Vrij schrijven

Wat jij noemt 'vrij' en 'luchtig' schrijven — wordt hier vaak freewriting genoemd — vind ik zelf een prima manier om op gang te komen, om een verhaal 'los te trekken', of om te ontdekken waar mijn verhaal naar toe gaat. Maar, ik besteed op dat moment vrijwel geen aandacht aan stijlvormen, grammatica of zelfs spelling; het is puur productie. Ik zou het dan ook nooit iemand anders laten lezen (tenzij het specifiek gevraagd wordt zoals bijvoorbeeld bij de wekelijkse schrijfoefening no. 168). Maar weet je, alle schrijvers zijn anders en er zijn maar weinig wetten die voor alle schrijvers gelden, dus wie ben ik om, zonder het lezen, te zeggen dat jouw eerste ' vrije' versie niet goed is? Ik denk alleen dat je zelf al het antwoord geeft met jouw vraag ''wat is er mis met hier en daar een zin die een héél klein beetje lelijk is?'' Met een zin die een héél klein beetje lelijk is, is namelijk alles mis.

Interessante vraag. Het doel van herschrijven is voor mij ongeveer het volgende. Iets wat ik in mijn hoofd verzin is mij volledig duidelijk, omdat ik het zelf verzonnen heb. Maar ik schrijf een tekst zelden de eerste keer zó op dat het bij een lezer het beeld oproept dat ik wilde oproepen. Of in ieder geval niet op een treffende, aangrijpende manier. En daarom herschrijf ik. Meestal is herschrijven vooral schrappen. Wat ik in mijn hoofd bedenk is meestal onnodig volledig, onnodig exact. Dus schrappen maakt het vrijer, sneller en daardoor treffender. Dit gaat op voor het meeste van wat uit mijn vingers komt. Wat veel minder geschaaf nodig heeft, zijn stukken tekst die ik in een flow schrijf. Ik denk dat er in zulke stukken gewoon minder onnodige onzin insluipt, omdat het beeld dat ik verzin en de woorden die ervoor vind als vanzelf overeenkomen. Als jij hele verhalen in een flow schrijft, hebben jouw hele verhalen misschien ook wel geen herschrijf nodig. Mij lukt het nooit om zo'n gevoel voor een héél verhaal vast te houden: sommige stukken zijn gewoon altijd ploeterwerk, en dat betekent herschrijfwerk.

Zodra er een outline of een andere vorm van planning aan te pas komt is het gedaan met mijn enthousiasme.

Dit begrijp ik denk ik goed. En ook herschrijfwerk kan voelen als een plens water op het vuur. Ik geloof dat het een eeuwige jongleeract is, je werk enerzijds kritisch onder de loep te kunnen leggen terwijl je anderzijds nog steeds je inspiratie de vrije loop kunt laten gaan op andere momenten. (Op het moment heb ikzelf één van die balletjes laten vallen, trouwens, en het kost flinke moeite om weer op te starten...)

Henkie,

Misschien is het sentimenteel van mij, maar ik zie er eigenlijk geen noodzaak in om je tekst aan te passen aan... ja, aan wat eigenlijk? Zou iemand mij het doel, de noodzaak van herschrijven willen uitleggen?

Die noodzaak zit in het feit dat hetgeen je schrijft een product is (wordt) dat je op de markt wilt brengen. Je geeft in je bio aan: 'later hoop ik mijn geld te kunnen verdienen met verhalen'. Dat product, jouw verhaal, moet goed zijn omdat de consument/lezer dat verwacht - en ook mag verwachten. Je kunt dus niet volstaan met een eerste ruwe versie. Ook de grote schrijvers, die leven van het schrijven, herschrijven, schaven en schrappen voor het beste resultaat. Serieus schrijven is als betaald werk: het moet zo goed mogelijk. Dit geldt uiteraard niet als je besluit alleen voor jezelf te schrijven.

Als je denkt dat je eerste versie publicabel is, heb je nog veel te leren. Als je echter alleen voor jezelf schrijft moet je natuurlijk gewoon doen wat je leuk vindt. Je aversie tegen outlines is op zich geen probleem. Er zijn heel wat schrijvers die graag ontdekkend schrijven. Maar juist dan is herschrijven belangrijk. Outliners hebben meestal de structuur van hun verhaal redelijk op orde. Ontdekkende schrijvers moeten juist na die eerste versie flink aan het werk om het werkelijke verhaal uit de (altijd slechte) eerste versie te destilleren.

