Decoy protagonist (is hier een Nederlandse term voor?)

Ik kan geen verhaal voor de geest halen waarin dit gedaan werd. Wel verhalen waar na lange tijd een nieuwe protagonist het stokje overnam. (De beste wisseling van personage die ik ooit in een verhaal gezien heb was in de film The place beyond the pines.)

De gigantische valkuil waarvan ik me afvraag of je er mogelijkerwijs omheen kunt, is dat een lezer mee gaat leven met je hoofdpersoon. We vormen een emotionele band met die ene persoon. En na een paar hoofdstukken zet je mijn band met jouw personage bij het grof vuil - terwijl je op hetzelfde moment rekent op mijn goodwill om me opnieuw in te gaan leven, nu in een ander? De valkuil dus: dat ik me bedrogen voel, mijn vertrouwen in de vertelling verlies, en je boek gefrustreerd wegleg.

Kansen... hm, ik vind het moeilijk in te denken. Waarom wil je het zo doen? Zou je jouw verhaal niet meer recht doen als je meteen met je hoofdpersoon begon en de lezer op die manier meenam?

Van 'bij het grof vuil zetten' is niet echt sprake overigens. De hoofdpersoon die het overneemt is vanaf hoofdstuk 2 al aanwezig in de hoofdstukken met Desi en een idee is om de nieuwe al een eigen POV te geven vóór het onderdeel van Desi ophoudt.

Waarom ik het zo wil doen:
De omstandigheden waarin de hoofdstukken van Desi plaatsvinden zijn mijns inziens belangrijk om de achtergrond te schetsen van de nieuwe hoofdpersoon. Het is een soort manier om niet te verzanden in infodump of het missen van achtergrond. Daarnaast is het een beproefde manier om de lezer het 'veilige' gevoel overboord te laten zetten en is het moment en de omstandigheid van het stokje doorgeven een belangrijke motivator voor de eigenlijke hoofdpersoon om op het pad gezet te worden.

Het voelt 'nodig' voor mijn verhaal op dit moment.

Een van de bekendste gevallen waarin een dergelijke switch voorkomt, is de klassiekerfilm Psycho van Alfred Hitchcock. Hij werd destijds voor gek verklaard dat hij zijn 'protagonist' al halverwege de film om zeep wilde helpen (wie kent de bekende douche-scène niet?). Het stokje zou hierna moeten worden overgenomen door de zus van de 'protagonist', en anderen die haar helpen in haar zoektocht naar haar vermoorde zusje.

Hitchcock bewees al zijn critici hun ongelijk: zo'n switch kan dus wel degelijk. Zelf draag je al het voorbeeld van Eddard Stark aan; een significant verschil met dat geval, echter, is dat Eddard toch een afgerond boek/seizoen meegaat waarin hij de protagonist is. Ik heb het idee dat de switch bij jou binnen één boek/verhaal gebeurt, zo niet al binnen enkele hoofdstukken. Pas hiermee op, want hoewel het dus kán, is het wel gevaarlijk. Diana legt je al goed uit waarom. Je kunt de valkuil van het vertrouwensverlies van de lezer echter wel degelijk omzeilen, zoals Hitchcock deed: als er maar een overduidelijk logische reden voor de switch is, zowel in het verhaal als in de vertelling ervan (lees: voor de belevenis van de lezer). Dus niet alleen omdat het jou goed uitkomt.

Hopelijk kun je hier wat mee. Succes!

... 'belevenis' moest natuurlijk 'beleving' zijn. Ik heb er nog even over nagedacht. Wat Game of Thrones had met Eddard Stark is een treffend voorbeeld van een andere voorwaarde die voor zo'n switch nodig is. Psycho is dit trouwens ook.

