Zoektocht in ritme

Het is moeilijk om er iets over te zeggen zonder context en hoe de rest van het verhaal eromheen geschreven is.

Ik ben het eens met Via dat dit wel een erg klein stukje is, en de context kan nog veel veranderen. Maar er valt wel iets over te zeggen:

mijn gevoel zegt dat het onderste stuk correct is

Dus je gevoel gaat voor de minst opvallende stijl, de stijl waaruit het minst blijkt dat jij als schrijver erg je best hebt gedaan op de stijl. Daarin geef ik je gevoel gelijk.

hoe zorg ik dan dat het juist spannend wordt of juist niet spannend.

Spanning door stijl, dat kan op allerlei manieren. Je kunt snelheid maken: meer betekenis in minder woorden stoppen. Je zou bijvoorbeeld kunnen schrijven 'Mijn handen vliegen naar zijn keel'. Iets wat je te allen tijde beter kunt voorkomen is zinloze herhaling, zoals nu naar voren komt in 'zo hard ik kan' + 'met al mijn kracht'. Spanning kun je ook opwekken door het resultaat van een actie nog even uit te stellen, dat doe je nu met 'Ik knijp zo hard ik kan, om zijn keel dicht te knijpen tot hij valt.' Daarin stel je die val uit tot het einde van de zin, en dat maakt spanning. De vertraging die je nu gebruikt is echter wel nog altijd herhaling (dat tweemaal 'knijpen'). Je zou juist níeuwe informatie kunnen geven, waarmee je wel de verhaalsnelheid vertraagt maar niet de aandacht van de lezer verslapt. Bijvoorbeeld, gebruik het moment van suspence om te beschrijven hoe de kop van de gewurgde man eruitziet terwijl zijn keel wordt fijngeperst. Maar als je dat zou doen ben je al de inhoud aan het veranderen, niet meer slechts de stijl. Ik denk dat ik wil zeggen: spanning zit in veel meer dingen dan alleen ritme, en ritme is gerelateerd aan alle andere dingen die je tekst maken (inhoud, snelheid, ritme, woordkeus). Verandering in het ene aspect van zo'n fragmentje, leidt hoogstwaarschijnlijk weer tot andere veranderingen. Overweeg verschillende oplossingen; zet jezelf niet te veel vast in de gedachte 'ik wil aspect a veranderen maar b niet'. Alle aspecten moeten samenwerken, en door ze los van elkaar te zetten werp je een onnodige drempel op.

Beste Via, Vanaf hoeveel tekst zou je wel een ritme kunnen herkennen? Beste Diana, [quote] Spanning door stijl, dat kan op allerlei manieren. Je kunt snelheid maken: meer betekenis in minder woorden stoppen Hoe maak je precies die snelheid? Alleen door minder woorden te gebruiken. Verlies je dan niet wat je wilt zeggen? Ik begrijp dat spanning in veel meer zit dan alleen het ritme, maar ik probeer alle delen goed onder de knie te krijgen zodat ik ze ook goed kan combineren. Dus zouden jullie een stukje kunnen laten zien waar je snel gaat, dus het ritme opvoert en vervolgens een stuk waar dit juist niet het geval is? Ik ben namelijk nog op zoek naar het verschil. Tot nu toe zie ik zodra ik probeer te spelen met het ritme, dat ik ook altijd de inhoud verander. Hierdoor weet ik dus niet of het het ritme is wat bepaald dat het spannend wordt of juist de inhoud. Bedankt PS voorbeelden op internet gaan eigenlijk altijd over twee verschillende verhalen, dus moeilijk om alleen het ritme met elkaar te vergelijken, als je nog geen goed idee hebt wat ritme in schrijven precies is.

Ik zal een poging doen :)

Hoe maak je precies die snelheid? Alleen door minder woorden te gebruiken. Verlies je dan niet wat je wilt zeggen?

