

Je kunt daar in dialogen en monologen juist mooi gebruik van maken, lijkt me. De spreektaal bedoel ik nu, he. Het kan een personage duidelijker neerzetten, bijvoorbeeld. In de 'gewone' tekst leest schrijftaal veel beter, daarbij sluit ik me bij uitleg van manyang aan. Toch gebeurt het me nog wel eens dat ik bij de spellingscontrole op woorden stuit die worden aangegeven als 'spreektaal' terwijl ik in de vrede niet zou weten hoe het anders moet (en waarom!). Waar de grens dan ligt is mij ook niet helemaal duidelijk. Veranderen woorden in verloop der tijd van spreektaal naar schrijftaal, misschien? Ik kan het me zo voorstellen...

Natuurlijk was er eerst spreektaal en is later pas het schrift uitgevonden. Dat geeft te denken waarom we niet gewoon opschrijven zoals we het horen.

@Manyang, ik vind jouw inzicht erg verhelderend en ga er mee aan de slag! @ Luc ,ik dank je voor de link, ik heb er even op gekeken en vond het idd. erg herkenbaar. @Helga, bedankt voor je reactie: zou je het zelf ook in een verhaal gebruiken? Tig? @Henk, wat een toelichting! Dank u. Het maakt een boel duidelijk en komt absoluut niet betwetering over. Hoe kom je erbij! Ik vraag jullie mening, jullie voldoen aan mijn verzoek; heerlijk toch? @Yip, daar komt mijn vraag o.a. trouwens ook vandaan; de spellingcontrole, en dan vraag ik me wel eens af waar de grens dan idd. ligt! Ik denk dat wij onze eigen weg maar moeten volgen... @Nachtdichter; kan het niet zo zijn dat we schrijftaal hebben 'bedacht' om helderder teksten te creëren? Overzichtelijker en begrijpelijker, dat zal het zijn. Mensen ik dank jullie allen hartelijk voor jullie mening! Heel verhelderend. Groetjess

Ik vind spreektaal eigenlijk alleen kunnen in dialogen, en zelfs dan moet je er nog heel voorzichtig mee zijn. Je kunt er inderdaad een bepaalde sfeer mee neerzetten, maar dan moet je het ook heel consequent doen, denk ik.

Dat is een zinvol advies Greetje. Het consequent zijn en blijven is vaak het grootste probleem...

@ Daantie: ;)