Kommasplitsing

In je voorbeeldzin:

Dit is echt niet aardig van je, wat ben je toch vaak hardvochtig in je uitspraken.

zou je best een punt kunnen zetten achter je, en dat zou grammaticaal correct zijn. Maar. Gevoelsmatig zijn de twee zinnen met elkaar verbonden. Vandaar de komma. Je zou ook een puntkomma kunnen zetten, een dubbele punt, een gedachtestreepje, of een voegwoord - en in bepaalde gevallen zelfs de tweede zin tussen haakjes kunnen zetten. Interpunctie is een middel om o.a. tekst van levendigheid te voorzien, een sfeer neer te zetten, de geest van de tekst te laten overkomen. Daarin staat de schrijver een aantal mogelijkheden ter beschikking. En om nu te zeggen:

In geen geval echter is een komma correct in mijn ogen.

... In géén geval? Ik zet daar een vraagteken bij. :?

En om nu te zeggen:

In geen geval echter is een komma correct in mijn ogen.

... In géén geval? Ik zet daar een vraagteken bij. :?

Mijn uitspraak over de incorrecte komma refereert aan de voorbeeldzin in grammaticale zin. Er zijn in teksten heel vaak opvolgende zinnen met een punt en hoofdletter gescheiden die sterk met elkaar verbonden zijn.

Wat komma's betreft zijn er een hoop mensen die "op gevoel" werken. Dat is misschien niet altijd de handigste keuze, want er zijn wel degelijk regels voor het gebruik van komma's (en puntkomma's, punten, dubbele punten...). Aangezien ik bij twijfel altijd terugval op het boekje "Prisma Taalbeheersing - Grammatica Nederlands", van Henriëtte Houët, doe ik dat nu ook maar weer eens. Een citaat uit het hoofdstuk "Leestekens", paragraaf "De komma": "Soms is de komma noodzakelijk om de structuur van de zin uit te laten komen, soms kan de komma naar eigen keuze geplaatst worden." Eigenlijk zegt Thérèse dat ook al; de schrijver heeft een aantal mogelijkheden. Soms is het plaatsen (of nalaten te plaatsen) van een komma een weloverwogen keuze van een schrijver. Overigens denk ik dat de juiste "term" hier "nevenschikking" zou moeten zijn: http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/nevensch… Aangezien we het hebben over HOOFDzinnen die je met een komma van elkaar scheidt. Je zou de zinnen ook apart op kunnen schrijven, maar als je wilt voorkomen dat je een staccato lezende tekst overhoudt, plaats je als schrijver meestal liever hier en daar een komma. Soms maak je gebruik van het woordje "en". Bij nevenschikking (twee hoofdzinnen) waar dan ook nog "en" als voegwoord gebruikt wordt, hoor je dan weer géén komma te plaatsen (aangezien dat dubbelop is). Kortom; bij twee hoofdzinnen kun je er als schrijver voor kiezen om al dan niet een komma te plaatsen. Of je dat doet, is afhankelijk van je schrijfstijl, van je publiek en van je eigen smaak.

Ginny, bedankt voor je toelichting. Het geeft mij de gelegenheid het probleem scherper te definiëren. Ik constateer dat je link over de nevenschikking een essentieel verschil heeft met 'mijn' voorbeeld, namelijk het onderwerp van de gekoppelde zinnen. Waar het onderwerp van de gekoppelde hoofdzinnen hetzelfde blijft, kan de komma prima. Ik had dat onderscheid in mijn inleiding duidelijker moeten maken. M.i. is de door mij bedoelde kommasplitsing - waarin sprake is van een gewisseld onderwerp - derhalve geen nevenschikking.

Nou ben ik het met je eens dat er, in het door jou gegeven voorbeeld, een betere keuze gemaakt had kunnen worden dan de komma. Ik ben even gaan neuzen in mijn eigen verhalen. Hoe zou je dit beoordelen: "Haar ogen verstrakten, de tranen die erin stonden verdwenen simpelweg."

Ben ik nu aan het kommazeiken of is deze regel niet algemeen bekend?

Dit is wel aardig van je, maar met deze regel mag je best een beetje spelen. Om dubbelzinnigheid bij vormgelijkheid van woorden, voorzetselgroepen, genitieven zoals bijvoorbeeld door de tand des tijds, woordgroepen of bijzinnen te vermijden, is kommaplaatsing tussen nevengeschikte bijvoeglijke naamwoorden heel normaal als pauzering en is het aan te bevelen de komma bij de bijvoeglijke interpretatie altijd te plaatsen.

