Eigen tekst lezen

Als je tekst helemaal klaar is, wegleggen. Wekenlang. (Minimaal 6 weken; dat verzin ik niet, dat heb ik uit "Over leven en schrijven". Ik merk zelf dat je dat ook minimaal wel nodig hebt.) Totdat je niet meer bezig bent met dat project en je, als je het gaat lezen, denkt: "Heb IK dit geschreven?". Dan heb je lang genoeg gewacht. Dan ga je het weer lezen en aanpassen. Pak de tekst niet te vroeg op. Dat werkt namelijk averechts. Je kent je tekst, je weet wat er staat en waar je heen wilt. Probeer het te "vergeten" (en dat is niet makkelijk). Vaak helpt het om met iets anders bezig te gaan en je daar helemaal op te concentreren. Ik merk ook dat proeflezers toch meestal wel langer dan 6 weken bezig zijn met een lange tekst. Daar moet ik dan wel op wachten. Dus om jezelf te dwingen om te wachten, kun je je tekst ook aan een aantal proeflezers voorleggen. Maar met een eerste versie zou ik daar niet voor kiezen. Dat is meer iets voor je 2e of zelfs 3e versie ;)

Voorlezen, dan hoor je waar de zinnen niet lopen.

Ik sluit me aan bij Ginny. Niet elke dag gaan herschrijven. Dat werkt niet. Verhaal afschrijven en dan wegleggen, zodat je met een frisse blik kunt kijken. Dit ben ik nu zelf ook aan het doen.

Wat ook kan helpen is je verhaal via mail aan jezelf sturen (dan heb je twee e-mailadressen nodig). Wanneer je het als bericht ontvangt, lees je het misschien alsof het mail is van iemand anders, en dan kunnen je dingen opvallen die je in je document niet opvielen. Een versleten tip, die nog altijd goed werkt: zet je verhaal - wanneer je het wilt lezen - in een compleet ander lettertype dan waarin je het geschreven hebt. Dan heb je er vaak ook een andere beleving bij.

Je kunt ook wat schrijfboeken kopen over onderwerpen waarvan je weet dat het een zwak punt van je is. Ik maak altijd sprongen vooruit wanneer ik lekker door bladzijdes vol met tips en veelgemaakte fouten blader, en alles wat ik lees op mijn eigen tekst toepas.

Meermaals langzaam luidop lezen.

Strakke tekstanalyse oefenen op teksten van anderen (veel proeflezen dus). Zorg dat de doorkrijgt hoe je alinea's op moet bouwen, dat maakt herschrijven stukken makkelijker. Ga na hoe het ritme van de tekst is, waar de rustige scènes zitten en waar de actie, kijk of de dialogen goed verdeeld zijn. Zorg dat je weet hoe je dialogen kunt samenvatten of beschrijven, en hoe je bepaalde passages kunt indikken. Zie hoe je je personages laat ontwikkelen. Definieer waar je plotwendingen zich bevinden, hoe je ze inleidt en hoe je ze afrondt. Hardop lezen werkt alleen op zinsniveau. Goed herschrijven behelst meestal het herschrijven/verplaatsen/schrappen van hele paragrafen of hoofdstukken. Tienduizend perfecte zinnen achter elkaar levert immers nog geen goed verhaal op.

Ik doe het precies zoals jij het doet: Ik lees even wat ik de vorige dag heb geschreven, haal eventuele fouten eruit en dan ga ik weer verder met schrijven. Herschrijven heb ik nooit zo begrepen, eerlijk gezegd. Wat versta je er precies onder? Als je plot goed in elkaar steekt en je hoofdpersonen zich gedragen zoals je hebt gepland, hoef je toch niets te herschrijven? Hardop voorlezen werkt voor mij erg goed, ook in het grote plaatje. Zeker als ik dingen opneem en beluister of aan mijn kinderen voorlees (onmiddellijke reacties). Een poosje wegleggen en dan nog eens lezen is ook een goede tip.

Herschrijven heb ik nooit zo begrepen, eerlijk gezegd. Wat versta je er precies onder? Als je plot goed in elkaar steekt en je hoofdpersonen zich gedragen zoals je hebt gepland, hoef je toch niets te herschrijven?

