Taaladvies 1900 gezocht: ouderwetse spelling en grammatica correct schrijven

 16 maart 2012 - 12:25
Ik zou graag een tekst willen schrijven die "authentiek" uit de tijd van rond 1900 zou moeten lijken (waarom? steampunk-doeleinden). Dan gebruik je dus "ouderwetse" woorden, maar dat is het probleem niet. Waar ik tegenaan loop is de spelling: - wanneer gebruik je een "sch" in plaats van een s? Ik ken wel een aantal van die woorden, visch, mensch, maar ik zou graag de regels ervan leren zodat ik die op modernere woorden toe kan passen. - datzelfde geldt ook voor de dubbele klinker, zoals in vereeniging. Ik weet dat er regels voor waren, maar welke? En dan heb je nog de grammatica: - er werden naamvallen gebruikt (of iets dat er op lijkt). Hoe zitten die voor het Nederlands in elkaar? Dat je daarvoor het geslacht van een woord moet kennen, is mij bekend. Maar dan? Kent iemand hiervoor een goed naslagwerk? Zeg maar: een spellingsgids of schrijfwijzer voor de spelling van voor 1946 (of van voor 1883)? Ik weet dat er toen geen spellinggidsen waren (er was geen vastgelegde spelling), maar misschien is er een of andere Neerlandicus die zich over de (ongeschreven) regels heeft gebogen? Ik weet dat er een boek is van Nicoline van der Sijs waarin een verklaring staat van hoe de spelling zo is gekomen, met enige voorbeelden, maar ik zoek dus meer iets dat vertelt hoe je moet schrijven.

Geen afbeelding
-Saskia-

Lid sinds

18 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 17 maart 2012 - 10:52
Je hebt ook nog het WNT, Woordenboek der Nederlandsche Taal, een omvangrijk werk in zoveel delen. In faculteiten van de Nederlandse Taal- en Letterkunde kun je die inzien. Misschien dat je ze ook wel online kunt inzien. Gewoon even googelen.

17 maart 2012 - 11:24
Het gaat niet zozeer om een woordenlijst of woordenboek, maar om een beschrijving van spelling- en grammaticaregels van toen. In het eerder genoemde boek staat er in het voorwoord iets over, maar ik ben er nog niet toe gekomen het helemaal te lezen (valt ook niet mee, zo'n scan).

17 maart 2012 - 21:23
Ja, maar staan daar ook de regels in? Het gaat mij niet om de individuele woorden. Dus wanneer heeft een woord een bepaald geslacht? Hoe zitten de naamvallen voor het Nederlands in elkaar? Wat voor soort woorden schrijf je met -sch aan het einde? In welke gevallen treed klinkerverdubbeling op? Ik heb het nodig om moderne woorden en zelfbedachte woorden redelijk onderbouwd te versteampunken. Voorbeeld: is het iTunes of iTunesch? Magnetron of magneetron? (kom niet aanzetten met hoe je denkt dat het gespeld zou kunnen worden, maar geef gewoon de regels als je die kent, dan kan ik andere woorden ook versteampunken zonder ieder individueel woord hier voor te moeten leggen).

Geen afbeelding
Odysseia

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 18 maart 2012 - 9:10
Snap wat je wilt, Schli. Als gezegd: heb ik helaas niet. Wilde jou en andere lezers van deze draad alleen mijn hulpstukken meegeven. Via polysemie en homoniemen zijn vaak regels af te leiden. In voorwoord van woordenboeken staat vaak verantwoording waaruit ook regels en strijdpunten zijn af te leiden. Maar blijft inderdaad giswerk, dus geïntegreerde theorie zou prettig zijn.

Geen afbeelding
SharonLouisa

Lid sinds

16 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 30 maart 2012 - 9:19
Ga eens een paar boeken lezen die rond het jaar 1900 zijn gepubliceerd. Online kun je heel veel vinden, gezien de rechten zijn verlopen. Op DBNL kun je vast een hoop lezen van auteurs uit deze tijd! Hier vind je echt ontzettend veel voorbeelden en info over het Nederlands uit deze tijd. Spelling De Vries en Te Winkel komt uit deze tijd. Het is niet waar dat de spelling in die tijd niet vast lag! Er waren zeker wel uniforme gebruiken. Er werd ook veel over de spelling geschreven. Je had ook al De Gids. Al vanaf 1618 met de Bijbelse Statenvertaling heeft men geprobeerd om het Nederlands te standaardiseren (ervoor waren er ook regels, maar meer streekgebonden!). Dus ik neem aan dat we al een heel eind op weg waren in 1900. Hier een leuk stukje van auteur Augusta de Wit (1918): Aan de nagedachtenis van dien oprechten Vriend der Javanen die langs den weg van het menschelíjke medegevoel zijn volk tot het hunne wilde brengen: CONRAD THEODORE VAN DEVENTER. Met zoo velerlei lieflijkheid als het zijn zinnen aandoet en zijn hart, met zoo velerlei liefden heeft de Javaan, de bruine man van de aarde, de armelijk laag bij den grond. levende, zijn geboorteland lief. VEEL SUCCES!! ZAL NIET GEMAKKELIJK ZIJN!!

