Hoi, Ik heb dit dilemma nog niet aan de orde gehad. Maar ik denk dat ik het het liefst aan iemand van de doelgroep laat lezen. Zo weet je meteen of het aanslaat. Daarnaast heb ik toch nog iemand nodig die op de grammatica en spelling let. Dus ik heb toch meerdere proeflezers nodig :D

Met commentaar van je 'doelgroep' moet je voorzichtig zijn. Je zult nooit iemand vinden die representatief is voor je doelgroep. Bovendien zijn onervaren proeflezers (zeker kinderen) meestal bang je voor het hoofd te stoten en laten ze in hun commentaar juist die opmerkingen achterwege waar je iets aan hebt, hun kritiekpunten namelijk. Ik kies liefst voor een of twee vaste proeflezers waarvan ik precies weet waar ze goed in zijn, bijvoorbeeld in de vraag of je personages wel overtuigend en levensecht overkomen. Meer proeflezers brengen je maar aan het twijfelen. Dan ga je zo veel aan je verhaal knutselen en veranderen dat het eindresultaat soms slechter wordt dan je eerste versie zonder proeflezers.

Ik zou graag willen weten in welke context het was gezegd. Proeflezen heeft tegenwoordig veel betekenissen, waaronder "onbezoldigd redacteur". Een echte proeflezer is iemand uit de doelgroep die het leest als een gewone lezer. Was het spannend, boeide het, en wat nog meer van belang kan zijn. Misschien is het handig bepaalde proeflezers niet persoonlijk te benaderen, maar via een tussenpersoon (bij kinderen: de ouders, bijvoorbeeld). En stel concrete vragen: welk stuk vond je saai? wat begreep je niet helemaal? wie vind je de minst leuke hoofdpersoon, wie de leukste? waarom? Als je verhaal over de Formule 1-racewereld gaat, en de doelgroep deels zal bestaan uit geïnteresseerden in het onderwerp, zorg dan dat je proeflezer daar verstand van heeft. Kloppen je feiten? Gebruik je het juiste jargon? Zijn die aan te vullen met persoonlijke ervaringen? Bij goede politieromans is het belangrijk de taken van de politie goed te kennen, dan kun je dus het beste iemand uit het vak vragen. Een deel ervan kun je al in de research opvangen, maar hoe je het uiteindelijk brengt kan net wel, net niet geloofwaardig zijn. Om te voorkomen dat die echte beta-lezers zich niet laten afleiden door fouten en dergelijke, moet je verhaal dan al zo'n beetje af zijn, inclusief de nodige correcties. Het is natuurlijk wat anders als je regulier uitgegeven wordt. Dan zal het "proeflezen" door de uitgeverij worden verzorgd, net als het merendeel van de correcties. Het moet dan wel goed genoeg zijn om door de ballotage te komen, maar als je die kwaliteit ook aanhoudt voor gewone proeflezers dan weet je dat het in ieder geval niet aan je kunnen ligt. Dat zal ook het niveau zijn dat je wilt gebruiken voor een professioneel manuscriptbeoordelingsbureau of een literair agent. Je wilt immers niet afgerekend worden op iets dat onder je niveau ligt. Als iemand op spelling en grammatica moet letten, dan zoek je geen proeflezer maar een tekst-bureau of corrector. Of een leraar zodat je zelf acceptabel Nederlands kunt schrijven. Kost geld, maar waarom zou jij geld verdienen aan iets waar anderen keihard aan hebben gewerkt zonder daarvoor normaal betaald te worden? Iemand die het genre goed kent: dat vind ik een zwaktebod. Dat hoort bij je research: kennis van het genre. Dat moet je niet aan een ander over laten en het is zonde van je tijd geweest als je pas bij het proeflezen erachter komt dat je verhaal al tien keer eerder is verteld. Vervolgens heb je nog de sparring-partners of mentoren die je kunnen uitdagen en waarmee je vrij van gedachten kunt wisselen. Die gaan bij voorkeur uit van wat jij wilt en wat jij kunt (of zou moeten kunnen) zodat je zelf het maximale uit een tekst weet te halen. Dat zijn dus adviezen die gericht zijn op de groei van jezelf als schrijver en het verhaal dat je wilt vertellen. Ik zou geen (beginnend of wannabee) schrijver kiezen als proeflezer. Die hangen te veel aan vuistregels en ergeren zich vooral aan wat ze zelf verkeerd doen, in plaats van te kijken wat jouw verhaal wil zeggen en hoe je het daarmee wilt zeggen. Aangezien de meeste vuistregels open deuren zijn, slechts beperkt geldig zijn, of onversneden lariekoek zijn heb je daar helemaal niets aan. Daarom zou ik ook iedereen mijden die een collectie overgenomen schrijfadviezen op zijn website heeft staan.

Ik ben het niet helemaal met je eens. Momenteel proeflees ik een verhaal over een thema waar ik helemaal geen verstand van heb. Maar ik kan in ieder geval correcties aanbrengen. En zo langzamerhand krijg ik ook verstand van het onderwerp, omdat ik dingen google die ik niet weet. Nog even en ik ben een ingewijde. Ja, ik zoek alle dingen op die ik niet weet, want ik wil wel weten waarover hij het heeft. Dit werkt ook in zijn voordeel. Het gaat niet alleen over fouten, maar ook over lezers die moeten begrijpen wat hij bedoelt. Daarom vraag ik ook regelmatig of hij het zus of zo bedoelt als het voor mij niet duidelijk is. Van veel proeflezers raak je in verwarring. Eén voor het onderwerp, één voor de fouten en één voor de logica.

