Perspectiefwisselingen

Alles kan. Maar welke reden heb je om perspectief te wisselen in dit verhaal? Zou het een sterker of zwakker verhaal zijn als je je focuste op één van de personages, zonder sprongen?

Mijn tekst: “Greg!” siste ze. Ze keek schuins naar zijn collega’s die met de andere kliko’s bezig waren. „Hi baby, what’s up?” „Ja hang nou maar niet de geboren onschuld uit, wat doe je hier en waarom antwoord je niet?” „Antwoord? Je krijgt toch altijd antwoord van mij? Ik doe alles wat je wil, baby.” „Ach, hou op met dat gezwets. Mijn sms’jes! Ik heb er wel tien verstuurd sinds zaterdag.” Haar stem begon iets huilerigs te krijgen. „En is dìt jouw werk?” „Relax,” antwoordde Gregory waarbij hij zijn armen in de lucht gooide en de è-klank lang aanhield. „Dit is mijn bijbaan, schatje. Je weet toch dat ik een rocker ben?” „Een rocker? Een rukker zul je bedoelen. Ik trap er gotver ook altijd weer in.” Ze draaide haar hoofd woest van hem af en keek opzij. Hij mocht niet zien dat het haar wat deed. Wàt het haar deed. „Come òn, baby. We hadden fun toch?”

Wisseling van perspectief?!

„Hé, Greg! Ga je nog mee of heb je ander ’werk’?” Greg keek om en zag zijn collega’s grinniken. „Yes, coming!” Toen hij weer voor zich keek, zag hij dat de vrouw weggerend was. Even later volgde een knal. Greg haalde zijn schouders op.

Wie zegt; „Hé, Greg! Ga je nog mee of heb je ander ’werk’?”

„Hé Peer. Geef me je sigaret eens!”

Wisseling van perspectief?! Wie zegt;„Hé Peer. Geef me je sigaret eens!”

Terwijl hij wachtte, ritste hij alvast zijn gulp open.

Wisseling van perspectief?! Wie is 'hij'?

Tijdens een schrijfcursus kreeg ik commentaar op een verhaal van mij omdat ik daarin van perspectief zou wisselen: kon niet, vond de docent.

'Kan niet?' vroeg Yrret, 'waarom dan niet, docent?'

Nu lees ik het veelgeprezen kinderboek Lampje van Annet Schaap en daarin wordt vrijuit van perspectief gewisseld, ook binnen een kort hoofdstuk en soms zelfs tussen drie personages. Ik heb er geen probleem mee, maar waarom kon het in mijn stuk dan niet? Wie legt het me uit?

Maak jij ook van die mooie illustraties, net als Annet Schaap?

Wie legt het me uit?

Vreemde vraag! Maar ... omdat jij perspectief wisselingen wel goed begrijpt zal ik een poging doen, dat te doen, wat jij hebt nagelaten - namelijk het te vragen aan je docent - en een eventuele discussie daar opvolgend, aan te gaan. Dat je een docent hebt, betekent [aanname die door een aan mij bekend persoon - en aan jou onbekend] dat jij een leerling bent. Mijn leraar zei - lang geleden toen ik leerling was, maar voornamelijk een eigenwijs snotjong was, die het zelden eens was met wat een ander over mij of mijn werk zei - ; "Als je het niet begrijpt, vraag het mij dan." Mijn vader zei dat ook. Mijn vader zei dat het zijn opa was die dat eerder tegen hem zei dan dat een leraar dat tegen hem zei - dus als een docent mij zou zeggen dat iets niet kan - zou ik nooit aan een ander vragen waarom die docent dat tegen mij zei. Een meisje bij in de klas - later toen ik zelf les gaf, heb ik hetzelfde advies gegeven - niet aan haar zelf, maar aan haar moeder. "Ik vind de onmondigheid, in tijden van schreeuwers die rechten ontlenen uit iets dat 'vrijheid van meningsuiting' heet, vandaan de dag van een belabberde zwakke mentaliteit getuigen," zei mijn zoon van anderhalve maand onverwacht na het afwijzen van de aangeboden tiet. "Ja maar, ik gebruik die witregel toch zeker niet voor niets,' zei ze. Ze keek fronsend naar de spiegel en vroeg zich iets af. Maar wat? Ik vroeg mij af of ze in de spiegel keek. Zag ze zichzelf?

Stef7a, Mogelijk bedoelde je docent dit soort dingen: 'Hij mocht niet zien dat het haar wat deed. Wàt het haar deed.' (dit is vanuit haar - Greg kan dit niet weten) 'Greg keek om en zag zijn collega’s grinniken.' (dit is vanuit Greg - zij kan niet zien wat hij ziet) En zo nog een paar. Het is gangbaar om een dialoog/scene vanuit 1 personage te schrijven, dit om te voorkomen dat de lezer heen en weer hopt tussen de gedachten/gevoelens van meerdere personages.

Tijdens een schrijfcursus kreeg ik commentaar op een verhaal van mij omdat ik daarin van perspectief zou wisselen: kon niet, vond de docent. (...) Ik heb er geen probleem mee, maar waarom kon het in mijn stuk dan niet? Wie legt het me uit?

Misschien dat een klein onderzoek je kan helpen: Voor welk/wiens perspectief heb je gekozen bij het vertellen van je verhaal? Waarom voor dát perspectief? Waar in je tekst bevinden zich de perspectiefwisselingen? Voor welk doel heb je die wisselingen aangebracht?

Tijdens een schrijfcursus kreeg ik commentaar op een verhaal van mij omdat ik daarin van perspectief zou wisselen: kon niet, vond de docent. Nu lees ik het veelgeprezen kinderboek Lampje van Annet Schaap en daarin wordt vrijuit van perspectief gewisseld, ook binnen een kort hoofdstuk en soms zelfs tussen drie personages. Ik heb er geen probleem mee, maar waarom kon het in mijn stuk dan niet? Wie legt het me uit?

De docent heeft hierin gewoon groot gelijk. Waarom het niet kan? Omdat het voor de lezer verwarrend is. Natuurlijk kan je voor elke regel uitzonderingen zoeken. Dat helpt jou als schrijver alleen niet. Kijk naar wat gangbaar is. Dan zie je dat 99.99% van gepubliceerde verhalen niet in dezelfde scene van perspectief wisselen. Het is namelijk voor de lezer heel vervelend om er opeens achter te komen dat hij opeens met een ander personage meeleeft. Dan moet hij terug, kijken waar de wissel was en kan dan pas weer de draad oppakken. Dat voelt als struikelen en haalt je uit de beleving van het verhaal. Regel 1 bij het vertellen van een verhaal: zorg dat de lezer het begrijpt. Als de lezer in de war raakt haakt hij af.

„Hi baby, what’s up?” „Come òn, baby. We hadden fun toch?” Terwijl hij wachtte, ritste hij alvast zijn gulp open.

Dit meen je toch niet?

De vraag was denk ik niet alleen waarom perspectiefwisseling in het fragment niet kan (of niet gewenst is), maar ook waarom het in het kinderboek blijkbaar wel vrijelijk mag. Ik denk omdat in het kinderboek steeds heel duidelijk staat aangegeven wie wat zegt, denkt, opmerkt etc, en omdat kinderen nog niet zo goed zijn in het begrijpen van bepaalde dingen. Het soort begrip dat nodig is een personage te doorgronden zonder dat het perspectief bij dat personage ligt en om te snappen dat dit slechts iets zegt over hoe het perspectiefhebbende personage dat personage ziet. Het fragment is duidelijk geen kinderverhaal.