30 maart 2012 - 10:30
Ga eens een paar boeken lezen die rond het jaar 1900 zijn gepubliceerd.
En jij dacht dat ik dat niet al deed? Bij boschjes! Af en toe heb ik de indruk de enige te zijn die nog met regelmaat en plezier de literatuur van de negentiende eeuw leest. Maar ik kan je garanderen dat die het niet over magnetrons hadden.
Er waren zeker wel uniforme gebruiken.
Daar ben ik dus naar op zoek, naar informatie over wat gebruikelijk was, wat gezien werd als regels voor de juiste spelling. Zoals ik het ook heb moeten leren voor Duits en Russisch (naamvallen en zo). Behalve Van der Sijs kan ik er niet veel over vinden.

Geen afbeelding
Thérèse

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
 30 maart 2012 - 10:45
Spelling De Vries en Te Winkel komt uit deze tijd.
Tot waar strekt deze tijd? In 1863 publiceerde Te Winkel De grondbeginselen der Nederlandsche spelling. Dat lijkt me toch een antwoord dat dicht in de buurt komt van de vraag:
Kent iemand (...) een spellingsgids of schrijfwijzer voor de spelling van voor 1946 (of van voor 1883)?
Je zou ook hier je licht kunnen opsteken: http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Vries_en_Te_Winke… en van daaruit verder googlen. Er is genoeg informatie te vinden over dit onderwerp. De spelling van magnetron is geen enkel probleem, tenzij men rond 1900 beschikte over dergelijke apparatuur, wat niet zo was, dus hoef je / kún je zelfs in dit geval niet de spelling uit 1900 gebruiken.

Geen afbeelding
Thérèse

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
 15 april 2012 - 16:08
Gisteren zag ik in een tweedehandsboekwinkeltje dit boek, en moest aan dit topic denken: Proeve eener beknopte Middelnederlandsche Syntaxis (handelstitel Beknopte middelnederlandsche spraakkunst. Syntaxis), 's-Gravenhage 1889, F.A. Stoett. Iets voor jou?

Geen afbeelding
Thérèse

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
 15 april 2012 - 16:34
Ja, klopt. Toch moest ik aan dit topic denken. 't Was / is een rijk boek waar schlimazlnik misschien iets mee zou kunnen; ik weet het niet. Ik kon niet nalaten er even door te bladeren, maar ik heb het niet gekocht.

Profile picture for user Ellabella
Ellabella

Lid sinds

15 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
 15 april 2012 - 20:44
Schli, kijk. 'Hisorische grammatica van de Nederlandse taal', van M. Schonveld (2003). De link is het boek. Je moet je door heel veel taalfamilie-troep heenworstelen (sorry, hoor. Maar die taalfamilie-theorie heeft mij nooit weten te overtuigen) maar je hebt hier een zeer uitvoerige literatuurlijst en heel veel meer. http://dbnl.nl/tekst/scho074hist01_01/scho074hist…

16 april 2012 - 0:03
De spelling van magnetron is geen enkel probleem, tenzij men rond 1900 beschikte over dergelijke apparatuur, wat niet zo was, dus hoef je / kún je zelfs in dit geval niet de spelling uit 1900 gebruiken.
Voordat je dit soort uitspraken doet op een literatuurforum met de nadruk op fictie, zou je je eens in het genre "steampunk" moeten verdiepen. Het boek van Ellabella vind ik razend interessant, maar de taalregels van rond 1900 heb ik er helaas niet in kunnen vinden.

Geen afbeelding
Thérèse

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
 16 april 2012 - 9:36
De spelling van magnetron is geen enkel probleem, tenzij men rond 1900 beschikte over dergelijke apparatuur, wat niet zo was, dus hoef je / kún je zelfs in dit geval niet de spelling uit 1900 gebruiken.
Voordat je dit soort uitspraken doet op een literatuurforum met de nadruk op fictie, zou je je eens in het genre "steampunk" moeten verdiepen. (...)
Leg eens uit?

Profile picture for user Ellabella
Ellabella

Lid sinds

15 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
 17 april 2012 - 0:36
Het boek van Ellabella vind ik razend interessant, maar de taalregels van rond 1900 heb ik er helaas niet in kunnen vinden.
Komkom, ik heb de literatuurlijst niet uitgeplozen, nee. Maar iemand die een dergelijk boek geschreven heeft, moet dat ergens op baseren. Ik reik je iets aan om je research te starten, niet een 'grammatica van 1900'. Betwijfel trouwens of zoiets ooit bestaan heeft. In prescriptieve vorm -taalleermethode- lijkt me dat twijfelachtig, maar in descriptieve vorm wel. Daarvoor moet je dus in de taalwetenschap rondneuzen. En niet op een forum wachten tot iemand je geeft wat je vraagt als het schier onmogelijk is, maar iets doen als de oplossing aangereikt wordt. Succes.