Er is een gezegde: Een man met een horloge weet hoe laat het is. Een man met twee of meer horloges weet het nooit. Proeflezen kan nuttig zijn, maar elke proeflezer verandert iets aan het verhaal. De volgende weer iets anders en zo kun je dan aan de gang blijven. Het resultaat is dat je boek nooit afkomt. Er bestaat geen ideale proeflezer, omdat er veel meer invloeden mee spelen dan alleen het boek lezen. Of je boek een succes wordt kun je alleen meten door het uit te geven. Verkoopt het goed naar jouw verwachting, dan is het een succes. Het aantal verkochte boeken zegt niets. Als een gerenommeerd schrijver slechts 4000 exemplaren verkoopt is dat voor hem een flop, een beginnend auteur springt daarmee een gat in de lucht. Natuurlijk moet je je werk goed nakijken, maar zelfs na zes keer nalezen vind je soms nog een tikfout. Ook in een boek uit de winkel staat wel eens een fout. Schrijf, en staar je niet blind op het toekomstige succes. Zonde van je tijd.

Ik zou geen "echte" mannelijke schrijver kiezen als finale proeflezer. Die hangen te veel aan vuistregels en ergeren zich aan alles. Ik laat mijn " alter ego" lezen, een kritische jongedame, en de beste Finale Proeflees Ster die ik ken.

De finale lezer ben je zelf. Ik heb het kringetje mensen die mijn verhalen lezen voor ik ze publiceer heel erg verkleind. Naarmate mijn ervaring in het schrijven stijgt, merk ik dat ik minder open sta voor commentaar over plotlijnen en hoofdpersonen, tenzij er onlogica wordt opgemerkt. Zelf heb ik ook geleerd terughoudend te zijn in de neiging een verhaal van een ander om te buigen naar een verhaal zoals ik het zou schrijven. Daar heeft de ander namelijk helemaal niets aan. Ik vind het prettig iemand te laten lezen op eventuele fouten. Wat Schli hierboven een "onbezoldigd redacteur" noemt. Ook hier merk ik dat ik steeds fanatieker wordt in het vermijden van fouten. Ik baal echt en oprecht als er een komma verkeerd staat en ben dan even zo blij als de ander me daarop heeft gewezen. De volgende keer zal hij echter goed staan. Een andere, belangrijke ontwikkeling is dat ik leer accepteren dat 100% foutloos een streven is dat maar zelden wordt gehaald. Eens is de hele eerste alinea van een verhaal weggevallen in een bundel, daarmee verloor de publicatie voor mij alle charme. De reden ken ik nog steeds niet, er wezen mensen naar elkaar, maar die bundel is verschenen met een verminkt verhaal van mij. Sindsdien sta erop de laatste PDF voor een bestand naar de drukker gaat, in te zien. Het liefst heb ik een proefdruk op papier. Daarom zeg ik: je bent zelf de laatste lezer.

Proeflezen kan nuttig zijn, maar elke proeflezer verandert iets aan het verhaal. De volgende weer iets anders en zo kun je dan aan de gang blijven. Het resultaat is dat je boek nooit afkomt.

Dat is alleen een probleem wanneer je je tekst te vroeg laat proeflezen. Het verhaal moet al af zijn, de details kunnen veranderen. Je moet je proeflezer nooit het verhaal laten veranderen. Als je dat toelaat geef je toe dat je verhaal vanaf het begin al niet goed in elkaar zat en dat je zelf niet weet hoe het verhaal is gecomponeerd.

Mijn man is mijn 'sparring-partner' zoals Schli dat noemt en dat werkt goed. Hij kent mijn gedachtenkronkels en kan mij aan het werk schoppen als het moet. Als proeflezer is hij waardeloos, omdat hij alles anders zou doen dan ik. Het klinkt heel onaardig, maar mijn man weet wat ik bedoel; hij kan bijvoorbeeld stijl en inhoud gewoon niet loskoppelen. Dat komt ook omdat hij meteen midden in het verhaal zit (dat is dan wel weer een compliment), maar ook omdat hij zelf schrijft. Onze schrijfstijlen zijn zo enorm verschillend dat hij al snel naar stijl kijkt in plaats van naar de rest. Proeflezers heb ik niet, nooit gehad, daar ben ik te koppig voor. Ik weet precies wat ik wil schrijven en hoe en als ik überhaupt twijfel, wordt het alleen gelezen door één onafhankelijk iemand die mij niet kent. Als het verhaal helemaal af is uiteraard en het bij wijze van spreken naar de drukker zou kunnen. Geen arrogantie, maar puur perfectionisme van mijn kant. Hoe kan iemand iets beoordelen als ik er zelf nog niet helemaal tevreden over ben of aan iets twijfel? Het moet 'af' zijn in ieder opzicht. Het voelt dan meer als 'Kijk even of ik niets over het hoofd heb gezien'. Of ik dan iets doe met de opmerkingen van zo'n onafhankelijk iemand is ook nog maar zeer de vraag :D . En proefdruk graag op papier ja, ik wil mijn eigen finale proeflezer zijn. En ik ben het met Schli eens dat een proeflezer geen corrector mag zijn. Als je een corrector nodig hebt, ben je nog niet aan proeflezers toe (even ter verdediging van mijn man: hij is de perfecte corrector, maar alleen als het om verhalen in het Duits gaat; dan heb ik hem toch even nodig om de naamvallen te controleren).

Een goede proeflezer begrijpt wat je wilt zeggen en kan dat ook in woorden omzetten.