Exact. Maar als dat niet zo is, en je weet niet direct waar het probleem zit, zul je toch afstand moeten creëren. Je hebt zo van die verhalen die er in één keer uit rollen. En je hebt verhalen waarbij herschrijven (of dingen toevoegen, schrappen, etc.) nodig is. (Ik ben zelf iemand die niet gemakkelijk een plot uitdenkt, zéker niet bij de langere verhalen. Ik bedenk een plot vaak terwijl ik het verhaal schrijf. Dan gebeurt het wel eens dat het dus niet blijkt te werken, of dat ik dingen vergeet in het verhaal te verwerken of juist dat ik dingen herhaal. Zelf zie ik dat bij de eerste herlees echt niet. Dat zie ik pas nadat ik het heb weggelegd. Maar ieder werkt op zijn eigen manier, dus het is altijd een kwestie van zoeken wat bij je past.)

Ik kan niet schrijven zonder dat de plot me niet duidelijk is. Soms heb ik een spontaan beginidee, die pen ik neer en dan valt me maanden later de plot erbij in. Maar als ik echt een verhaal ga zitten schrijven, is het al een verhaal. Bij langere verhalen maak ik altijd een hoofdstukindeling, een omschrijving van personen, enz. Bij korte verhalen werk ik die ook uit, maar dan meestal in mijn hoofd, voor ik ga schrijven.

Self-editing for fiction writers vond ik ook een goed boek voor bij het herschrijven. Dan worden er allemaal technieken naar voren gehaald en behandeld, inclusief checklists en oefeningen die je kunt toepassen op je eigen werk.

Ik kan niet schrijven zonder dat de plot me niet duidelijk is

Wat? ^.^

Zie je? Dat krijg ik als ik met zonder plan schrijf! ;-)

Wow, zo enorm veel bruikbare informatie :D Allemaal bedankt voor de reacties. Ik ga ze stuk voor stuk proberen. @Marjaw en Wolfke. Ik lees zelf al hardop, dat helpt me inderdaad op te zoeken waar de zinnen niet lopen en ik zie sneller taal en grammatica fouten. @De rest, ik ga alle tips proberen en denk/hoop dat ik daarmee al een heel eind kom. Mijn dank is groot.

Luidop lezen is al verschillende keren aangehaald, en dat vind ik ook... Door luidop te lezen merk je al snel waar het niet zo goed gaat. Ook waar je in ademsnood komt weet je meteen dat de zin te lang en dat je die moet indelen. Maar ik acht ook stillezen belangrijk. Je leest een boek namelijk zelden luidop, maar gaat op in het verhaal, en dan lijkt het alsof de woorden er niet meer toe doen. Ga voor jezelf na hoe het komt dat je ene boek in één ruk uitleest en met een ander zoveel moeite hebt. En pas dat dan toe op je eigen werk. Ga zitten en begin te lezen alsof je eender welk boek aan het lezen bent, kijk of je in het verhaal wordt meegetrokken zoals je dat in je favoriete lectuur doet. Let wel dat hiervoor grammaticale fouten en spelfouten verbeterd moeten zijn, zodat je daar in deze fase niet op moet letten. Ga vervolgens schrappen wat het verhaal vertraagt of herschrijf stukken waarvan je denkt dat het moeilijk, kinderachtig, ongeloofwaardig... lezen is. Zoals gezegd is het in ieder geval belangrijk om je werk een tijd te laten liggen. Werk aan iets anders, zodat je met een zekere afstand naar je werk kan kijken. Ook een woordelijke lezing en zinlezing vind ik belangrijk. Waarbij je elk woord afzonderlijk gaat bekijken, goed om spelfouten eruit te halen, vervolgens ga je elke zin analyseren of dit mooi geschreven is. Vergt veel tijd, maar ik vind het persoonlijk erg lonend. En blijf ook het werk van anderen analytisch lezen!

