Levende feiten, hoe doe je dat?

Hoi Leony. Allereerst: geweldig idee! Ik zie niet wat je probleem is, want uit je topic blijkt dat je heel goed feitelijk schrijft, duidelijk en helder. Gewoon beginnen, want jij bent de baas over de woorden van je vader en niet andersom. Dat je geen sfeerbeschrijvingen mag geven is natuurlijk onzin. Sfeer beschrijven heeft namelijk niets te maken met zomaar iets verzinnen. Het dient als middel om de aandacht van de lezer vast te houden, ook in een biografie van belang. Je wilt immers geen droge opsomming van feiten. Twijfel dus niet langer aan jezelf want je vader is een heel oude man. Het zou prachtig zijn als hij zijn woorden en gebeurtenissen nog in druk zou kunnen zien.

Schrijf eerst alles op, dan heb je in ieder geval alles om er iets mee te doen. En laat het dan eens proeflezen door een onbekende. Jij zult bij alles een bepaald beeld hebben (je vader die vertelt) dat wel heel dicht bij je staat, misschien vindt iemand die er verder vanaf staat het wel goed. Je schrijft immers dat je vader prachtig kan vertellen (of typ je zijn verhalen niet letterlijk over?). Leeft je vader nog? Dan zou je hem om aanvullingen kunnen vragen. Hoe voelde hij zich, hoe zag e.e.a. eruit, hoe rook het? Gerichte vragen. Of kom met een voorstel "ik stel me voor, dat..." en laat hem het verbeteren.

Heel goed dat je dit doet, Leony. Ik heb zelf een grote belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog en ik heb nog altijd spijt dat ik de verhalen van mijn opa niet heb opgetekend. Wat die sfeer betreft: daar kun je hem toch specifiek naar vragen?

Gebruik het ik-perspektief. Zou dat kunnen helpen?

Ik ben heel benieuwd vanuit wie je het verhaal vertelt. Het kan linea recta vanuit je vader zijn, maar ook vanuit jou als dochter, bijvoorbeeld: Toen ik Papa gistermiddag zijn pijpje zag uitkloppen tegen de muur bij de achterdeur, en hem naar binnen zag stappen, zijn voeten vegend op de uitgesleten mat, realiseerde ik me ... et cetera. Daarmee zet je zowel je vader neer als een bepaalde sfeer. Daarnaast ben ik er benieuwd naar vanuit welke persoon je vertelt: de ik- of hijvorm, bijvoorbeeld: We moesten op de fiets naar de kazerne. Ik moest op een ouwetje, nog van mijn moeder geweest. Maar het was wel een echte Simplex, duur, en hij reed als een zonnetje. Of: Papa moest op de fiets naar de kazerne et cetera. Je moet voor jezelf bepalen welke vorm je het prettigst vindt, en waarin je het gemakkelijkst schrijft. Het is sowieso niet gemakkelijk om een boek over je vader te schrijven, dus maak het jezelf niet supermoeilijk daarbovenop. Ook de structuur is van groot belang. Is het een chronologisch verhaal, bijvoorbeeld: Mijn vader is geboren op 8 oktober 1925 et cetera of vertel je in kortere of langere hoofdstukken over bepaalde plaatsen en bijbehorende episodes, bijvooorbeeld: Haarlem, 1925 - 1931, of: Toen de Duitsers weer weg waren. Wat de sfeer betreft: die is een van de dragers van het verhaal. Hij is voor een bepaald deel afhankelijk van je keuzes, en voor een ander deel van details. Balans is daarbij belangrijk: niet te veel uitweiden, maar ook niet te weinig (be)schrijven. Tot slot een belangrijke vraag: voor wie schrijf je dit boek? Is het voor de (klein)kinderen, voor jezelf, voor je vader, voor het algemeen belang? Sommige details zijn misschien voor de familie wel erg interessant, maar voor het grote publiek minder. Dus eerst weten wat je wilt, dat uitwerken en dan inkleuren. Best moeilijk, hoor!

want ik was er zelf niet bij en mag er niet zelf iets bij verzinnen. Ik moet me houden aan de feiten zoals verteld door mijn vader, aangevuld met informatie die we vinden op internet, oude landkaarten en foto's.