Ben ik nu aan het kommazeiken of is deze regel niet algemeen bekend?

Dit is wel aardig van je, maar met deze regel mag je best een beetje spelen. Om dubbelzinnigheid bij vormgelijkheid van woorden, voorzetselgroepen, genitieven zoals bijvoorbeeld door de tand des tijds, woordgroepen of bijzinnen te vermijden, is kommaplaatsing tussen nevengeschikte bijvoeglijke naamwoorden heel normaal als pauzering en is het aan te bevelen de komma bij de bijvoeglijke interpretatie altijd te plaatsen.

Yrret, dat is een ander gebruik van de komma en dus een andere discussie.

Maar in het door Leonardo aangehaalde voorbeeld is er toch geen sprake van nevengeschikte bijvoeglijke naamwoorden, of zit ik nu een grammaticale blunder te begaan? Edit: mijn post kwam gelijk met die van Leonardo :)

"Haar ogen verstrakten, de tranen die erin stonden verdwenen simpelweg."

Leuk voorbeeld, Ginny. Ik vind geïsoleerd beschouwd de komma onjuist, in ieder geval in grammaticale zin. Voor de snelheid echter zou het aanvaardbaar kunnen zijn, maar dat behoeft context. Een puntkomma of een gedachtestreepje zou ik gebruiken.

Taal is onderhevig aan (de veranderende) tijd en is daardoor voortdurend in ontwikkeling. Schrijvers experimenteren met taal zoals kunstschilders experimenteren met stijlen. Zolang schrijvers experimenteren en de redacteuren, de uitgevers en het lezerspubliek een bepaalde schrijfstijl accepteren, ontstaat er een nieuwe vorm van grammatica. De vraagt blijft of de nieuwe vorm correct Nederlands is of dat de genomen vrijheid van de schrijver ‘klakkeloos’ als nieuwe schrijfstijl wordt geadopteerd. Ik vind het dan ook moeilijk te beoordelen of het aangehaalde voorbeeld van Leonardo taalkundig wel/niet correct is. Want, wie bepaalt de norm? En geeft ‘Het groene boekje' duidelijke richtlijnen dan wel uitsluitsel hierover? Blijkbaar geeft ook de website ‘Onze taal’ hier geen duidelijke richtlijnen over (zie post #4). Blijft de vraag of kommasplitsing grammaticaal correct is of dat het een geoorloofde stijl van schrijvers is. Neemt niet weg dat ik wel een persoonlijke voorkeur m.b.t. het gebruik van komma's heb. Ik vind kommasplitsing alleen prettig lezen wanneer dit in de tekst een duidelijke functie heeft. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een panieksituatie. In dit geval rijgt het personage de gedachten vlug aaneen om zich uit een hachelijke situatie te redden. De verschillende zinnen zonder een punt (lees rustpunt) wierspiegelen dan de snelle gedachtewereld van het personage. In alle overige gevallen zie ik twee hoofdzinnen graag door een punt gescheiden.

In grammaticale zin is het niet onjuist. Er staat nergens dat het onderwerp gelijk moet zijn om een samengestelde zin te vormen. (Als dat wél ergens te vinden is, moet je even roepen, maar ik heb het tot nu toe niet kunnen vinden. Ook niet in de Schrijfwijzer.)

In grammaticale zin is het niet onjuist. Er staat nergens dat het onderwerp gelijk moet zijn om een samengestelde zin te vormen. (Als dat wél ergens te vinden is, moet je even roepen, maar ik heb het tot nu toe niet kunnen vinden. Ook niet in de Schrijfwijzer.)

