Gebruik namen van echte mensen, of namen van fictieve personages uit andere boeken

Is er een specifieke reden dat je de namen van bekende personen of personages wilt gebruiken, zonder de link te leggen met de naamgenoot? Het lijkt me nogal afleidend als je hoofdpersoon naar een bakkerij gaat die bemand wordt door een man die Mark Rutte heet, maar die geen enkele politieke connectie heeft en bovendien lang zwart haar, een bierbuik en een gek sikje heeft. Je lezer zal zich afvragen waarom je juist deze naam gekozen hebt en ervan uitgaan dat er tóch een of andere connectie is met de echte Mark Rutte: is jouw bakker een persiflage, een parodie? Dit roept dus allerlei vragen op, en als het niet je bedoeling is om je aan te wakkeren, kun je de bakker maar beter een andere naam geven.

Aan de andere kant kun je best een van de bakkersklanten naar je buurvrouw vernoemen omdat je haar aardig vindt en ze een leuke naam heeft. Alleen jouw buurvrouw zal dan weten dat ze de eer heeft in jouw boek voor te komen; voor alle andere lezers lijkt de naam zelf verzonnen. Pas dan wel op dat je netjes omspringt met het personage in het boek, anders krijg je nog ruzie met je buurvrouw ;)  

Het ligt nog weer anders met personages uit boeken, want daarbij komt auteursrecht om de hoek kijken. De vraag is of je je daarin wilt verdiepen om te weten te komen waar die grens ligt, en wederom waarom je die naam dan zo graag wilt gebruiken. Als je een bakkersklant omschrijft als een arme kale sloeber van tachtig en hem vervolgens Christian Grey noemt, hebben je lezers dezelfde vragen als wanneer je bakker Mark Rutte opvoert: waarom gebruik je de naam van een bekend personage voor een personage dat duidelijk iemand anders is? Wederom lijkt het me voornamelijk afleidend en weinig toevoegen voor het verhaal, tenzij je er echt een goede reden voor hebt.

Dus mijn vraag aan jou is: heb je zo’n echt goede reden?

Dankjewel voor je antwoord Roos! Hier heb ik niet echt bij stilgestaan. Ja ik wilde wel die namen gebruiken omdat de personen wel zulke types zijn. Dan heeft de lezer gelijk het juiste beeld te pakken. Maar ik snap ook dat het misschien teveel afleidt.

Dankje!!!

In dat geval kun je ze een bijnaam geven: als je personage Robert een rokkenjager is met een machtscomplex, noemen zijn collega's hem achter zijn rug om spottend Mr. Grey. Als Robert echt een verwaande kwast is, vindt hij het misschien zelfs wel leuk dat hij met Christian Grey wordt vergeleken! 

Ook gebeurt het vaak in boeken dat de hoofdpersoon bijnamen verzint voor mensen waarvan hij de naam niet weet, zodat je als schrijver niet onhandig steeds weer een omschrijving moet geven. Dat kun je doen aan de hand van een opvallend uiterlijk kenmerk (Sikje, de dikke, de lange), maar ook de karaktertrekken die je personage ziet. Als een bakkersklant een vrouw probeert te versieren door op te scheppen over zijn geld, kan dat je hoofdpersoon doen denken aan Christian Grey. 

Dan maak je wel gebruik van de naam, maar alleen om een vergelijking te trekken en het beeld te schetsen, zonder dat verwarring ontstaat over wie het personage echt is. 

Het ligt nog weer anders met personages uit boeken, want daarbij komt auteursrecht om de hoek kijken.

Los van alle andere overwegingen die Roos genoemd heeft, heb je - voor zover ik weet - in de meeste gevallen wel gewoon het recht om namen over te nemen. Op een naam alleen kan geen auteursrecht rusten. Maar op hele personages - naam, uiterlijk, karakter, setting één op één gekopieerd - dan weer wel.

Naast auteursrecht, zijn er ook de handelsmerken (trademarks). Hoewel deze je in de meeste gevallen niet in de weg zitten, kun je volgens mij het beste voorkomen dat er verwarring kan ontstaan over het feit dat dit jouw boek is met door jou bedachte personages.

Het is bijvoorbeeld zeker niet verstandig om je boek Harry Potter en de Eeuwige Torenkamer noemen - want er is een trademark geregistreerd voor boeken met die naam erin*. Maar je kunt wel, zoals Roos suggereert, je personage de bijnaam Harry Potter geven - omdat zijn vrienden hem een nerd vinden en hij een litteken heeft. Zolang een lezer jouw personage maar niet kan verwarren met J.K. Rowlings Harry (of, eigenlijk: Warner Bros' Harry, want die hebben het trademark in handen).

*https://tmsearch.uspto.gov/bin/showfield?f=doc&st…

Goede tips allemaal zeg!! Heel erg bedankt!