Exit Toetsenbord schrijfwedstrijd - eerste prijs

Het sijpeleffect

Door Marcel de Laat

De trein staat al even stil. De conducteur sprak eerst van een aanrijding en later van een aanrijding met een persoon. Om me heen wordt gemopperd op de aangereden persoon in kwestie. De arme drommel heeft waarschijnlijk zelfmoord gepleegd. Volgens mijn medepassagiers had hij een ander traject moeten kiezen. Het ziet er niet naar uit dat de vertraging spoedig verholpen zal zijn.

Het treinstel is volgepakt. In tegenstelling tot de opeengeperste drommels in de sta-wagon beschik ik over een zitpas, een geluk bij een ongeluk. Ik zit en denk aan de zachte schok die ik voelde vlak voordat de trein tot stilstand kwam.

Verveling dreigt de kop op te steken. Langs het spoor zie ik niets dan megastallen, sommigen vele verdiepingen hoog, geen inspirerend uitzicht. Een boek zal afleiding bieden. Ik haal het kleine zwarte doosje uit mijn rugzak, neem de twee USB-connectors er uit. De ene connector stop ik in mijn doorzichtige tablet en de andere druk ik in de opening achter in mijn nek. In het begin schrok ik er voor terug zo’n stekkertje in mijn vlees te duwen. Inmiddels is de handeling een automatisme maar zelfs na twee jaar sluit ik nog altijd instinctief mijn ogen als ik me aansluit. Ik weet niet waarom, het is een pijnloze procedure.

Gisteravond ben ik in een nieuw boek begonnen. Lang twijfelde ik tussen een vooroorlogse horrorklassieker van Stephen King en een nieuwer boek van een jong talent, een op feiten gebaseerd relaas over een schietpartij in een winkelcentrum. Uiteindelijk koos ik voor de jonge schrijver. De vorige keer dat ik een Stephen King las was mijn hart naderhand zo overstuur dat ik er een nacht niet van heb kunnen slapen. Terwijl ik in bed lag zag ik schimmen in het duister aan me voorbij trekken en de rest van de nacht liet ik noodgedwongen het licht aan. Voor dat soort bijeffecten waarschuwen ze niet.

Gelukkig is de conversie bij de huidige generatie schrijvers beter. Je merkt dat hun boeken stammen uit een tijd na de ontwikkeling van deze technologie door de Cortex Company, dat ze beter op dit medium zijn toegesneden, beter geënt zijn op de vele mogelijkheden die het vertalen van tekst naar hersengolven biedt, meer gebruik maken van de diverse impulsen en gedachten die erin verpakt kunnen worden, minder schoonheidsfoutjes bevatten. Je kunt hun boeken instappen zonder bang te zijn dat je jezelf erin zult verliezen.

De schrijvers van nu gaan noodgedwongen op een andere manier met hun verhalen om, voor hen ligt vooral een programmeursrol in het verschiet. Niet iedereen is daar blij mee. Een prominent schrijver van griezelboeken hing onlangs zijn pen aan de wilgen waarbij hij zijn werk op één lijn stelde met het beheren van een spookhuis. Ook de grote stilisten die eens wonderen met taal verrichtten zien zich nu van hun grootste talent beroofd. Zo waren er meer ontevreden stemmen, maar zij nemen elk jaar af in aantal en volume. De nieuwe generatie neemt het over, en zij is niet anders gewend.

Het zijn de oudere boeken, de klassiekers, de slordige conversies, waarbij het nogal eens mis gaat, waarbij storingen optreden. Ik geloof de horrorverhalen die ze in de media ophangen niet, die griezelige geschiedenissen die je eens in de zoveel weken hoort, over downloads die fout gaan, over lezers die het boek niet langer van de werkelijkheid kunnen onderscheiden. Het zogenaamde sijpeleffect. Het is een storm in een glas water, hetzelfde stelletje opportunisten dat -inspelend op bestaande vooroordelen en ‘urban legends’- uit elke technologische doorbraak een slaatje probeert te slaan. De bekendste zaak is natuurlijk die van de man die na het lezen van Dracula zijn geliefde in haar nek beet. De rechtszaak is breed uitgemeten, het arme meisje haast onooglijk met die ontsierende littekens op haar hals. Een smeuïg verhaal, maar uiteindelijk niet meer dan dat. Hetzelfde geldt voor die vrouw die halverwege een boek van José Saramago plots blind werd, en voor die Poolse jongen die na het lezen van Dostojevski zijn oude hospita ombracht.

Nu de connector in mijn hoofd zit hoef ik mijn handen niet eens te gebruiken om het vereiste boek te selecteren. Het proces wordt opgestart, het boek wordt ingebracht. Dit kan een halve minuut duren. Het is waar dat de verhalen min of meer direct je brein in getorpedeerd worden –getorpedeerd, nog zo’n woord dat het onder de critici heel goed doet- maar noem me één moderne mediavorm waarbij dat niet het geval is. Over een paar jaar kijken we films op een doek van onze gesloten oogleden. Je moet niet willen stilstaan, de toekomst wacht voor niemand.

Ik maak oogcontact met een bejaarde man, eentje van vóór de eeuwwisseling, die in een ouderwets papieren boek zit te lezen, een Philip K. Dick. Hij kijkt nijdig, of wellicht afgunstig. De apparatuur die ik in mijn lichaam heb gestoken is niet goedkoop, nog net niet mainstream, maar dat kan niet lang meer duren. Ik hoef niet terug naar hoe het vroeger was. De oude boeken, de papieren boeken, waren verre van perfect. Je had licht nodig om ze te kunnen lezen, goede ogen, een bril, lenzen. Het papier werd snel vies, nat, het scheurde, de bladzijden raakten los. En ik mag de sneeën niet vergeten. De Cortex Company zegt dat er jaarlijks vele tientallen mensen stierven aan de vervaarlijke snijwonden die ze opliepen bij het al te snel omslaan van die messcherpe bladzijden, een onthutsend verhaal. Het is nu beslist beter.

Terwijl het boek wordt geladen en mijn omgeving plaatsmaakt voor een andere wereld zie ik dat er twee agenten aan boord klimmen. “Kunt u ons wat meer over het moment van de aanrijding vertellen?”, vraagt een van hen aan de conducteur. Ik heb er goed aan gedaan een boek op te starten. Dit kan zijn tijd duren.  

“Het meisje stond ineens op de rails. Ze riep dat ze Anna Karenina was!”, hoor ik de onthutste conducteur nog zeggen voordat ik mijn ogen sluit en me in het boek onderdompel.