Meerdere ik-vertellers?

Je kunt wel meerdere ik personages gebruiken zonder het woord ik te gebruiken. Esther Verhoef schrijft zo. Per hoofdstuk wisselt ze qua personage van waaruit ze het verhaal verteld. Is dit misschien een idee?

Suicune, Heel moeilijk - ik zou er niet aan beginnen. Als je het wel doet: breng die meerdere ikken dan nooit in een gezamenlijke ruimte. Een roman waarin het goed gedaan is: Juffrouw lot(1965) van Simon Vestdijk. Waarschijnlijk niet jouw ding. ;)

Kennen jullie een goed boek waarin dit wordt gedaan?

The prestige van Christopher Priest. Misschien heb je de film gezien, maar deze is heel anders dan het boek. Het is alweer een tijd geleden dat ik het gelezen heb, maar volgens mij komen er vier verschillende personages aan het woord, en zijn ze allemaal geschreven in de ik-vorm. Alle personages passeren gedurende een aantal opeenvolgende hoofdstukken de revue, maar doen dat allemaal maar één keer. Er is dus geen sprake van herhaling. De presentatie van ieder personage verschilt wel weer van diens voorganger. Misschien is dat een idee om het verwarrende effect te vermijden. Wisselen met werkwoordstijden bijvoorbeeld. Of een personage vanuit een dagboek opvoeren.

Natuurlijk kan dat. Ik heb het zelf ook gedaan in mijn thriller 'Gezworen vrienden'. En dat heeft, naar mijn bescheiden mening, goed uitgepakt. Het is natuurlijk belangrijk dat elk personage een duidelijke eigen stem heeft. Je doet er dan ook goed aan hier in de opbouw van je verhaal rekening mee te houden. Je geeft zelf al aan dat je niet te vaak van perspectief verandert. Ik heb het trouwens ook zo gedaan als jij beschrijft: de naam van het personage boven het hoofdstuk plaatsen en dan verder gaan als die 'ik'. Ik had trouwens wel één hoofd-ik, die ik in de tegenwoordige tijd opvoerde. De andere ik-personages kwamen in flashbacks aan het woord.

-Is het een goed idee om meerdere ik-vertellers te gebruiken? (In het eerste deel zijn dit er drie, in het tweede deel zijn het er twee.) Waarom wel of niet?

Het gaat er m.i. om welk doel je nastreeft met het verhaal: hoe behandel je datgene wat je vertellen wilt? Wil je een thema c.q. gebeurtenis van diverse kanten belichten om de focus te richten op de effecten ervan, dan kun je meerdere mensen vanuit het eigen perspectief en de eigen beleving laten vertellen. Dat kan de impact van het verhaal / thema enorm versterken. Maar als je het verhaal, de gebeurtenis(sen) vooropstelt, heb je waarschijnlijk meer mogelijkheden om het vanuit diverse perspectieven (alwetend perspectief) te vertellen.

-Waar moet ik op letten als ik dit wil doen?

Eerst zeker weten of dit de beste manier is om je verhaal te vertellen. Bepaal wat de essentie van je verhaal moet zijn: het verhaal of de beleving van de diverse personages van binnenuit (dus in de ik-vorm). Bepaal ook waarom het verhaal het best tot zijn recht komt als het geschreven is vanuit een ik. Als je zeker bent dat het in de ik-vorm moet, bekijk dan hoe de andere personages aan bod komen. Wat is hun rol in het geheel? Komt een hij/zij in het ene deel terug als een ik in een ander deel? Beschik je als schrijver over de psychologische kennis, reikwijdte en souplesse om personages en gebeurtenissen met elkaar te verweven, terwijl ze één geheel blijven? M.a.w.: blijven alle details kloppen en is de psychologie van de ikken en hun bijfiguren logisch, consequent en consistent?

-Kennen jullie een goed boek waarin dit wordt gedaan?

Ik deed dat in het waargebeurde De duik, one dive can f*ck up your life omdat ik wilde dat ieder zijn eigen verhaal kon vertellen, waarbij de eigen ervaringen en gevoelens voorop stonden. Dit was de kracht van het verhaal, want zou je hier een algemeen verhaal van maken, dan zou het op fictie kunnen lijken, en zou de impact wezenlijk anders zijn. Wij hebben in het voorwerk van het boek een introductie van de personages geplaatst, zodat de lezer - mocht hij het nodig hebben - daarop teruggrijpen kon.