Henkie, ... blijf lekker rammen op je toetsenbord. Schrijf wat er in je opkomt en schrijf door. Lees het dan na een poosje terug. Je zult zien dat je verbanden tegen komt die je eerst heel niet gezien, of door had. Nu ben ik een echte amateur. Ik houd van schrijven, ik wil nadenken, luisteren en kijken. Maak je nog niet druk over de manier waarop een uitgever jouw boek zou bekijken, zover ben je nog lang niet. Laat je de moed niet ontnemen om te schrijven. Aan het begin, kun je niet direct aan het einde denken. Je moet groeien naar het einde, dat kost moeite en tijd. Henkie, zie dit als een hartenkreet van een amateur. :nod:

Hartelijk dank allemaal voor de reacties! Leuk dat jullie willen meedenken. Vandaag wilde ik een heleboel gaan schrijven, maar ik moet op een hond passen - zo'n dier is net een klein kind. Hoe dan ook, ik zal nadenken over wat jullie gezegd hebben. :)

Ik denk alleen dat je zelf al het antwoord geeft met jouw vraag ''wat is er mis met hier en daar een zin die een héél klein beetje lelijk is?'' Met een zin die een héél klein beetje lelijk is, is namelijk alles mis.

In de natuur heb je toch ook weleens een verdord blad?

Ik denk alleen dat je zelf al het antwoord geeft met jouw vraag ''wat is er mis met hier en daar een zin die een héél klein beetje lelijk is?'' Met een zin die een héél klein beetje lelijk is, is namelijk alles mis.

In de natuur heb je toch ook weleens een verdord blad?

Die vergelijking is waarschijnlijk spontaan bij je opgekomen. Als die in een manuscript zou staan en je zou 'm teruglezen, zou je 'm waarschijnlijk schrappen om dat ie mank gaat. Dit alles nog steeds vanuit de veronderstelling dat je niet alleen schrijft om te schrijven, maar ook om gelezen te worden.

Ik begrijp niet helemaal wat je bedoelt (dat ligt aan mij), maar ik probeerde te zeggen dat ik vind dat een imperfectie hier en daar wel mag. Als alles perfect moet zijn wordt het proces zo moeizaam. Bovendien is een perfectionist nooit gelukkig, en dat wil ik wel zijn, gelukkig met mijn resultaten. Waarom zou alles perfect moeten zijn, ook als je schrijft om gelezen te worden?

Waarom zou alles perfect moeten zijn, ook als je schrijft om gelezen te worden?

Ja, ik zou ook wel willen dat het makkelijker was :-) Als ik een loodgieter bel omdat ik drie lekkages heb, verwacht ik niet dat ie er één laat zitten omdat ie anders zijn werk zo zwaar vindt, of omdat hij het wel speels vindt of zo. Ik denk dat als je schrijft om gelezen te worden, dat je schrijven moet zien als een vak. En als vakman denk ik niet dat je genoegen moet nemen met minder dan perfectie.

Rare loodgieter zou dat zijn. Toch blijf ik streven naar perfectie uitputtend en weinig belonend vinden (omdat je als perfectionist dus eigenlijk nooit tevreden bent). Ik durf zelfs te zeggen dat ik perfectie niet zo mooi vind. Dat is uiteraard persoonlijk, maar het is leuk om erover te discussiëren.

Als je het hebt over een prachtige jonge vrouw die een héél klein beetje loenst, dan ben ik het met je eens dat een kleine imperfectie het geheel nog boeiender kan maken. Maar daar heb jij het volgens mij niet over. Jij vindt het zonde van je tijd om alle foutjes eruit te halen en dat praat je achteraf goed door te zeggen dat het zo mooier is. Persoonlijk noem ik dat lui. Maar, om nog een beter begrip te krijgen van jouw standpunt: stel, jouw uitgever zegt "maak je geen zorgen over die foutjes, ik heb ze eruit gehaald" wat is dan jouw reactie? a) Zo, da's makkelijk, dat scheelt mij een hoop werk! b) Nee, alsjeblieft! stop die fouten er terug in, die zaten er bewust!

Nu gaan jullie ervan uit dat de perfecte zin bestaat. Dat er een 'goed' antwoord is op elke vraag in het schrijfproces. Dat er lelijke zinnen en mooie zinnen bestaan, en dat die goed te onderscheiden zijn. Een tekst is vloerbaarder dan dat, als je het mij vraagt. Oneindige mogelijkheden betekent oneindig veel goede en betere keuzes, en ook slechte keuzes, vast. Verschillende lezers zullen verschillende zinnen mooi of lelijk vinden. Dus als je over perfectie praat, bartsnel, kun je dan misschien iets uitwijden over wat je daaronder verstaat?