Dat is maar de vraag. Waar gaat het je om? Een historisch verhaal over de feiten vertellen? Dan heb je gelijk. Of gaat het je om de sfeer, de emoties, de dilemma's, de problemen waar de mensen mee worstelden? Kortom: gaat het je om een roman? Dan mag je feiten aanpassen, personages samenvoegen, etc, etc. Voorbeeld: Süskind. Daar wordt ook flink geschoven met feiten, maar de essentie komt wel goed naar voren.

Het maakt niet uit of het historische feiten zijn of een fantasy - verhaal. Uiteindelijk gaat het om de manier waarop iets geschreven wordt. De regels om de lezer in het verhaal te betrekken zijn bij alle verhalen hetzelfde. Een deel van die regels heb ik hier in al mijn posts op dit forum gezet. Een snelle schets daarvan in ieder geval. Maar maak niet de fout door te denken dat wanneer je vader/grootvader iets boeiend verteld dat dit dan ook gelijk boeiend is als je het op papier zet. Schrijven en vertellen heeft helemaal niets met elkaar te maken, en dit om 2 redenen: als je iets mondeling vertelt komt er intonatie bij kijken. Het is de intonatie die iets boeiend kan maken. En de 2de reden: de zinsstructuur is anders bij vertellen dan bij schrijven. Heel anders. Dus bijna 1 op 1 overnemen van gesprekken in het echt werkt niet en zal nooit werken. Maar of het nu om een historische roman gaat, om fantasy, om literatuur...de regels om iets boeiend te maken zijn universeel toepasbaar en werken overal hetzelfde.

Wauw wat een fijne reacties! Daar kom ik weer verder mee. Ik heb er even een aantal stukjes uitgeplukt:

Ik ben heel benieuwd vanuit wie je het verhaal vertelt. Het kan linea recta vanuit je vader zijn, maar ook vanuit jou als dochter

Ik schrijf mijn verhalen bijna altijd vanuit de ik-figuur, zodat je je als lezer kunt laten meevoeren in het verhaal. Het schrijven vanuit mezelf (als dochter) zou ook kunnen alleen vind ik dat ik het dan teveel naar mij toe trek. Dit moet toch echt mijn vaders verhaal worden.

Is het een chronologisch verhaal, (...) of vertel je in kortere of langere hoofdstukken over bepaalde plaatsen en bijbehorende episodes

Daar twijfel ik nog over. Mijn hoofd zoekt nu vooral nog orde in het geheel en heeft de neiging om het chronologisch te laten verlopen. Misschien verandert dat later nog. Soms kan het spannend zijn om sprongetjes in de tijd te maken, maar dan moet het wel overzichtelijk blijven, vind ik.

Wat de sfeer betreft: die is een van de dragers van het verhaal. Hij is voor een bepaald deel afhankelijk van je keuzes, en voor een ander deel van details. Balans is daarbij belangrijk: niet te veel uitweiden, maar ook niet te weinig (be)schrijven.

Dit is een belangrijk aandachtspunt voor mij. Ik heb de neiging teveel woorden te gebruiken. Misschien moet ik mezelf daarin maar niet teveel beperken in eerste instantie. Wegstrepen kan altijd hè? Eerst maar eens in 'the flow' terecht zien te komen.

Tot slot een belangrijke vraag: voor wie schrijf je dit boek?

Ik ga het in eerste instantie schrijven voor mijn vader. Hij wil dit zelf heel graag. Zijn kennis en ervaringen wil hij graag laten voortleven als hij er niet meer is. Ik denk vanuit het idee dat zijn leven niet voor niks mag zijn geweest, een soort zingeving (waar ik me ook best iets bij kan voorstellen). Omdat het zijn doel is anderen deelgenoot te maken van zijn belevenissen, zou het verhaal geschreven moeten worden voor zijn kleinkinderen en ieder ander die het maar lezen wil.

Schrijven en vertellen heeft helemaal niets met elkaar te maken, en dit om 2 redenen: als je iets mondeling vertelt komt er intonatie bij kijken. Het is de intonatie die iets boeiend kan maken. En de 2de reden: de zinsstructuur is anders bij vertellen dan bij schrijven. Heel anders. Dus bijna 1 op 1 overnemen van gesprekken in het echt werkt niet en zal nooit werken.