En om de grammaticale fouten eruit te halen #15: - Lees eerst je stuk aandachtig helemaal door (eerste schifting); - Lees je stuk letterlijk woord voor woord (tweede schifting); - Lees je stuk woord voor woord van achter naar voren (derde schifting). (Sommige bedrijven hebben dat als regel bij iedere brief die ze versturen. Het werkt. Ik ben er zelf trouwens nog steeds te lui voor :\\ )

@Remon, Vanaf welk medium lees jij je ms? Ik heb gemerkt dat ik, als ik mijn ms of een hoofdstuk, afdruk op papier, mijn eigen fouten sneller zie. Als je dus altijd vanaf je beeldscherm leest, is dit misschien een goede tip voor jou.

Hier ook nog een reactie: Ik sluit me aan bij Ginny en Sli. Meelezen met teksten van anderen geeft je een 'gevoel' voor schrijven/woorden/zinsopbouw/plot etc. dat je ook op je eigen tekst kunt toepassen, mits je die toch wat langer laat lezen. Inderdaad dat: heb IK dit geschreven???? dat is waar je op moet wachten. Ik zit nu middenin de eerste herschrijf van mijn eerste afgeronde lange manuscript, straks gaat het naar (nog) een meelezer en als die gelezen heeft en opmerkingen geplaatst, ga ik er weer mee aan de slag. Dan volgt nog een meelezer en hetzelfde proces. Dus ik 'herschrijf' minimaal drie keer, bedenk ik me nu. Wat mijn probleem is: Ik ben nu bang dat het heu le maal niets is. Dat werkt verlammend, heb je ruim 75.000 woorden geschreven die volgens de eerste 3 meelezers echt niet allemaal slecht zijn (en soms zelfs goed) en dan ga je toch twijfelen aan jezelf. Wie heeft dat ook? Gr. K.

@Richart van T. Ik doe inderdaad alles op de pc, inclusief lezen. Ik woon anderhalf jaar op mijn eigen (als student zijnde), en heb nooit de behoefte gehad om een printer aan te schaffen. Als ik mezelf goed genoeg ken is papier echter wel een heel goede oplossing. Ik ben nu dus alsnog aan het overwegen een eigen printer te kopen. Mijn plan nu is eerst het verhaal afschrijven, terwijl ik wel probeer zo veel mogelijk spel en grammatica fouten eruit te halen. Dan het werk even laten liggen (6 weken is voorgesteld geworden) en dan uitprinten en lezen en herschrijven. En dan verschillende tips toepassen die al zijn voorgesteld. Nogmaals, bedankt voor alle reacties.

Ik heb voor mijn verhalen een (redelijk betaalbare) Brother laserprinter gekocht. Print alleen zwart en moet met een usb-kabeltje op de laptop aangesloten worden - maar hij print snel en hoest en stottert niet zo als een deskjet, wanneer ik meer dan 100 pagina's print. Bovendien vlekt de inkt niet. Zoiets schaf je niet aan voor 10 pagina's. Maar als je toch écht erover nadenkt om een boek te printen... @katniss: voortdurend. Ik twijfel erg snel over mijn eigen verhalen. Dat is ook niet vreemd, denk ik. Ik ben soms nog steeds bang dat het helemaal niets is, en ik zit op meer dan het dubbele van jouw woordenaantal ;) Je blijft toch zelf je grootste criticus.

@Remon: Ik denk dat je met dat plan een heel eind gaat komen. @Katniss: Heel herkenbaar. Ook al heb je in eerste instantie een goed gevoel over een verhaal of manuscript, zijn de proeflezers ook enthousiast, heb je op het moment dat je het wilt insturen toch moeite om de verzendknop in te drukken omdat je begint te twijfelen. Kwestie van doorbijten, ook als het verhaal of manuscript de grond in wordt geboord.

Ik schrijf gewoon door zonder het eerste gedeelte te herschrijven. Op papier is het best lekker om zinnen door te strepen. Als het verhaal 'af' is gaat het naar de pc. Herlezen, spellingscontrole erover en dan naar een proeflezeres. Meestal vraag ik maar een persoon. Af en toe een tweede. Dit werkt voor mij beter dan een stuk of zes.