Game of Thrones had naast Eddard vele andere interessante personages. Met de nadruk op interessant, ja. Het heeft een heel seizoen de tijd genomen om jou als kijker niet alleen geïnteresseerd te maken in Eddard, maar in het gehele overkoepelende verhaal, de rijke wereld en alle personages met diepgang daarin. Psycho doet dit overigens ook, al dan niet op veel kleinere schaal: het personage van Bates is zodanig intrigerend dat je als kijker benieuwd bent hoe het met hem afloopt. Voor enkele minuten is zo zelfs híj de protagonist, terwijl hij het lichaam van de eerdere 'protagonist' verbergt, voordat haar zus het stokje overneemt voor de rest van de film. Er zijn dus 2 hoofdvoorwaarden om een dergelijke switch te laten werken:

1. De eerdergenoemde 'logische reden'.

2. Genoeg interesse gewekt in het verhaal als geheel en in de andere personages.

Aangezien de switch al na een paar hoofdstukken plaatsvindt bij jou, moet je dus vanaf moment één je aandacht evenredig verdelen en op veel dingen letten. Je moet dus namelijk niet alleen je aanvankelijke 'protagonist' diepgang geven (anders geeft je lezer er niets om), maar ook de nodige andere personages van voldoende diepgang/intrige voorzien (anders geeft je lezer er niets om als de switch naar hen plaatsvindt) én je moet je verhaal en wereld tegen die tijd al zodanig intrigerend hebben opgebouwd dat zelfs de dood van de 'protagonist' de lezer er niet uit wegslaat.

Ja, dit zijn de inzichten waar ik naar op zoek was. Dank beiden.
Ik wil tevens met meer verhaallijnen in verschillende tijdlijnen werken die later bij elkaar komen.

Denken jullie dat het dan een idee is om alvast één van de andere verhaallijnen te introduceren, zodat het verhaal niet alleen meer hangt aan degene die wegvalt?

Denken jullie dat het dan een idee is om alvast één van de andere verhaallijnen te introduceren

Ik denk dat de crux wordt hóe je dat doet.

Een tool or trick die misschien heel handig kan zijn om de beste manier te vinden voor deze verhaalopbouw: verwachtingen bij je lezers opwekken. Het probleem namelijk is, dat je je lezer niet wilt overvallen met een plottwist waar ze niet op zat te wachten. Dus stop er iets in, waardoor het wél ergens invalt. Waardoor de opkomst van je nieuwe hoofdpersonage het antwoord is op een vraag waar de lezer mee zat - of het onomkoombare resultaat van iets waarvan de lezer wist dat het speelde.

Eh, oké, ik verzin een voorbeeld, hopelijk dat het daarmee ietsjes duidelijker wordt wat ik wil zeggen. Ik heb je verhaallijn niet helemaal helder voor ogen staan, maar stel je hebt de verhaallijn van Desi, en die van... Pietje, oké?

Dus wat nou als Desi een dialoog heeft, of hoort, over een onderwerp dat haar niet echt aangaat. Ze zit verscholen achter een krat in een steegje en hoort twee stadswachten over - X - praten, zo'n soort situatie. Desi (en de lezer) krijgen het mee, maar kunnen er weinig mee.
Maar daarna komt Pietje op, en direct blijkt dat Píetjes hele leven draait om X waar ik als lezer al over gehoord heb.

Of een ander ideetje: Desi heeft een diep gekoesterde wens, of een voor haar zeer belangrijke herinnering, of ze heeft zelfs een aandenken: een ring, een dolk... Iets wat heel erg belangrijk voor haar is (blijkt uit haar paniek op het moment dat ze denkt het verloren te hebben). We weten niet precies waarom het belangrijk voor haar is. Maar het heeft iets te maken met een X (misschien zelfs geheel toevallig; het is een dolk uit het land van X, die ze gekregen heeft van een oude vriend die daar ooit geweest was...)
En dan komt Pietje, again, wiens hele leven, en hele eerste scène, draait om X-related things.

