Sfeer

Aart, weet je zeker dat je geen sfeer kunt voelen?

Aart, ik kan me dat ook niet goed voorstellen. Ik ben zelf heel gevoelig voor sfeer en ben in staat rechtsomkeert te maken als ik in een ruimte kom met de verkeerde muziek of ongezellige verlichting, maar dat terzijde. Probeer de volgende situatie eens te visualiseren. Eind december. Je loopt door de stad. Het is om vier uur al donker. Het sneeuwt zachtjes. Je duikt diep weg in je jas, handen in je zakken. Alle etalages zijn versierd met lichtjes. Op de hoek van de straat staat een koor te zingen. ... voel je al iets, Aart? Of je ervan geniet is een tweede, maar je voelt toch wel de sfeer die ik hier probeer te omschrijven? :)

Het KLINKT wel leuk, Eufdrie, maar helaas. Ik voel er niks bijzonders bij, alleen hoe ik me zou voelen (vooral de kou) en wat ik denk dat het moet zijn, hoe ik ook probeer om het voor me te zien ;) echt niet. Helaas maar waar. Het is echt zo.

Gek eigenlijk, Aart. Want in de fragmenten die je ons hebt laten lezen, proef ik wel sfeer.

Oh, Aart, jij bent dus gewoon een ongevoelige plork! ;)

Oh, Eufdrie! Hoe kun je! Ongevoelig, zeker niet! :D @Pluisebol: dat is dan heel raar. Maar dat is dan niet genoeg, want iemand zei dat ik veel beter de sfeer kon beschrijven dan de handelingen ;) hoe beschrijf je dan die sfeer? Of: hoe beschreef ik de sfeer toen? Wat maakt iets tot sfeer?

Interessant. Voor mij is de uitdaging en tevens de voldoening van schrijven het vinden van de woorden die zo precies mogelijk de juiste sfeer oproepen. Ik test of ik geslaagd ben door het gevoel dat de woorden mij geven te vergelijken met het gevoel dat ik wil overbrengen. Voor jou gaat schrijven dus over iets anders, Aart?

Ja, dat is zo. Schrijven gaat bij mij om het verhaal, als dat boeiend genoeg is probeer ik het 'af' te schrijven. En dat er dan kennelijk sfeer inzit is dan mooi meegenomen :P Maar wanneer ik schrijf voel ik wel wat. Zit ik in het verhaal, voel ik wat de ikpersoon voelt. Alleen de sfeer niet. En dat schrijf ik dus nooit op :P Hoe moet je dat dan schrijven? Is dat: 'ze glimlacht naar me maar iets in haar glimlach maakt me bang'? Of is dat juist weer iets anders? (jaja, lastig hoor, geen sfeer voelen ;) wees blij jullie die dat wel hebben)

Als je voelt wat de ik-persoon voelt, komt dat vast ook in het schrijven terecht, en vind je vanzelf de woorden die daar goed bij passen. Het is een goed idee om voorbeelden te geven. Als je wilt laten merken dat iets in haar glimlach je bang maakt, is dit misschien een idee: "Ze glimlachte naar me. Ik staarde naar haar mond, de tanden blikkerden." Of, als de glimlach je erg bang maakt, kun je nog toevoegen: "Mijn maag trok samen. Ik slikte." Enzovoort. Je kunt alles wat er in je lichaam gebeurt als je bang bent uit de kast halen.

Dus dat is nou sfeer in een verhaal?

Er bestaan oefeningen om te leren voelen, Aart. Zo ongeveer zoals het voorbeeld met de sneeuw dat aangehaald werd. Het is oefenen. De een kan het nu eenmaal beter dan de andere; Maar je kunt er aan werken. Visualiseren heet dat. Een meditatie oefening en eigenlijk een must voor wie wil schrijven. Je leert er bewuster je omgeving mee in te treden. Niet opzettelijk, maar gaandeweg wordt het een tweede natuur. Dan merk je die rare auto op waar op het dashboard een muts met een pistoolachtige bobbel eronder ligt. Ik zeg maar iets. Welke kleur van trui had de conducteur aan op de trein, gisteren? Allemaal dingen die e kunt gebruiken om een verhaal te schetsen

Aart, ik ben druk aan het zoeken waar je fragment ook al weer stond, maar kan het niet vinden. Ik weet alleen dat de personen aan het vluchten waren. En verder waren ze bang. Dat kwam goed uit de verf, vond ik.