Als ik de term zou weten in het Nederlands of in steen gebeitelde uitleg zou kunnen vinden dan zou deze discussie niet bestaan. Google eens op "comma splice", al snap ik dat Engels zijn eigen grammaticaregels kent. De stelling kan nu als volgt worden geponeerd. Als er twee onafhankelijk hoofdzinnen zijn, niet zijnde een nevenschikking, behoren die in grammaticale zin: - hetzij te zijn gescheiden door een punt+hoofdletter - hetzij via een puntkomma, dubbele punt of gedachtestreepje (wanneer de zinnen sterk zijn gerelateerd) - hetzij tussen haakjes of gedachtestreepjes te staan (wanneer het een zijsprong is in de hoofdgedachte) - hetzij via een voegwoord (en, maar, of, zodat, ...) De uitzondering van JoanneE in het voorbeeld van paniek (of een andere emotie binnen een gedachtenstroom die tot snelheid aanleiding geeft) waar vind ik aanvaardbaar. Een ander voorbeeld: "Ik ben slecht in wiskunde, hij niet." (..., hij is dat niet.) Kommascheiding aanvaardbaar?

Google eens op "comma splice", al snap ik dat Engels zijn eigen grammaticaregels kent.

Dat wilde ik nog toevoegen. Je kunt een regel of een gebruik in een andere taal niet zonder meer overhevelen naar een regel of gebruik in je eigen taal.

Wat is een kommasplitsing? In het Engels heet dit comma splice. Ik weet de equivalente Nederlandse term niet. Kort gezegd is sprake van een kommasplitsing als twee hoofdzinnen die door een komma worden verbonden.

In elk geval zou ik niet spreken van een kommasplitsing - wat is een kommasplitsing: een gesplitste komma? - maar van zinsplitsing. Maar dat woord ken ik niet, en als ik google, vind ik het niet. P.S.

Ik zie zo veel schrijvers hier die een kommasplitsing gebruiken, dat ik begin te twijfelen of deze vroegere grammaticale onvolkomenheid nu door de Nederlandse Normvervagingscommissie is goedgekeurd. Binnenkort wordt ook cent met een 's' goedgekeurd (‘sent’), want schrijven zoals je het uitspreekt is wel zo gemakkelijk.

Eerlijk gezegd zie ik geen grammaticale onvolkomenheid, en interpunctie (de komma) vergelijken met spelling (cent - sent) is appels met peren vergelijken. Overigens is een sent wel echt iets, maar het / hij heeft niets met een munt te maken. Een sent komt uit de scheepsbouw en is een onderdeel van een mast, of heeft iets met de betuiging te maken. Ik herinner me een scheepswerfje, genaamd De Senten.

Het is niet echt iets waarover je moet willen discussiëren, omdat ieder grammaticaboek hierover zegt dat er geen regels voor zijn (behalve de vaste zaken waarbij er een komma in een zin moet staan, maar dat is weer heel wat anders dan waar wij het hier nu over hebben - en dat zijn deze regels: http://onzetaal.nl/taaladvies/advies/komma-algeme… - ook hier staat weer duidelijk vermeld dat er buiten deze vaste regels... dus geen regels zijn). "Ik ben slecht in wiskunde, hij niet." Dus het blijft een kwestie van smaak of de komma hier al dan niet wenselijk is. Er zijn alternatieven voor dit voorbeeld: "Ik ben slecht in wiskunde, maar hij is dat niet." "Ik ben slecht in wiskunde. Hij niet." "Ik ben slecht in wiskunde, hij is dat niet." Het kan allemaal. Aan de schrijver om te beslissen wanneer hij voor welke constructie kiest.

Gevonden! Ik moest de puzzel van kommagebruik bij twee hoofdzinnen oplossen. Met hoge koorts heb ik me suf gegoogled om het antwoord te vinden. Ik heb één site gevonden die uitsluitsel geeft over leestekens en twee hoofdzinnen. Blijkbaar hebben we allemaal de verkeerde zoekterm gebruikt om 'de puzzel' op te lossen. Zie onderstaand getraceerd antwoord. De puntkomma:De puntkomma maakt een scheiding tussen twee hoofdzinnen die inhoudelijk op elkaar aansluiten. voorbeelden: Utrecht is een mooie provincie; we vieren er elke lente onze vakantie. Ik trek nu de conclusie dat in de voorbeeldzin van Leonardo, zoals hij dat ook stelt, een komma taalkundig niet correct is. In zijn voorbeeld dient een puntkomma of een punt te staan. Onderstaand de link van mijn bron. http://educatie-en-school.infonu.nl/taal/55915-bo…

In jouw voorbeeld is de tweede zin een uitleg op de eerste zin, er is bijna een oorzakelijk verband aan te wijzen. In dat geval zou ik ook voor de puntkomma kiezen. Ik kan dat niet gelijk stellen aan het voorbeeld dat in de eerste post gegeven wordt, dat vind ik heel wat anders.