Je kunt zelfs ronduit foreshadowing doen, in een proloogachtig voorstuk. Ik heb zelf helemaal niets met Game of Thrones, maar ongeveer de enige goede scène eruit vond ik de allereerste, waarin een groep scouts in het noorden voorbij de muur wordt uitgeroeid door... white walkers, zeg ik dat goed?
Anyway, over die scouts hoor je nooit meer wat, maar met zo'n voorstukje weet de lezer van te voren dat ze nog ándere dingen moet verwachten dan alleen de dingen die uitgelijnd worden in de eerste hoofdstukken (of in GR Martins geval, hele boeken).

En er zijn vast heel veel meer manieren te bedenken om meteen vanaf het begin de verwachting te wekken dat het niet alleen om Desi zal draaien. Of om in ieder geval een element van Pietjes verhaal in Desi's hoofdstukken te stoppen, zodat Pietjes opkomst als een herkenning, een vondst, aanvoelt - en niet als een val in het diepe.

Brandon Sanderson heeft ooit op youtube zinnige dingen gezegd over het gebruik van verwachtingen in je plot. Als ik het terug kan vinden post ik hier de link later nog.

Bij je vraag denk ik aan het type verhaal dat raamvertelling wordt genoemd: iemand (jouw valse protagonist) geeft de opmaat voor het verhaal (gegevens als situatie, setting, personages, plaats- en tijdsaanduiding én een hint naar het verhaalconflict), zonder er diep op in te gaan, waardoor de lezer weet waar hij zich op moet richten, en waarna het echte verhaal begint met de ware protagonist, de echte held die zijn dramatisch doel wil bereiken met alle ups en downs die daarbij horen. 

Het verhaal sluit ook af met de valse protagonist; met enkele woorden of zinnen maakt hij het verhaal rond. 

Het is wel essentieel welk perspectief c.q. welke vertelinstantie je kiest bij je verhaal, vooral wanneer je meerdere belangrijke personages wilt opvoeren: een alwetende verteller is te vergelijken met de marionetspeler die alle touwtjes van alle poppen in handen houdt en het hele spel van bovenaf regisseert, d.w.z. in jouw geval: meerdere verhaallijnen met elkaar verbindt tot een groot geheel.

Een valkuil kan zijn dat de draden waaraan de poppetjes hangen, in elkaar verstrikt raken. Dat is voor het verhaal niet goed, en dus niet voor de beleving van de lezer.

Een personale verteller is beperkt tot de waarneming en beleving van de eigen situatie. Dat perspectief geeft minder kans op structuurproblemen - maar je moet je wel afvragen waarom je die valse protagonist écht nodig hebt. 

Ik werk zelf momenteel ook aan een verhaal waar ik precies met dezelfde problemen worstel. Ik heb uiteindelijk besloten om mijn 'decoy P' te verschuiven naar een later hoofdstuk, in plaats van met haar te openen. Nu begint mijn verhaal dus toch, na lang wikken en wegen, met de ware P. Hierna wisselen de twee elkaar steeds af, zodat ik nu in de eerste paar hoofdstukken twee P's tegelijkertijd heb, naast elkaar, voordat hun verhalen op het fatale punt bij elkaar komen als de decoy (ook al is het nu niet echt meer een 'decoy', maar gewoon een extra P voor zolang als ze nodig is; dat is overigens ook het geval bij Game of Thrones: Eddard is op geen enkel punt in het verhaal de enige P, je hebt ook Dany, Jon, Tyrion, etc., en Eddard is dus eigenlijk ook niet een pure 'decoy'; het verhaal opent zelfs niet met hem maar met het mysterie achter de Muur, zoals Diana ook al aanstipt) het loodje legt, waarna alleen de ware P overblijft. Deze structuur brengt ook wat moeilijkheden met zich mee, natuurlijk, maar voor het verhaal als geheel leek dit me de beste oplossing. Als je er uiteindelijk dus niet uit komt op deze decoy-manier: wees niet bang om te schuiven met je structuur! Plot is als een puzzel, al mag de lezer dat nooit zien: tegen die tijd moet alles perfect in elkaar passen en onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, alsof het nooit anders had gekund. Het is dus aan jou als schrijver om de perfect-passende oplossing te vinden en de eerste ingeving is (helaas) niet altijd de beste, leert mijn ervaring ;)

Succes!

