Man met hamer

Wie met een hamer in handen staat, ziet overal spijkers.

Eigenlijk betekent het: wie maar één manier weet om problemen aan te pakken, die gebruikt die ene manier te pas, maar vooral te onpas. Die kan maar op één manier kijken - en mist zo goede alternatieven. Niet alles is een spijker. Maar tegelijkertijd geldt: de man met hamer ziet spijkers op plekken waar hij ze eerst niet zag.

Mijn derde jaar op de Schrijversvakschool is nu een maand bezig en de vaart zit er goed in. Dit jaar staat voor prozastudenten in het teken van een prozawerk met zeker gewicht: een langer verhaal in de vorm van een novelle of kleine roman, dan wel een betekenisvolle bundeling van meerdere korte werken. Binnen tien maanden moet het af zijn.

Een werk van de vereiste lengte kan niet zonder een fikse dosis planning. En daar wordt het spannend, want een werk van deze omvang plannen, dat doe ik voor het eerst. Eerder werkte ik op een nogal tastende, zoekende manier. Iets uitproberen en dan kijken of het gelukt was. Mezelf de vraag stellen wat er beter kon, hoe het beter kon, en het dan nog eens proberen. Voor dit langere werk moet ik doortastender zijn, heb ik meer overzicht nodig. Gelukkig helpt de docent daarbij. Hij is scherp, hij vertelt veel, maar stelt vooral ook vragen.

Het verhaal, zo legt hij uit, schrijf je vanuit de personages, de plot dient alleen als ‘decor’; het handelingsverloop is de achtergrond waartegen het verhaal van de personages zich afspeelt. En ik begrijp opeens dat je fantasy of detective niet vanwege de vorm als onliterair kunt afdoen, het zijn slechts conventies in handelingsverloop. Het verhaal van de personages maakt of je het literatuur of niet kunt noemen. Een inzicht dat ik opberg voor later, met het voornemen er niet voor terug te deinzen om een keer zo’n alternatief ‘decor’ te gebruiken. Voor nu echter werk ik in een realistischere setting.

Twee jonge mannen en een jonge vrouw zijn de personages in mijn verhaal. Op zichzelf al een bron van conflict: twee mannen, één vrouw. Daarnaast heb ik de mannen botsende karakters en een conflict in het verleden gegeven. Maar zo, vers uit het ei, stelt het verhaal niet veel voor en zit het decor nog vol gaten. Het is een ideaal moment om vragen te stellen, en die stelt onze prozadocent volop. Vragen waar ik niet meteen een antwoord op heb, vragen die ik dagen met me mee blijf dragen. Vragen die rondzingen, als een mantra. Vragen, vragen.

Wie met z’n hoofd vol vragen rondloopt, die ziet uiteindelijk overal antwoorden. Waar ik ook kom, wat ik ook doe, zonder dat ik er iets extra’s voor hoef te doen, verzamel ik materiaal. Niet alles is het juiste antwoord op een vraag, dus houd ik het in beraad, verklaar ik de vraag nog niet afgesloten; er kan nog een beter antwoord komen.

Zoals wanneer iemand het in een gesprek opeens over twee broers heeft. Er volgt een *tik* met de hamer, spijker op de kop: ik realiseer me dat ik de twee jonge mannen broers kan laten zijn. Het geeft een verklaring voor hun onderlinge verhouding, plaatst hun achtergronden in een helder kader, verklaart waarom ze een gezamenlijk verleden hebben en geeft me in één klap vele handvatten voor het handelingsverloop.

Elke week schrijf ik stukken tekst waarin de antwoorden op vragen verwerkt zijn, en elke week kom ik weer na de les thuis met een hoofd vol nieuwe vragen, kijk ik weer de hele week rond naar antwoorden en ben ik bereid om spijkers met koppen te slaan zodra ik ze zie.

Leesblokken op de Schrijversvakschool zijn ook toegankelijk voor cursisten en iedereen die de opleiding afrondde (beperkt plaats). Ze zijn er in de smaken proza, poëzie, toneel, essay, scenario en kort verhaal en worden vijf keer per jaar op een donderdagavond gehouden (de eerste op 14 november). Voor meer informatie: zie de site van de Schrijversvakschool.

Marten Hoekstra studeert Proza aan de Schrijversvakschool, hij hoopt in 2015 zijn studie af te ronden. Tot die tijd zal hij regelmatig bloggen en zo een blik achter de schermen van de opleiding geven.

Beeld Marten: Sanne Houkes
Beeld hamer: Shutterstock