Ik zou in bovenstaande gevallen voor de puntkomma kiezen.

Ja, Joanne, je bent een held! Dankjewel voor de opheldering. Maar los van de regel, splits ik hoofdzinnen soms wel met komma's. Maar alleen in directe rede in dialogen. Daar veroorloof ik me wel vaker grammaticale onjuistheden, in het belang van het overbrengen van de manier van spreken van mijn personages.

Ik kan dat niet gelijk stellen aan het voorbeeld dat in de eerste post gegeven wordt, dat vind ik heel wat anders.

Leuk, die komma. Ik gooi de puntkomma in de ring.

@Thérèse #13. Begrijp ik nou dat je geen bezwaar hebt tegen die zinsplitsing via een kommascheiding? Mss moeten we gewoon meningen turven.

@Diana, blosjes op mijn wangen.... en niet alleen van de koorts! Dank voor je bijval en compliment! Ik vond het een leerzame zoekopdracht. @Ginny, naar mijn (bescheiden) mening is in de voorbeeldzin van Leonardo ook wel degelijk sprake van een causaal verband. Dus, geen komma maar een puntkomma (of een punt). Groetjes, Joanne

Leuk, die komma. Ik gooi de puntkomma in de ring.

En, nu maar googlen op puntkomma!

Het is niet echt iets waarover je moet willen discussiëren, omdat ieder grammaticaboek hierover zegt dat er geen regels voor zijn (behalve de vaste zaken waarbij er een komma in een zin moet staan, maar dat is weer heel wat anders dan waar wij het hier nu over hebben - en dat zijn deze regels: http://onzetaal.nl/taaladvies/advies/komma-algeme… - ook hier staat weer duidelijk vermeld dat er buiten deze vaste regels... dus geen regels zijn). "Ik ben slecht in wiskunde, hij niet." Dus het blijft een kwestie van smaak of de komma hier al dan niet wenselijk is. Er zijn alternatieven voor dit voorbeeld: "Ik ben slecht in wiskunde, maar hij is dat niet." "Ik ben slecht in wiskunde. Hij niet." "Ik ben slecht in wiskunde, hij is dat niet." Het kan allemaal. Aan de schrijver om te beslissen wanneer hij voor welke constructie kiest.

Als er geen regel bestaat of wordt genoemd, betekent dat m.i. niet dat daarmee alles is toegestaan (taalkundig gesproken). Neem:. Ik zeg dat zinnen niet met een komma kunnen worden gescheiden, jij zegt dat het wel kan, Piet vindt ook dat je eieren op laag water moet zoeken, Trees gaat morgen naar school zonder jas. Vind jij dat zo'n opeenstapeling van zinnen, gescheiden door komma's kan?

Gevonden! Ik moest de puzzel van kommagebruik bij twee hoofdzinnen oplossen. Met hoge koorts heb ik me suf gegoogled om het antwoord te vinden. Ik heb één site gevonden die uitsluitsel geeft over leestekens en twee hoofdzinnen. Blijkbaar hebben we allemaal de verkeerde zoekterm gebruikt om 'de puzzel' op te lossen. Zie onderstaand getraceerd antwoord. De puntkomma:De puntkomma maakt een scheiding tussen twee hoofdzinnen die inhoudelijk op elkaar aansluiten. voorbeelden: Utrecht is een mooie provincie; we vieren er elke lente onze vakantie. Ik trek nu de conclusie dat in de voorbeeldzin van Leonardo, zoals hij dat ook stelt, een komma taalkundig niet correct is. In zijn voorbeeld dient een puntkomma of een punt te staan. Onderstaand de link van mijn bron. http://educatie-en-school.infonu.nl/taal/55915-bo…

Wat een toewijding! Google met hoge koorts. Tjeempie, wat heb ik veroorzaakt? Hoewel je conclusie plausibel is, sluit de voorkeur voor de puntkomma (mee eens!) helaas niet per se uit dat een komma niet kan...

Leonardo Pisano Wat een toewijding! Google met hoge koorts. Tjeempie, wat heb ik veroorzaakt? Hoewel je conclusie plausibel is, sluit de voorkeur voor de puntkomma (mee eens!) helaas niet per se uit dat een komma niet kan...