... en weer blijf ik erover nadenken nadat ik mijn reactie heb verzonden. Verhalen met meerdere P's zijn dan ook mijn favorieten; leuk om er eens in diepgang over na te denken en ook nuttig voor mijzelf. :)

Want ja, ook ik ging stellig met je mee in de notie dat Eddard een 'decoy' was. Iedereen ziet hem als de ware P van het eerste seizoen/boek. Hoe komt dat dan, terwijl er naast zijn arc nog een stuk of tien andere verhaallijnen met geheel eigen P's ontspruiten, die allemaal met elkaar verbonden zijn, elkaar doorkruisen of anderszins invloed op elkaar hebben. Op de één of andere manier grijpt Eddard ons het meest aan.

Ik denk dat dat komt door de spanningsboog in de story arc van iedere P. De spanningsboog van Eddard is véél meer gespannen (kan ik dat zo zeggen?) dan die van de andere P's: er is een groot moordmysterie, er zijn hofintriges, politieke spelletjes, verraad, noem maar op, terwijl respectievelijk Dany, Tyrion en Jon (om er maar een paar te noemen) in vergelijking een beetje aansukkelen. Ja, er gebeuren al wel degelijk interessante dingen in hun arcs, maar in geen enkele volgen de intriges elkaar zo rap op als in de arc van Eddard. Natuurlijk heeft dit tempo een reden, want Eddards arc vindt in datzelfde boek/seizoen nog een einde. Een logisch einde; een logisch gevolg van zijn acties en van de acties van alle andere personages met diepgang die al om hem heen en in de andere verhaallijnen zijn geïntroduceerd.

Eddard ís niet de P, maar eist wel de aandacht als zodanig op en wordt als zodanig geïnterpreteerd, omdat zijn arc aanvankelijk het meest intrigerend is en een afgesloten verhaal met meerdere aktes vertelt, terwijl in datzelfde tijdsraam de arcs van de andere P's slechts door hun eerste akte gaan. Hun arcs zijn aan het einde van boek/seizoen 1 niet afgerond, maar opgebouwd. Dat is ook precies de reden dat zij het stokje van Eddard over kunnen nemen (als je dat zo nog kunt noemen). Waar Eddards arc afloopt, worden hún arcs interessant: Jon gaat achter de muur, Dany krijgt haar draken, etc...

Als je dus kiest voor een 'decoy', zorg dan dat deze decoy niet alleen een opbouw is naar je uiteindelijke plot/ware P: de decoy moet op zichzelf een logische/bevredigende/afgeronde arc hebben. En het is dus ook slim om, als het stokje wordt overgenomen, de overnemer al voldoende is opgebouwd a.k.a. zelf al een eerste akte (of in ieder geval een goed deel daarvan) van haar/zijn eigen arc heeft doorlopen.

Ach ja, ik ben ook geen expert en dit zijn ook maar gedachten; doe ermee wat je wilt! :)

Dat was wel een heel lang bericht, dus hier even overzichtelijk een stappenplan van aanpak:

1. Deel de arcs van je decoy P en ware P op in aktes. Heeft de decoy P geen bevredigende, afgeronde arc? Dat is wel een probleem denk ik... misschien moet je er wat bij verzinnen, niet zozeer filler, maar iets dat de arc van je decoy significanter maakt voor het overkoepelende plot.

2. Zoek sleutelmomenten in de arcs van beide P's.

3. Bepaal op welk sleutelmoment de ware P logischerwijs in kan stappen om het stokje over te nemen, zodat het verhaal alleen maar interessanter wordt vanaf dat punt, in plaats van dat de dood (?) van de decoy het verhaal tot een halt roept.

4. You did it!

Ik heb me bedacht jongens. Gewoon een slecht idee allemaal.... Geintje!