Dat is een manier om te laten zien dat iemand bang is. Mijn idee van sfeer gaat verder dan alleen dat. Zoals het stukje dat Eufdrie schrijft, dat roept ook een sfeer op. Misschien helpt het als je weer met een voorbeeld komt? In het voorbeeld van de glimlach omschrijf je de sfeer als een beetje dreigend: 'iets in haar glimlach maakt me bang'. Je hebt dus al een soort steno gevonden voor het soort sfeer. Zoals ik het dan verder ga: Ik ga zoeken naar woorden en zinsneden die bij dat beetje dreigende gevoel horen. Bv. door 'ik staarde naar haar mond' krijgt de glimlach meer nadruk, het laat zien dat de ik-persoon meer in de glimlach ziet dan alleen een glimlach. Door de tanden te laten blikkeren, geef ik een associatie met bijten (wat tanden ook doen) en met steekwapens, waarvan het metaal ook kan blikkeren. En daar is dan de sfeer van dreiging opgeroepen, zonder expliciet te zeggen dat iets in haar glimlach me bang maakt. Zo zoek ik dat dan bij elkaar... :-)

@Cheops: Wel een goeie eigenlijk voor een schrijver :) zal het onthouden. @Pluisebol: Vluchten? bang? dat past allebei wel bij mn verhaal maar ik snap even niet welk stukje je bedoelt. Zal wel een tijdje terug zijn :? @Eva: Nou moet ik alleen nog weten wat nou dreiging is ;) dat mes snap ik wel en dat is eng maar verder? wat is nou dreiging? sorry ik ben echt een a-sfeermens. Spanning snap ik ook niet. Maar geboeid zijn wel. Nog een voorbeeld: Maar ik zucht alleen maar. Waarom doet hij zo? Er is toch niks om blij mee te zijn? Verdrietig kijk ik hem aan, mijn vinger raakt zijn neus. Zit hier sfeer aan? De ikpersoon is hier depri, en die 'hij' heeft net een soort peptalk gehouden.

Sfeer is je intuitie. Het samenraapsel van honderden kleine en grote aanwijzingen in de wereld om je heen. Heb je het bijvoorbeeld over de sfeer in je kamer, dan bedoel je hoe die ruimte met behulp van allerlei meubelen en versieringen ingericht is naar de stijl van de bewoner. De sfeer op een feest, zoals Eufdrie beschreef. Het geheel van alle kleine dingen die de gasten doen. Ze kunnen het heel vrolijk over muziek hebben. Maar intussen draait de helft van de gasten telkens naar de deur. De andere helft trekt zich terug en praat op gedempte toon. Ze lachen niet. De vrouw met de hapjes draait haar dienblad te snel voor de mensen langs, ze kijkt nauwelijks naar haar gasten. Beschrijf jij geen sfeer Aart? Dat geloof ik niet. Ik denk aan een scene waarin een kind gepest werd. Je hoofdpersoon beschreef toen prima waaruit hij opmaakte dat er een gevaarlijke sfeer ontstond, dat er gepest werd, dat het menus was. Mogelijk beschrijf je dit op een andere manier dan anderen dit doen, maar dat maakt je werk nu juist uniek. Ik zou nog eens vragen of werkelijk ´sfeer´bedoeld werd, en niet colour locale bijvoorbeeld, of rustmomenten in je verhaal. Niet dat ik dat mis in je verhaal, maar sfeer wordt weleens verward met dergelijke dingen.

@Ceridwen: dat voorbeeld van dat feest van jou, dan merk ik wel dat er iets mis is. Maar alleen omdat de helft niet lacht enzo, en die gastvrouw die zo raar is. Maar als ze allemaal vrolijk doen maar het helemaal niet zijn - nee, dan merk ik niks raars. Ben ik gewoon supervrolijk terwijl de rest misschien wel superdepri is :? Dan zijn het misschien al die honderden aanwijzingen die ik niet op kan pikken... of wel, maar dat ik dat niet samen kan voegen tot één geheel. Maar ja, ik als die wel opschrijf dan snap ik het niet goed meer, want waarom valt me dat tijdens het schrijven wel op? Doordat die ikpersoon niet autistisch is ofzo? :? Goed, ik kan dus wel sfeer schrijven. Kennelijk. Het is dat jij het zegt ;) En ik zal het aan Sabarinde vragen. Dus Sabarinde, wat bedoelde jij ermee? Jouw laatste opmerking in dat mailtje dat je me vorige week stuurde. PS: wat is colour locae?

'Couleur locale' is wat een bepaalde plek, land, stad, streek kenmerkt: Hoe ziet het landschap eruit? Hoe is het weer? Hoe kleden de mensen zich? Hoe praatten ze? Welke geuren en kleuren zie en ruik je daar? Wat eten ze? Wat drinken ze? Hebben ze bepaalde gewoontes die karakteristiek zijn? en zo voort... Als je dat soort dingen beschrijft in je boek, dan beschrijf je de couleur locale. En dat geeft een bepaalde sfeer aan je verhaal. Kun je hier iets mee? :)

Eva, wat jij beschrijft, is voor mij meer hoe iemand iets beleeft. De innerlijke beleving van een personage is voor mij iets anders dan de sfeer. Maar het is wel een beetje vaag, dat merk ik wel. Wat is nu wat?