Natuurlijk zou ik zorgen dat mijn manuscript netjes is. Ik ben niet lui, probeer het alleen van verschillende kanten te bekijken.

Dus als je over perfectie praat, bartsnel, kun je dan misschien iets uitwijden over wat je daaronder verstaat?

Voor deze discussie haal ik mijn definitie van perfectie uit de oorspronkelijke vraag van Henkie, in het kort te omschrijven als 'de afwezigheid van (bekende) fouten'.

Nee, ik vroeg me alleen af wat er mis is met af en toe een zin die iets minder mooi is dan de rest.

Dan heb ik je verkeerd begrepen, Henkie, je m'excuse.

Is niet erg hoor.

Ik ken geen goede schrijvers die blij zijn met de foutjes die in hun boek zijn blijven zitten. Ik ken verschillende gepubliceerde schrijvers die er van gruwen om hun gepubliceerde werk terug te lezen omdat ze alleen de imperfecties zien. Dit zijn schrijvers die tientallen versies produceren tot er een goed genoeg is om uitgegeven te worden. Ik weet niet wat je ambities zijn, maar als je schrijft met als doel dat anderen je lezen, is het een heel slecht idee om niet te streven naar het best mogelijk eindproduct. Dat heeft niets met perfectie te maken. Perfectie bestaat niet. Maar een vakman of -vrouw streeft er naar het beste te produceren wat binnen zijn of haar mogelijkheden ligt. Wil je dat niet dan ben je gedoemd tot amateurisme.

Nee, ik vroeg me alleen af wat er mis is met af en toe een zin die iets minder mooi is dan de rest.

Als je doel is om uitgegeven te worden is het jouw taak als schrijver om elke zin zo goed mogelijk te maken.

Gedoemd tot amateurisme, wat ernstig... Goed hoor, dan pas ik me wel aan.

Gedoemd tot amateurisme, wat ernstig... Goed hoor, dan pas ik me wel aan.

Nou, misschien helpt het als je vertelt wat je ambities zijn? Schrijf je voor jezelf of wil je uitgegeven worden? (edit)

Later hoop ik mijn geld te kunnen verdienen met verhalen,

Dit zie ik op je profielpagina staan. Dat geeft mij het idee dat je wel wilt dat anderen je verhalen lezen, toch? Ik gok even dat je dan waarschijnlijk ook graag leest. En dat betekent dat je waarschijnlijk wel verhalen/boeken van anderen leest. Weer een aanname, maar spreek me gerust tegen als ik het mis heb. Al die verhalen en boeken van anderen zijn talloze malen herschreven voor ze uitgegeven werden. Er zijn geen schrijvers die in één keer een publicabel boek neerpennen. Waarom denk je (serieuze vraag, geen aanval) dat jouw verhalen wel in één keer goed zijn? (edit 2) Als jij een boek schrijft, zitten er allerlei fouten in: - plotgaten - continuiteitsfouten (je HP draagt op pagina 20 een handtas en op 25 een rugzak) - Lelijke zinnen - Beschrijvingen die te lang zijn of te kort - scenes zijn onduidelijk - scenes voegen niets toe aan het plot - scenes ontbreken - Personages komen niet uit de verft - etc - etc - etc Het gaat er (nogmaals) niet om dat je verhaal 'perfect' is. Perfectie bestaat echt niet. Maar je kunt wel de bovenstaande lijst aan fouten verbeteren zodat je lezer een kloppend en soepel lezend verhaal krijgt.

wat is er mis met de eerste versie? [...] Zou iemand mij het doel, de noodzaak van herschrijven willen uitleggen? ... wat is er mis met hier en daar een zin die een héél klein beetje lelijk is?