Wat een heerlijke input, daar ga ik eens rustig doorheen waden :-)

Maar wacht... er is meer!

Eén van de interessantere forumonderwerpen voor mij in tijden, aangezien het voor mijn eigen verhaal ook zo relevant is, dus als ik er toch mee bezig ben kan ik mijn gedachten erover net zo goed delen ;)

Wat kan er dan nog meer zijn? De impact van de dood van de decoy P (ervan uitgaande dat het de dood van de decoy is die de focus van het verhaal verschuift) op het plot.

Bij de twee voorbeelden die ik al aanstipte, Psycho en GoT, heeft de dood van de decoy P namelijk een enorme impact op het verdere verloop van het verhaal. De tweede helft van Psycho is een onderzoek naar de verdwijning van de decoy P en in GoT veroorzaakt de dood van Eddard een complete burgeroorlog, die het plot van de eerstvolgende boeken/seizoenen grotendeels bepaalt.

Dus een kleine aanpassing in mijn eerdere stappenplan:

4. Om de decoy P nóg significanter te laten zijn voor het overkoepelende plot, dient deze niet alleen een impact daarop te hebben in zijn/haar leven, maar ook (of juist vooral?) in zijn/haar dood. Laat het vervangen van de decoy P door de ware P op deze manier in dienst staan van het plot, in plaats van dat het enkel gebruikt wordt als 'shock' in het plot. De shock is namelijk niets waard als de gebeurtenis geen shock in het plot teweegbrengt. In dat laatste geval bestaat namelijk alsnog de kans dat de lezer zich bedrogen voelt en zijn/haar interesse in het verhaal verliest. (Dit geldt overigens niet alleen voor de decoy P, maar voor alle grote personages in je verhaal! Kijk maar naar de laatste seizoenen van GoT, waarbij ik op een gegeven moment (dat besef begon door te dringen met de dood van Littlefinger, toen overduidelijk alle logica uit het raam werd gesmeten) meer keek met het gevoel van 'Ah, daar gaat er weer eentje' in plaats van 'Oh nee! Wat gaat dit voor consequenties hebben?')

5. You did it!

Goede toevoeging en ik deel je mening w.b. Game of Thrones en A Song of Ice and Fire.

Fijn dat het ook bij jou wat losmaakt. Het is een interessante plottechniek die nutteloos en nuttig kan zijn. 
Voorzichtig handelen dus.

Ik ken zelf geen voorbeelden, maar ik "decoy protagonist" als zoekterm googel, dan komen er een paar opborrelen.

Ik heb zelf iets dergelijks ook wel eens gebruikt, als noodsprong bij een erg moeilijk verhaal, en kan beamen: het is een gevaarlijke techniek.

Laat ik je vraag omdraaien: waarom heb jij deze noodsprong nodig? Wat maakt het onmogeljk om je verhaal gewoon recht-toe-recht-aan te vertellen?

Heb je overwogen Desi als als bijfiguur het verhaal te laten vertellen? Dat is een veelgebruikte techniek, zonder valkuilen. 
 

zonder valkuilen. 

Nou ja, gehéél zonder valkuilen... Ik vind het heel moeilijk om goed te doen, het perspectief van een vertellende bijpersonage.

Je hebt helemaal gelijk:  /minder/ valkuilen. Alles is relatief. 

Een soort raamvertelling dus, Menno? Ik heb Baudolino gelezen en die techniek is zeker niet wat ik zoek (al vertelde Baudolino over een fictieve Baudolino haha). Het wegvallen/sterven van Desi is namelijk ook nodig om de uiteindelijke protagonist in die verhaallijn voort te stuwen. Zoals gezegd komt de uiteindelijke protagonist al in het tweede hoofdstuk met Desi in beeld en is zij vanaf dat moment onderdeel van de hoofdstukken met Desi met een toenemende "belangrijkheid". Dus er is geen kunstgreep voor nodig.

