Hoe lang aan de kant leggen?

Een maand; en ik zou niet zonder kunnen. Na een maand lees ik het als gewone lezer. Ik ben die belachelijke verbondenheid met mijn eigen bedenksels kwijt en kan eindelijk schrappen wat geschrapt moet worden zonder sentimenteel gedoe. Ik leg het soms ook wel één week weg, en dan zie ik al heel wat meer, maar ik ben nog verre van objectief.

Dat ligt heel erg aan diverse factoren, zoals lengte, complexiteit, of je vooraf hebt geplot of niet, hoe kritisch dat je over je eigen werk kunt zijn, wat je van plan bent met de "herschrijf", of je een deadline hebt, wat je onder een eerste versie verstaat, met hoeveel andere verhalen je bezig bent, je taalkundige discipline, etc. Ik vind zelf dat je een verhaal pas een "eerste versie" kunt noemen op het moment dat het dàn niet meer beter kan. Er valt op dat ogenblik niets meer te herschrijven, je hebt je best gedaan en je zit met een (tussentijds) eindresultaat waar je helemaal tevreden over bent. Dan laat je het net zo lang liggen tot je het op kunt pakken en dan denkt "jeempie, heb ik dit geschreven?!" Pas dan kun je met een frisse blik naar het verhaal kijken. Ik vind het zinnig minstens twee keer te herlezen: een keer voor de logica, de verhaallijn en de plot (het grote geheel), en later, als het grotere geheel gecorrigeerd is, nog een keer voor alle grammatica/spelling dingen. Hoe meer oefening je hebt in het herlezen/herschrijven, hoe sneller dat het kan gaan. De kunst is om zo snel mogelijk afstand te nemen van je tekst; bijvoorbeeld door jezelf de pet van schrijver van het hoofd te trekken en die van redacteur op te zetten. Het helpt als je heel veel proefleest voor anderen, de fouten die anderen maken zie je dan makkelijker in je eigen werk.

Geen seconde. Ik vind een verhaal goed genoeg op het moment dat ik het van voor naar achter kan lezen zonder er veranderingen in aan te brengen. Als ik er ook nog maar een komma in wijzig, lees ik het nog een keertje door. Daar kan wel eens een nachtje tussenzitten, als het laat wordt. Maar tien minuten kan ook.

Als je geen zin hebt in wachten mag je best beginnen met herschrijven, het is jouw verhaal :) Het is ook belangrijk dat je het enthousiasme van de eerste versie bij je houdt. Ik begin meestal meteen na versie 1 met versie 2. Zodra versie 1 is afgerond, begin ik meteen met denken over versie 2.

@ Anaïd: Als ik zou blijven herlezen tot ik niets meer aanpas denk ik dat ik tot in de eeuwigheid kan doorgaan, eerlijkgezegd ;) @ Waus: aan enthousiasme ontbreekt het me zeker niet! En daar ben ik blij om :D Ach wat, ook al heb ik misschien nog niet helemaal een objectief beeld, ik begin er aan. Het is vakantie dus nu ik veel tijd heb moet ik daar maar eens gebruik van maken. Trouwens, om mijn eigen vraag te beantwoorden; ik wacht normaalgezien - niet altijd dus - iets van een twee weken.

Dat is ook onderdeel van het leerproces, zo heb ik gemerkt: stoppen als het goed is. Goed nog beter willen maken, resulteert vaak in slechter. Of zoals mijn vader altijd zegt als hij schroeft: Vast is vast, nóg vaster draait de kop los. Waar het om draait, denk ik: hier is geen wet voor. Ik ben meestal een niet-laten-liggert, anderen noteren in hun agenda wanneer ze weer mogen kijken naar hun verhaal. Voor iedereen is het gewoon anders.

Inderdaad. Het verschilt per persoon. Als ik een verhaal heb geschreven, sla ik het op en begin aan een ander verhaal. Ik heb dan gewoon behoefte aan verandering. Lang laten liggen doe ik niet. Hup, nog een keer en dan naar proeflezers. Hoewel mijn bewering niet helemaal klopt. Er staan ook nog heel wat verhalen op de pc die ik nog nooit heb herlezen. Als jij niet wilt wachten, waarom zou je dat dan doen?

Je kunt het ook merken aan andere zaken: hoe vaak kijk je over je eigen fouten heen? Hoe goed ken jij je eigen valkuilen om ze de eerste keer al niet te maken, of al schrijvende aan de eerste versie te verbeteren?

Minimaal een maand, zou ik toch wel willen aanraden. En ik houd het zelf ook aan. Meestal nog langer. Je staat ervan versteld hoeveel meer je ziet na zo'n periode.