Om te beginnen met het laatste: daar is niet zo veel mis mee. Er zijn heel veel zinnen in heel veel verhalen die een heel klein beetje spuuglelijk zijn. Valt mee te leven. Maar een verhaal is meer dan een volgorde van mooie zinnen met hier en daar een lelijke ertussen. Een verhaal vertelt iets. Er is 1. ergens 2. iets aan de hand met 3. iemand. Om die drie dingen gaat het. Stel dat het een omaatje is dat naar de markt gaat om appels te kopen. Dan is er niks aan als je enkel dat vertelt: Omaatje ging naar de markt en kocht er appels. Waarom wilde zij dat? < Dit noemt men het streven van een personage. Wat is zij met die appels van plan? < Dit is het doel van het personage. Lukt het haar om appels te kopen? < Natuurlijk niet, anders had je aan die ene zin genoeg: Omaatje ging naar de markt en kocht er appels. Dat is één zin, geen verhaal. Het niet lukken van het appeltjes kopen - of de hindernissen om appeltjes te kopen - noemt men het verhaalconflict, bij punt 2. hierboven iets aan de hand genoemd. Wat is Omaatje eigenlijk voor iemand? < Dit is het personage, hierboven bij punt 3. iemand genoemd. Een personage in een verhaal moet een ontwikkeling doormaken; hij moet iets leren, of iets afleren, iets ontdekken of verborgen houden ... kortom: hij moet anders het verhaal úit dan hij erin gekomen is. Waarom gaat zij naar de markt om er appels te kopen? < De markt is de plaats van handeling (hierboven bij punt 1. ergens genoemd). Omaatje kon ook naar de winkel gaan - maar ze gaat naar de markt. Waarom? Zo zie je dat een verhaal uit onderdelen bestaat. Het is te vergelijken met een fiets of een koffiezetapparaat: als er een onderdeel mist, wordt het heel lastig fietsen of koffiezetten. Misschien lukt het helemaal níet! Bij een eerste versie is het uiterst moeilijk om al die onderdelen direct op de juiste manier op de juiste plaats te krijgen. Jij als schrijver kent het hele verhaal misschien al, maar de lezer weet niets van Omaatje en de markt. Je kunt dan al snel iets vergeten te vertellen, waardoor de lezer het hele verhaal niet snapt. Misschien heeft Omaatje geen geld en gaat zij uit stelen. Dat lijkt haar makkelijker op de markt dan in de winkel. Om dat aannemelijk te maken voor de lezer moet je Omaatje en haar situatie wel eerst duidelijk en specifiek neerzetten, zodat de lezer zich gaat interesseren voor Omaatje. Een verhaal moet je construeren, dat is het lastige. En elk verhaal is uniek. Fietsen en koffiezetapparaten worden in massa geproduceerd volgens protocollen, maar elk verhaal moet helemaal uitgedacht worden. Daarbij moet het origineel zijn, een beetje leuk om te lezen en de lezer wil er vaak ook nog iets van opsteken. Vandaar dat je meestal ook nog eens proeflezers nodig hebt voordat een verhaal aan publicatie toe is. Daarvoor kun je terecht bij het onderdeel Proeflezen hier op de site.

Hoi Harryhol, fijn dat je een lijst hebt gemaakt van alle mankementen die een 'vers' verhaal bevat. Mijn ambities? Inderdaad, ik wil graag gelezen worden. Al mijn hele leven voel ik een drang om verhalen te vertellen - iets waarin de meeste leden van de site zullen zich wel zullen kunnen vinden. Lezen doe ik niet graag, dat heb je mis. Ik verlies altijd mijn aandacht omdat ik let op stomme dingen als grammatica en zinsopbouw. Zo vind ik boeken die uit het Engels zijn vertaald afschuwelijk; je kent die taal, en dus zie je dat het origineel door de Nederlandse tekst heen schemert. Ik voel me absoluut niet aangevallen door jouw vraag. De reden dat ik het idee heb dat eerste versies, of in ieder geval mijn eerste versies, zo slecht nog niet zijn, is omdat ik wanneer ik teken op een vergelijkbare manier te werk ga. Een van Gogh ben ik niet, maar het gaat ongeveer zo: Ik pak een stift, krabbel binnen een minuut iets neer en dat is het. Het is lelijk of mooi, 'perfect' of imperfect, en dat is het. De behoefte om er dingen aan te veranderen is er niet - voor mij voelt dat als het werk onrecht aandoen. Zo dus ook met mijn schrijfwerk. Ik voel me heel artistiek als ik zo te werk ga, het voelt goed. Een jaar terug was ik heel perfectionistisch en moest álles in één keer geweldig goed zijn - iets wat nooit lukte en resulteerde in dat ik altijd kwaad op mezelf en mijn werk was; verscheurd papier, documenten in de prullenbak... Ik denk dat mijn afkeer van herschrijven niet zozeer te danken is aan een bepaald soort ijdelheid maar aan het loslaten van perfectionisme. Ik geloof dus niet per se dat ik in één keer een uitgeefbaar boek kan schrijven, maar ik geloof het wel graag - zoiets.

Mijn ambities? Inderdaad, ik wil graag gelezen worden.