Daar kan ik in dit geval nog een derde aan toevoegen: mijn vader spreekt dialect. Ik moet daarom alles wat hij zegt vertalen en daarbij zou de intentie soms verloren gaan, als ik het woordelijk zou overnemen. Gelukkig is hij nog alive and kickin' dus hij kan, zolang hij maar gewoon blijft doorademen, zijn mening geven. Of dit voor het schrijven een voordeel is of een nadeel, daar ben ik nog niet helemaal uit. ;) Mijn hartelijke dank voor het uiteenzetten van mijn struikelblokken hierbij. Het helpt enorm om zo'n kijkje van buitenaf te krijgen. Ik ben alweer blij dat ik dit forum gevonden heb! :) Groetjes, Leony

Tja, daar zit ik dan met mijn goede bedoelingen... 'n Korte uitleg: Mijn vader is in 1925 geboren, heeft de 2de wereldoorlog dus heel bewust meegemaakt (heftig!) maar weet overal wel iets positiefs uit te halen. Als wij indianen waren dan was hij een waardig opperhoofd: hij heeft een bepaalde rust, wijsheid en integriteit zoals je die tegenwoordig niet zoveel meer ziet. En het mooiste: hij kan prachtig vertellen. Samen met mijn zus (en misschien straks nog wat zijdelingse hulp van onze broers) ben ik nu begonnen met optekenen van zijn verhalen. De eerste stukken zijn opgenomen en moeten worden uitgetikt. Dat is mijn taak. Ik heb best al veel geschreven. Voornamelijk fantasieverhalen met een bodempje werkelijkheid. Mijn schrijfkracht zit 'm in het scheppen van sfeer, de lezer meenemen alsof hij er werkelijk bij is. Dat blijkt nu een struikelblok te zijn, want ik was er zelf niet bij en mag er niet zelf iets bij verzinnen. Ik moet me houden aan de feiten zoals verteld door mijn vader, aangevuld met informatie die we vinden op internet, oude landkaarten en foto's. Waar normaal gesproken het begin voor mij een makkie is, zit ik nu al dagen tegen de eerste letters aan te hikken. Heeft iemand van jullie ervaring met dit soort schrijven? Tips voor hoe ik over die drempel kom? Ik zou er erg mee geholpen zijn. Alvast mijn welgemeende dank! Groetjes, Leony

'mag er niet zelf iets bij verzinnen.' 1° mijn moeder (°1924) vertelt ook heel goed (WOII en Congo). Ik luister heel graag maar heb opgemerkt dat ze soms variaties vertelt van een en hetzelfde verhaal. Dat is oké. Na zovele jaren kan vrijwel niemand meer de exacte zaken weergeven tenzij ze toen op dat ogenblik werden opgeschreven, en dan nog. Houd er dus rekening mee, til er niet te zwaar aan en relativeer. Van alle variaties op een gebeurtenis is er een algemene noemer. De subjectieve belevenis van een feit lang geleden kan door de tijd heen door de persoon die 'beleefde' subjectieve veranderingen ondergaan. 2° het zelf bij verzinnen kan perfect: dmv een personage dat jezelf kan zijn of een sublimering ervan: een ander personage in die tijd die er eigenlijk niet was maar er had kunnen zijn. OF een alter ego van je vader. Waarom niet? Alles kan in het schrijven. Het iets bij verzinnen leent zich uitstekend voor het schrijven, en is veel moeilijker in de film weer te geven of op toneel. Wanneer ik naar mijn moeder luister of naar mijn ex die uren aan een stuk rechtstaande verhalen Shakespeariaans kan ten tonele brengen over de Biafra oorlog en al de jaren nadien, dan denk ik ook veel verder tot op het punt zelfs dat ik aan het verzinnen ben. Er zit een geweldige charme in 'storytelling' en laten we niet vergeten dat het duizenden jaren lang de enige manier was om historiek van mensen en gebeurtenissen in kaart te brengen. Neem een feit en tien getuigen van dat feit. Laat ze erover vertellen en je hebt minstens dertig variaties. 1 variatie van elke getuige die in iets of wat verschilt van de getuigenis of de beleving van de anderen. Laat er de tijd doorheen gaan en dan heb je nog meer variaties. Relativeer het dus, zou ik zeggen, en probeer een technische oplossing te vinden voor 'bij verzinnen'. Dat kan perfect.