De vraag blijft wel of de hoofdstukken met Desi als protagonist uiteindelijk ECHT nodig zijn. Wellicht is dat pas later in het proces echt te zeggen. Maar nu dienen die hoofdstukken grotendeels als world building. Het zou goed kunnen dat ik als schrijver die hoofdstukken momenteel nodig heb, maar de lezer uiteindelijk niet. 

Dat vind ik ook ondoenlijk. Heb het eens voor een kortverhaal geprobeerd en ik wil het nog wel eens betrachten, maar het komt al snel gekunsteld over. Ik noemde Baudolino al; daar speelt een verhaal in een verhaal. Dan is het iets makkelijker wellicht. Maar de 'overgangen' vind ik heel erg moeilijk. En de stijl van Umberto Eco is weer net te specifiek om het een beetje af te kijken. 

Nee, ik bedoel niet raamvertelling. 

Diana Silver noemt het "perspectief van de vertellende bjpersonnage" en dat lijkt me een goede beschrijving.

Hier staan een hele rij technieken, er zit vast wel een voor jou bruikbare bij.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Personage
 

Een soort raamvertelling dus, Menno?

Nee, ik bedoel niet raamvertelling. 

Diana Silver noemt het "perspectief van de vertellende bjpersonnage" en dat lijkt me een goede beschrijving.

Zoals bijpersonage Ishmael, met wie we meekijken tijdens zijn zeereizen met hoofdpersoon kapitein Ahab. Of professor Aronnax, die vertelt hoe hij 20.000 mijl onder zee reisde aan boord van het schip van hoofdpersoon kapitein Nemo. Of om bij Eco te blijven:  Adson die het verhaal vertelt van William van Baskerville op zoek naar de moordenaar in de abdij. O,  en speaking of Baskervilles! John Watson, die vertelt over de avonturen van Sherlock Holmes. En tot slot nog mijn lievelingsboek, waarin Batavus Droogstoppel ons navertelt wat hij tegen wil en dank te weten komt over hoofdpersoon Max Havelaar (en daarna volgt een dubbele raamvertelling-sception, maar daar hebben we het nou net níet over, lol).

Dat ik nauwelijks hedendaagse voorbeelden kan bedenken komt waarschijnlijk omdat ik te weinig eigentijdse boeken lees. Of misschien ligt het eraan dat deze verhaalopzet  tegenwoordig minder gebruikt wordt...

Inderdaad, Ishmael en Aronnax zijn prachtige voorbeelden. Ze tonen hoe een schrijver kan  as-you-know-bobben, tell-don't-showen en bovenal infodumpen met een schaamteloosheid waarbij hij hier op Proeflezen beknord zou worden - maar het vertellende bijpersonnage komt er mee weg, vooral als die (excuus: dat) ook nog bijgestaan wordt door een trouwe bediende.

Als je ongestraft wilt infodumpen en een bizarre hoofdpersoon hebt waar de lezer zich niet gemakkelijk mee identificeert, dan is dit een bruikbare techniek. Voor jouw verhaal is dat misschien niet relevant, maar je kunt de verteller wel geleidelijk naar de achtergrond schuiven - en dat was jouw probleem.

Een van de zuiverste voorbeelden van deze techniek vind ik Nevil Shute's 'No Highway', een verhaal vol vliegtuigbouwkundige infodumps met een onbenaderbare autist als hoofdpersoon, en de narrator verdwijnt als hij zijn taak heeft volbracht zo subtiel naar de achtergrond dat je het nauwelijks merkt. 

En tot slot - ons lievelingsboek. Ook ik vind Batavus Droogstoppel geen gelukkige keuze om het onderscheid tussen raamvertelling en vertellend bijpersonnage te illustreren, maar infodumpen, dat kan-i ... en hij wordt tenslotte bij het grootvuil gezet. Zullen we het er maar op houden dat de Max Havelaar het boek is dat alle schrijfregels en klassificaties overbodig maakt?