Een vriendin van me heeft een trilogie geschreven. De eerste ook in de hij-vorm, de tweede en de derde in de ik-vorm en verschillende mensen aan het woord gelaten. De vertellers wisselden per hoofdstuk. In het begin was het wennen, maar na een tijdje leest het best prettig. Ik heb net een kortverhaal geschreven en ook geprobeerd met verschillende personages aan het woord te laten, maar - een kortverhaal is daar niet geschikt voor volgens mij - het is moeilijk om te doen, vind ik persoonlijk. Het lukt me niet goed om te switchen en ze alle vier interessant te houden. Dus ik denk dat het afhangt van het genre en van je kunsten als schrijver. Maar ik vind het dus best prettig lezen. Of het een meerwaarde is in een verhaal ... dat weet ik niet precies.

Natuurlijk kan dat :) Toevallig las ik net een kort verhaal waarin twee ik-vertellers (zelfs deels in interactie met elkaar) alleen gescheiden worden door een witregel en kleine tijdsprong. http://www.sachaboom.nl/verhaal/ze-luisteren-niet…

Dat kan prima en als jij vindt dat het een meerwaarde is voor je verhaal, dan zie ik geen reden om het niet te doen. Let er goed op dat ieder personage wel een eigen stem krijgt om de geloofwaardigheid te borgen. Misschien dat het aanbrengen van een bepaalde structuur (bijv. na ieder hoofdstuk o.i.d.) de perspectiefwisselingen 'rustiger' maakt voor de lezer. Een boek waarin dit mooi is gedaan is 'The Silver Kiss' (door Annette Curtis Klause). Hier wordt per hoofdstuk van perspectief gewisseld en komen beide hoofdpersonen ook in contact met elkaar.

Ik las net De Dode Kamer van Bronja Hoffschlag die overal 5 sterren krijgt. Het eerste deel van het boek is door de ogen van de ene hp en het tweede gedeelte uit oogpunt van jongere broer. Het verhaal gaat gewoon verder. En het grappige is dat hij terugdenkt aan dat hij zijn broer wel eens ontmoet dus dan krijg je hetzelfde gesprek opnieuw maar uit heel ander gezichtspunt en dan zie je dus dat de oudere broer veel dingen niet door had. Deel 2 (die is maar 500 p) wordt vanuit weer iemand anders beschreven. Ik vind het geweldig. Het is een keer weer wat heel anders.

Mijn aandacht werd getrokken door dit (alweer iets oudere) topic, omdat ik toevallig hetzelfde aan het doen ben. Het begon als aantekeningen voor mezelf om te beoordelen hoe dezelfde situatie door verschillende personen ervaren wordt. Een beetje per ongeluk is het nu een verhaal van 200 pagina's geworden, waarbij elk hoofdstuk van ik-persoon wisselt. Hierbij vindt dus wel veel overlap plaats, waarbij de gebeurtenis aan het eind van hoofdstuk één, het begin is van hoofdstuk twee. Maar dus vanuit ander perspectief. Een voorbeeld waarbij dit naar mijn inziens succesvol gedaan is, is de YA fantasy reeks van L.A. Weatherly: De Angel trilogie (Angel, Angelfire, Angelfever).

Ik heb ook al enkele keren bedacht aan dit topic. In mijn vorige post had ik geschreven dat ik het met een kortverhaal had geprobeerd en dat ik dacht dat het niet werkte. Ondertussen is dat verhaal af en moet ik zeggen, ondanks dat het iets meer dan 10000 woorden heeft, heb ik 4 personages die om de beurt vertellen. Bij mij wel geen overlap, omdat de tijdspanne zo kort is, dat ik bv het personage in haar hoofdstuk in slaap kan laten vallen bij haar minnaar, waarnaar dan het volgende hoofdstuk begint met :"ik kon niet geloven dat ze in mijn armen lag" Dus het gaat wel, al blijf ik toch niet echt fan om het zelf te schrijven. Ik denk dat ik het maar bij dit ene verhaal ga houden