@ Aart. Waarom valt het je tijdens het schrijven wel op, waarom valt het je tijdens het schrijven wel op. Hmm. Als je schrijft maak je keuzes. Je beschrijft de dingen die je lezers moeten weten. Op het feest in mijn voorbeeld knoeit ook iemand wat wijn op zijn smetteloze witte hemd. Hij heeft een sigaret in de brand, maar vergeet te roken, zo druk praat hij. De vrouw op de bank, er zit een dunne veeg bloed op haar vinger. Haar panty is afgezakt. Ze kijkt nors. De vrouw die bij de keuken staat is zwanger. Ze bukt zich een paar keer, reikt naar haar schoenen. Gaat weer staan, veegt gedachtenloos langs haar neus. Bukt nog eens. Reikt naar het bord met hapjes en pakt drie, vier stukjes kaas. Verdeelt haar gewicht over heer benen, telkens weer. Ze kijkt op haar horloge. Ze loopt de keuken in en komt terug met een glas water en nog wat kaas. Ze kijkt de kamer rond. Ze knijpt haar lippen op elkaar. Weer kijkt ze op haar horloge, weer bukt ze zich. Die hele overdaad aan beelden, die komt bij jou dus niet of anders binnen? Ik vertaal deze details zo, zonder te weten of ik het bij het rechte eind heb: - de drukke man is aangeschoten en nerveus, mensen die gewoonlijk knoeien dragen geen smetteloos wit. - de vrouw op de bank is bang. Ze heeft haar nagels tot bloedens toe stukgebeten. - de zwangere vrouw is moe. Geen zitplaats, dat betreurt ze, liever wil ze naar huis. Maar het is niet zo duidelijk als in mijn eerste voorbeeld dat er iets mis is in deze kamer. De zwangere vrouw heeft er zelfs niets mee te maken. En de hele kamer beschrijven, dat kan echt niet, ik word nu al beschuldigd van langdradigheid! Keuzes maken dus. Je haalt dat eruit waarvan je weet dat de lezer zeggen zal, hmm, ah, hier moet ik opletten. Er is hier iets gaande. Blijkbaar maak jij dan toch onbewust de goede keuzes, of liever, je hoofdpersoon maakt die. Of je autisme dan niet speelt vanwege je inlevingsvermogen, of dat je er juist baat bij hebt dat je die hoofdzaken van de brei aan bijzaken onderscheidt kan ik niet zeggen. (beetje lang antwoord :-) )

@Ariadne Ik borduurde voort op het voorbeeld van Aart dat iemand bang werd van een glimlach. Is innerlijke beleving niet ook een manier waarop je een sfeer kunt schetsen? Hoort dat er niet bij? Ben met je eens dat dat niet alles is.

@ Ceridwen Als ik jouw stukje lees, de voorbeelden die je geeft, dan zeg je voor mij ook meer iets over de innerlijke beleving van mensen. Die is - logischerwijze - voor elk anders. Maar is dat de sfeer? Nogmaals: ik vind het moeilijk te bepalen wat er nu bedoeld wordt met dat begrip. @ Aart Is dat wat je bedoelt? Of is het inderdaad toch meer couleur locale? Of nog iets anders? @ Ceridwen Bij jouw meeste details denk ik wel: 'goed gevonden'. (hoewel: ik ben een knoeipot eerste klasse, maar dat zal me er niet van weerhouden vaak wit te dragen! Dan maar een vlekje; de was is er goed voor. ;)) Inderdaad merk ik in deze twee kleine stukjes al dat ik onrustig word van de hoeveelheid. Ik ga me afvragen waarom ik dat allemaal moet weten... Wat zegt het over de situatie als geheel? Dus je hebt groot gelijk: keuzes maken, wat zal de lezer het meest doen opletten? @ Aart Wat ik tot nu toe van je gelezen heb, denk ik ook dat je goed schrijft, net als de anderen hier. Misschien moet je 'gewoon' er maar op vertrouwen dat je al schrijvend wel de goede dingen vindt om te zeggen? Maar ik kan me wel voorstellen dat het je onzeker maakt als je er de vinger niet op kunt leggen. Ik denk ook wel eens: Waarom werkt dit niet? En dat andere juist wel? Joost mag het weten... IK weet het niet. Maar blijkbaar is het zo. :)

Ja, Eva, inderdaad, innerlijke beleving hoort er ook bij. Sfeer in een verhaal is het totaal van al die dingen bij elkaar, denk ik. Maar nogmaals: ik blijf het een moeilijk grijpbaar begrip vinden. Kan me goed voorstellen dat Aart ermee worstelt... Doe ik dus kennelijk ook. :)

Zeg Aart, probeer als oefening eens de smaak van lauwe melk te omschrijven in een haiku? (Een haiku is een gedicht waarin je een gevoel of zintuigelijke ervaring - zoals smaak - niet expliciet mag benoemen en dat bestaat uit drie regels van achtereenvolgens vijf, zeven en vijf lettergrepen).