Het was een welkome afwisseling van de dag, waarop ik noodgedwongen moest thuis blijven (al slapend en hangend). De komma wordt inderdaad niet uitgesloten. Maar, het geeft toch te denken dat alle websites niet reppen over kommagebruik bij het verbinden van twee hoofdzinnen. Om het allemaal nog verwarrender te maken, heb ik onderstaande tekst over puntkomma / komma gekopieerd van de website Onze Taal. Zegt u het maar.... Puntkomma of komma. De komma geeft een nauwer verband aan tussen de deelzinnen dan de puntkomma. (10) We hebben een mooie zomer gehad, dat staat buiten kijf. (11) Beginnen jullie maar alvast, ik kom er zo aan. (12) Je moet zo’n kuur helemaal afmaken, je mag niet zomaar stoppen. Een puntkomma is in deze gevallen ook wel mogelijk, maar zou enigszins de ‘vaart’ eruit halen; de komma zorgt voor een wat vloeiender geheel. In zin (10), (11) en (12) is min of meer één doorlopende intonatie te horen, terwijl bij een puntkomma de deelzinnen meer klinken als zelfstandige zinnen met elk een eigen intonatie. In veel gevallen is het verschil tussen een komma en een puntkomma ook te horen: voor een komma gaat de zinsmelodie iets omhoog, voor een puntkomma – en vooral voor een punt – iets omlaag.

@Thérèse #13. Begrijp ik nou dat je geen bezwaar hebt tegen die zinsplitsing via een kommascheiding? Mss moeten we gewoon meningen turven.

Ik weet niet, hoor. Waar wil je naartoe? Ik weet niet, hoor, waar wil je naartoe? Ik weet niet, hoor - waar wil je naartoe? Ik weet niet hoor; waar wil je naartoe? Zinnen worden niet gesplitst door een komma, en ook niet gescheiden - twee zinnen worden juist samengevoegd. < En ook dit kun je weer doen met gebruikmaking van een , een ;, (). Bij het splitsen heb je wél expliciet iets nodig dat aangeeft dat een zin gesplitst wordt, omdat die kleine komma een betekenisverschil aangeeft in de zin. Maar dan heb je het over bijzinnen: Alle meisjes, die tijdens de les zaten te sms'en, moesten de klas uit. Alle meisjes die tijdens de les zaten te sms'en, moest de klas uit. Ik geloof dat we het hier ook al eens over gehad hebben - heel vaak, zelfs: http://www.schrijvenonline.org/search/apachesolr_… By the way: wat verwacht je van het turven?

Zinnen worden niet gesplitst door een komma, en ook niet gescheiden - twee zinnen worden juist samengevoegd. < En ook dit kun je weer doen met gebruikmaking van een , een ;, ().

Dat denk ik ook, maar dan niet omdat ik, die, kennis van taal, als Thérèse, heb, maar omdat ik de komma al eens eerder een gelijkenis heb toegedicht van een muzieknoot. Het is dus niet alleen splitsen, dat ben ik met Thérèse eens, er is nog iets, en dat noem ik op mijn eigen ondeskundige manier het aangeven in een zin dat er verschillende tonen in zitten. Hoe de lezer, dat invult, is de lezer des eigen, keuze.

@Thérèse #26. Wat je hiermee wilt bereiken weet ik niet. Wat mij betreft leidt dit tot niets.

@Thérèse #26. Wat je hiermee wilt bereiken weet ik niet. Wat mij betreft leidt dit tot niets.

Ik wil je gewoon de mogelijkheden laten zien, Leonardo, de mogelijkheden van de interpunctie in een zin - en welke inhoudelijke consequenties dat heeft. Geen. Ik had gedacht dat je dat wel begreep.

Daarmee veronderstel je impliciet dat ik die mogelijkheden niet zou kennen, of het onderscheid tussen die mogelijkheden niet zou weten. De discussie gaat erom of de kommasplitsing met een komma grammaticaal correct is. Jij vindt kennelijk van wel; ik vind van niet. Maar zoals JoanneE in #10 opmerkt, is taal dynamisch en ben ik bereid mijn standpunt te herzien als de praktijk dat heeft ingehaald. Tot nu zie ik hiertoe geen reden, maar anderzijds zal ik hierover geen opmerkingen meer maken bij proeflezen.