Nee, door evenveel te zeggen met minder woorden. Dus Ik knijp zo hard ik kan met al mijn kracht, om zijn keel dicht te knijpen tot hij valt, wordt dan: Ik knijp met al mijn kracht, tot hij valt. (Ik heb een komma toegevoegd voor dramatische pauze.) Volgens mij is er nu geen spat aan betekenis verloren gegaan, eens? Als ik je hele fragmentje op eenzelfde manier zou schrijven, wordt het zoiets als: Hij staat voor me. Ik grijp naar zijn keel en knijp zo hard ik kan, tot hij valt. Dat lijkt nergens op. Het hele gebeuren heeft nu een bijna lachwekkende trivialiteit gekregen. Om er spanning in te stoppen, moet je versnellen én vertragen, op verschillende punten in de actie. Bijvoorbeeld: vertraag op het moment dat de ik-persoon de man in de lange jas ziet en versnellen wanneer hij tot actie overgaat. Let wel: vertragen is níet nodeloos veel woorden gebruiken. Elke zin in je tekst moet iets nieuws zeggen, of nieuwe betekenis brengen aan iets wat al gezegd is. Dus als je wil vertragen, zul je méér (inhoudelijke, relevante, interessante) dingen moeten zeggen. '...met een lange jas en vies sluik haar' is op te vatten als een vertraginkje. In het volgende stukje heb ik het blauwe geschreven omdat ik wilde vertragen, en het rode omdat ik wilde versnellen: Hij staat daar maar. Lange jas, vies sluik haar, de geur van nicotine op zijn adem. Zijn lippen komen van elkaar in een lelijke grijns. Iets breekt binnenin mij. Mijn handen vliegen naar zijn keel en ik knijp, knijp zo hard ik kan, knijp tot hij naar lucht hapt en ik de nicotine bijna kan proeven. Uiteindelijk zakt hij in elkaar. Kan ook andersom,dus eerst snel: Ik heb hem nog nauwelijks in het oog of ik vlieg hem aan. Ik knijp zijn keel fijn, hij hapt naar lucht, zijn ogen puilen uit en dan op slag wordt zijn lichaam slap. Als een aardappelzak ploft hij op de grond en ik hoor mijn eigen adem luid door mijn keel gieren. Dit alles betreft dus de snelheid waarmee de scène zich ontvouwt. Ritme is net weer iets anders. Ritme betreft eerder overdenkingen zoals de volgende: Daar staat hij. - In deze zin trekt 'hij' de aandacht, omdat het in contrast staat met de a-klanken maar ook omdat het aan het eind van de zin staat. Hij staat daar maar. - De herhaling van de lange a-klank (daar en maar) gaat goed samen met de betekenis van deze zin: iest wat langer duurt, doorgaat. Zijn vieze, sluike haar heeft een vettige glans achtergelaten op de kraag van zijn jas. - veel wisselende klemtonen, waardoor het ritme meer vloeit. Het is legato, zeg maar. Hij staat voor me. Vies sluik haar. Lange jas. - In deze zinnen neemt het aantal beklemtoonde lettergrepen per zin af. Het heeft iets van een locomotief die tot stilstand komt. Tjoektjoektjoek - tjoektjoek - tjoek. Dit zijn dingen die mijns inziens tot het domein van ritme behoren.

Nog even...

Tot nu toe zie ik zodra ik probeer te spelen met het ritme, dat ik ook altijd de inhoud verander.

Daar zeg je een waar woord. Je ziet het hierboven al: het overkomt mij ook. Maar dat kan ook nauwelijks anders. Als je dezelfde woorden een ander ritme wil geven, ben je aangewezen op het invoegen van leestekens, zoals je al in je beginpost gedaan hebt. Maar het invoegen van leestekens is een paardemiddel: het is snoeihard inbreken op het natuurlijke leesritme van je lezers. Terwijl ritme juist een subtiel middel hoort te zijn. Ergo, ritme isoleren van woordkeus en -volgorde is een crime, en in de praktijk van het schrijven simpelweg niet nuttig. Dat is denk ik waarom voorbeelden overal (op internet, in schrijfboeken, en in mijn post hierboven - zelfs al probeerde ik het niet te doen) altijd verschillende teksten vergelijken. Daarmee wil ik niet zeggen dat ik me je vraag niet heel goed voor kan stellen. Ik heb me ook jaren afgevraagd wat ritme nu eigenlijk precies inhoudt, en of ik het nu goed weet... wie zal het zeggen? ;)

Diana, geweldig! Het klopt dat je de tekst veranderd, maar je zegt inderdaad nog wel hetzelfde. Nu kan ik het wel goed vergelijken, omdat de tekst hetzelfde zegt, maar met meer of minder woorden. Het blijft een lastig gegeven om zo te formuleren, maar je hebt me zeker geholpen, nu kan ik oefenen. Bedankt

:) Succes!

Diana :thumbsup:

Complimenten voor #4 Een nuttige uitleg! Diana Silver schreef:

Ik heb hem nog nauwelijks in het oog of ik vlieg hem aan. Ik knijp zijn keel fijn, hij hapt naar lucht, zijn ogen puilen uit en dan op slag wordt zijn lichaam slap. Als een aardappelzak ploft hij op de grond en ik hoor mijn eigen adem luid door mijn keel gieren.

Daar staan kwa inhoud nog wat overbodige en onjuiste dingetjes. zoals 'aardappelzak' - die kan niet ploffen en luid/gieren is dubbel en 'ik hoor mijn eigen' is overbodig. Mijn suggestie voor de scene: Nauwelijks heb ik hem in het oog of ik vlieg hem aan. Ik knijp zijn keel fijn, hij hapt naar lucht, zijn ogen puilen uit en dan op slag wordt zijn lichaam slap. Als een zak aardappels ploft hij op de grond. Mijn adem giert door mijn keel.

@ Waus, JP: :) [edit]: Ik bestrijd dat een aardappelzak niet in staat zou zijn tot ploffen... Als in: een kort, dof geluid maken tijdens het neerkomen. Maar nu lopen we wel het risico off-topic te gaan.

Op zoek naar ideeën voor een copywriting-cursus kwam ik dit briljante citaat over ritme tegen. Het is in het Engels, maar ik wil het toch graag met jullie delen. “This sentence has five words. Here are five more words. Five-word sentences are fine. But several together become monotonous. Listen to what is happening. The writing is getting boring. The sound of it drones. It’s like a stuck record. The ear demands some variety. Now listen. I vary the sentence length, and I create music. Music. The writing sings. It has a pleasant rhythm, a lilt, a harmony. I use short sentences. And I use sentences of medium length. And sometimes, when I am certain the reader is rested, I will engage him with a sentence of considerable length, a sentence that burns with energy and builds with all the impetus of a crescendo, the roll of the drums, the crash of the cymbals—sounds that say listen to this, it is important.” - Gary Provost

Mooi, Ostinato!