Als je uitgaat van het verhaal van je vader, en je dát wilt opschrijven, moet je niet zelf er iets bij gaan verzinnen, vind ik. Zeker niet als het een verhaal is ter nagedachtenis aan juist die vader. Het is zijn verhaal. Wil je er je eigen verhaal van maken, met alle associaties, herinneringen en toegevoegde historische informatie van dien, dan krijg je (inderdaad) een ander verhaal: jouw verhaal. Maar ik begrijp dat Leony en haar broers en zussen het verhaal van vader willen opschrijven, omdat hij er zelf niet meer toe in staat is. Dan is een gecorrigeerde, geredigeerde versie van zijn woorden een mooi monument. Het gaat dan minder om het schrijven van een verhaal, maar om het bewaren van dat éne verhaal: vaders verhaal. Uit de antwoorden van Leony begrijp ik dat het verhaal ook niet direct bedoeld is voor een breed publiek, maar eerder voor de familie / het nageslacht. Juist dan zou ik - als het puur mijn vaders verhaal was - de feiten presenteren, zoals hij ze noemt: data, plaatsen, situaties (zoals schoolopleiding, huwelijk, carrière, eventuele ziektes e.d.), gevoegd bij de plaats in de stamboom en geïllustreerd met foto's. Je controleert natuurlijk wel of de gegevens juist zijn, en heb je het idee dat dat niet zo is, dan raadpleeg je anderen van zijn generatie, voor zover dat mogelijk is. Dan krijg je, denk ik, het boek dat vader misschien had willen schrijven, maar het zelf niet meer kon, en dat er nu toch is. Wil je er een literaire roman van maken die je wilt laten uitbrengen door een reguliere uitgeverij, dan zijn de mogelijkheden anders en leg je de grenzen wijder. Maar dat is een ander soort boek.

Hallo, Je schrijft dat je vader prachtig kan vertellen; hij weet je in zijn verhaal natuurlijk mee te nemen in een bepaalde sfeer. Maar vertellen is iets anders dan schrijven. Hij vertelt, jij schrijft. En spreektaal is anders dan schrijftaal. Hij gebruikt zijn woorden, en jij de jouwe. Maar de sfeer van die woorden kan wel dezelfde zijn. Wat mij hier het belangrijkste lijkt, is dat je in jouw woorden de sfeer beschrijft zoals die er was. Groetjes, Bart. PS: ik moest bij je vraag denken aan een heel ernstig kinderboek van Hans Hagen: Verkocht. Ik ben fan!

Leony, Waar jij tegen aan hikt, denk ik, is de angst om je vader 'onrecht' aan te doen. Ik heb zelf veel journalistieke verhalen geschreven op grond van interviews en moest ook vaak worstelen. Want ook al kunnen sommoge mensen heel mooi vertellen, dat wil nog niet altijd zeggen dat al die (verbale) verhalen je ook meteen voldoende stof geven voor een geschreven verhaal. Daarmee bedoel ik: voldoende stof voor aan complete verhaalboog en 3-dimensionale personages. Vooral met ouderen is het vaak moeilijk, vind ik zelf, omdat hun geheugen iets meer gaten kan hebben dan een jonger persoon. Wil je perse je strict houden aan feiten, werk dan met een outline. Ik gebruik daarvoor meestal excel. Een outline helpt je om van tevoren te zien welke aspecten je verhaal mist. Dan kun je meteen naar je vader stappen en gericht vragen stellen, specifiek om die gaten te dichten. Je weet niet hoe lang je met dit boek bezig zal zijn, ook daarom is het belangrijk dat je zo gauw mogelijk alle benodigde materiaal hebt. Je vader is nu nog helder, maar je weet niet hoe dat over een paar maanden of over een jaar is. Bovendien heeft een goed geschreven verhaal een sterk thema. De keuze van dit thema ligt niet altijd voor de hand. De filosofische betekenis die je vader uit zijn herinneringen haalt, kan afwijken van de betekenis die jij er zelf uit haalt. Hou die zaken goed uit elkaar. Het helpt je om keuzes te maken. Kies ervoor om of jouw betekenis als hoofddraad te hanteren, of die van je vader. Mix je de twee, dan kun je op den duur vast komen te zitten - tenzij je een zeer ervaren schrijver bent die gemakkelijk meerdere thema's kan combineren. Besluit je om toch wat gaten te vullen met fictie, raadpleeg dan verhalen/boeken/verslagen van andere mensen met een soortgelijke levensloop of verwante ervaringen, en laat je daardoor leiden. Overigens is dit soort onderzoek sowieso aan te raden, al was het maar om het verhaal van je vader in een zekere context te plaatsen.