Tof. Dat willen we allemaal. Goed streven!

Lezen doe ik niet graag, dat heb je mis. Ik verlies altijd mijn aandacht omdat ik let op stomme dingen als grammatica en zinsopbouw.

Wacht even... Wil je me dan alsjeblieft de volgende vraag beantwoorden: Als je het zelf vervelend vindt om een tekst te lezen waar fouten in zitten, waarom denk je dat anderen jouw teksten wel willen lezen als daar fouten in zitten? Snap je dat je dan dus iets produceert waar je, als je het zelf zou lezen, bij zou afhaken?

Ik denk dat mijn afkeer van herschrijven niet zozeer te danken is aan een bepaald soort ijdelheid maar aan het loslaten van perfectionisme. Ik geloof dus niet per se dat ik in één keer een uitgeefbaar boek kan schrijven, maar ik geloof het wel graag - zoiets.

Ik heb het vermoeden dat je te veel het woord 'perfectionisme' vastgrijpt. Herschrijven gaat (nogmaals) niet om perfectie te bereiken, maar om een zo goed mogelijke tekst te leveren. Het zou ook kunnen dat je dat nog niet helemaal kan bevatten omdat je beginnend schrijver bent. Dat is prima ook. Misschien dat ik je dan het volgende mee mag geven: Over een jaar lees je een van je verhalen weer terug. Als je dan schaamte voelt, en je ergert aan alle dingen die niet goed zijn, dan ben je gegroeid als schrijver. Als je dat niet hebt, dan ben je ook niet verder gekomen als schrijver.

Ik heb het - nogmaals - niet over echte fouten, maar inderdaad steeds over dat vervelende perfectionisme waar zoveel artistiekelingen last van lijken te hebben. Misschien bevat ik het onderwerp inderdaad niet helemaal. Ik zal erover nadenken.

Ik heb het - nogmaals - niet over echte fouten, maar inderdaad steeds over dat vervelende perfectionisme waar zoveel artistiekelingen last van lijken te hebben. Misschien bevat ik het onderwerp inderdaad niet helemaal. Ik zal erover nadenken.

Misschien helpt het je om te beseffen (wat anderen hierboven ook zeiden) dat je een 'product' produceert. Dat klinkt technisch en klinische en anti-creatief. Maar dat is het niet. Je maakt iets waarvan je wilt dat anderen er plezier van hebben. Je wilt dat mensen een avontuur beleven dat jij verzonnen hebt, net zoals filmmakers jou iets willen laten beleven dat zij bedacht hebben. Een film werkt alleen als het zowel qua verhaal als technisch goed in elkaar zit (geen microfoons in beeld, acteurs die goed acteren, de beelden zien er mooi uit, de montage is goed, etc). Een boek is exact zo. Jij creëert een illusie voor je lezers. Je laat hen personages zien en wat ze meemaken. Jouw gereedschap is niet de camera, de special effects software of de dure acteurs, maar jouw woorden, zinnen, scenes en hoofdstukken. Om een lang verhaal kort te maken (te laat!): denk aan je lezer! Je doet het voor hem of haar!

Ik begrijp het, maar ik denk ook graag aan mezelf; een balans. Het is waar dat ik de ambitie heb om schrijfster te worden, maar dat moet niet ten koste van mijn enthousiasme en veerkracht gaan. Ik ben van mening dat voor jezelf zorgen ook anderen (in dit geval de lezers) ten goede komt. In andere woorden: bij mij wordt mijn werk beter als ik wat zachtzinniger met mijn werk omga. Vandaar de titel van dit topic. Ik was benieuwd hoe andere leden daar tegenaan kijken.

Ik begrijp het, maar ik denk ook graag aan mezelf; een balans. Het is waar dat ik de ambitie heb om schrijfster te worden, maar dat moet niet ten koste van mijn enthousiasme en veerkracht gaan. Ik ben van mening dat voor jezelf zorgen ook anderen (in dit geval de lezers) ten goede komt. In andere woorden: bij mij wordt mijn werk beter als ik wat zachtzinniger met mijn werk omga.

Dit snap ik niet. Het klinkt bijna alsof je bang bent voor een burn-out als je een verhaal zou herschrijven. Ik wil je niet teleurstellen, maar schrijven is werk.

Hennie, ... begin toch fijn met schrijven. Niet vooraf al dat gepieker en gefilosofeer. Dat haalt je maar uit balans. Ga eens lekker schelden op papier! Maak je hoofd leeg ... Succes.