Off-topic: DE mimikok alias Gé Braadslee?

Off-topic: DE mimikok alias Gé Braadslee?

:) Nee, niet die mimikok.

Wat zou kunnen helpen, is als je een van je broers vraagt om met je te sparren. Vertel aan hem waarover het boek moet gaan, wat je vader heeft vertelt, wat jou opviel in de verhalen. Best mogelijk dat je al vertellende er achterkomt dat een van de verhalen er voor jullie uitspringt. Je zou dat verhaal dan als basis kunnen gebruiken. De verhalen die voor dat verhaal plaatsvonden leiden dan naar dat moment toe, en de verhalen die daarna kwamen leiden er dan vanaf. Zo heb je een basis voor je verhaal, een kern, een vast punt om naar terug te keren als je het even niet meer weet. Sowieso helpt vertellen aan een ander om te ordenen, om alvast een ruwe schifting te maken tussen wat belangrijk is en wat bijzaken zijn (niet dat die niet vertelt mogen worden, maar soms kom je om in de hoeveelheid gegevens).

Ja, inderdaad, er is enorm veel input, Ceridwen. Wel heb ik inmiddels een start gemaakt. Toch maar chronologisch. Maar misschien wijzig ik dat later nog wel. Ik laat mijn zus elk stuk lezen nadat ik geschreven heb, omdat ook zij erbij is als mijn vader vertelt en ze kent dus de 'feiten'. Ik heb nog geen reactie van haar op dit eerste deel. Even afwachten of het zo werkt voor ons. Mimikok, klopt helemaal, het gevoel mijn vader geen 'onrecht' te willen aandoen, bijna hem te 'verraden' als ik het niet goed zou doen. Ik wil het integer houden maar daarmee ligt de lat hoog. Het idee van een 'outline' bevalt me wel. Ik heb elders op de site een link gevonden naar een Engelstalige site waarop die werkwijze uitgelegd wordt. Moet me er nog in verdiepen. Vertalen van Engels naar Nederlands is lastig als er al zoveel informatie in mijn hoofd zit. Thérèse, je beschrijft het heel goed. Mijn vaders boek, dat moet het (zoveel mogelijk) worden. Mooi is dat hij nog steeds in hetzelfde huis woont, met de oude klok aan de muur waar een mooie anekdote over is. Met nog steeds het uitgebikte gat in de muur van de zolderkamer waar ze in de oorlog doorheen zijn gekropen om op een 'geheime' zolder te komen, al schuilend voor de Duitsers. Hij heeft hier vroeger vaker over verteld, maar nu we alles op een rijtje zetten en de feiten erbij vinden, wordt het zoveel sprekender. Het maakt me alleen nog maar gedrevener. En Chris, mijn vader is al zijn hele leven verhalen aan het vertellen. Misschien komt het door het steeds weer herhalen dat hij zich alles nog zo goed kan herinneren. Hij kan het zelf ook niet hebben als hij ergens over twijfelt. Dan pakt hij de telefoon en belt een leeftijdsgenoot of een dorpsgeschiedeniskenner en vraagt net zolang door tot hij zekerheid heeft. Ik durf er wel op te vertrouwen dat zijn verhalen waarheidsgetrouw zijn. Er zijn ook oude plattegronden van het dorp die zijn verhalen onderschrijven. Ik denk dat hij uniek is op dit punt. Ik ben er inmiddels ook achter dat ik niet veel erbij hoef te verzinnen om het verhaal boeiend te maken. Zo is mijn opa, die zoon van een zeer rijke boer was, getrouwd met de 'meid' die twintig jaar jonger was. Hij hield van haar, en toen zijn vader hem voor het blok zette (want de meid was te min en bracht geen geld mee) koos hij voor de liefde. Zijn broer trouwde wel met een rijke boerendochter en bleef in de enorme boerderij wonen, die later afbrandde en weer werd hersteld, maar uiteindelijk in de oorlog alsnog volkomen vernield werd. Zoals mijn vader het vertelt was zijn leven een roman. Al zal hij ook de eerste zijn die me tempert als ik al te enthousiast reageer: "ja, pas op, het was een zware tijd hoor, maar..." en vervolgens komt er weer een positieve herinnering, want "je moet altijd in alles en iedereen zoeken naar het goede!". :)