Dactylische hexameter

Zou je even kunnen uitleggen wat een dactylische hexameter is?

Dat is inderdaad een heel lastige dichtvorm. Ik zou me tot de bibliotheek wenden. Of een meer gespecialiseerde instelling zoals een poëziecentrum. Zij weten je waarschijnlijk naar de juiste bronnen te verwijzen. Ik kon op internet ook zo snel niks vinden dat verder ging dan Wikipedia.

Hoezo is er voor een epos een dactylische hexameter nodig? De traditionele epen werden in die dichtvorm geschreven ja, maar dat is omdat die in het Latijn en Grieks gedicht zijn en die talen zich erg goed lenen voor die dichtvorm. Als jij in het Nederlands iets leesbaars van een flinke omvang wil produceren zou ik je afraden deze vorm te kiezen. Het Nederlands voldoet namelijk niet echt lekker aan dit ritme. Maar goed. Een dactylische hexameter houdt in dat een beklemtoonde (lange) lettergreep (weergegeven door: -) wordt gevolgd door twee korte (weergegeven door v) óf door één lange lettergreep. Er zitten zes van deze voeten in een zin en de vijfde bestaat altijd uit lang-lang, terwijl de zesde altijd uit twee elementen bestaat en het tweede zowel lang als kort kan zijn. Onzinvoorbeeld: Olleke bolleke olleke bolleke voornáám bolle - v v - v v - v v - v v - - - X

@Dries: bedankt, dat is een goede raad. @Hadassah: Ik dacht dat het leuk was om het op "de oude manier" te doen.

N.B.: De vijfde voet hoeft niet uit twee lange te bestaan, maar dit kan wel. Twee lange lettergrepen in de vijfde voet heet, in het Latijn, een versus spondiacus, in het Nederlands een spondee, en komt juist minder vaak voor dan het gewonere lang-kort-kort. Als erin de vijfde voet een spondee staat, wil dit iets zeggen (vertraging, versnelling, nadruk enzovoort). Een lang ritme (dus bijna alleen maar spondeeën, in alle voeten) vertraagt, veel korte lettergrepen na elkaar versnellen. Doordat de woordvolgorde in het Latijn en Grieks niet vaststaat, is dit voor een epos in die taal een goed metrum. Vertalers kiezen er vaak voor om niet metrisch te vertalen, of in een ander metrum (bijvoorbeeld jambisch) omdat de dactylische hexameter in het Nederlands niet lekker werkt. Ik en mijn medestudenten proberen wel eens een vertaling te maken in deze versvoet, maar het is een hels karwei. Meer informatie over de versvoet zoals gebruikt in het Latijn en Grieks, kun je vinden in schoolboeken (eindexamenbundels van een schrijver die schrijft in de dactylische hexameter, bijvoorbeeld Ovidius, Homerus et cetera, bevatten daar wel wat informatie over, maar eigenlijk vooral met betrekking tot het scanderen en de regels in het Latijn en Grieks, voor het Nederlands heb je daar niet direct praktisch wat aan, vrees ik.) Misschien kun je een en ander navragen op een forum voor grieks en latijn (google dat even, zo'n site/forum is er, als ik me niet vergis www.latijnengrieks.com), maar dat is vooral handig als je wat meer wilt weten over het doel en gebruik van het metrum in Griekse en Latijnse teksten. Misschien kun je daar ook informeren naar vertalingen die in dactylische hexameter geschreven zijn, hoewel ik niet weet of denk dat die er (veel) zijn. Van zo'n vertaling zou je misschien wat kunnen leren, of in ieder geval het juiste ritme en gevoel te pakken kunnen krijgen. Succes!

Ik heb dit bij mijn lessen Latijn gehad en ik denk dat het heel lastig wordt om het in het Nederlands toe te passen. Bij het scanderen moet je ook goochelen met klinkers (bij de i, o, krijg je bijvoorbeeld lange lettergrepen). Er kan ook nog sprake zijn van elisie. De dactylische hexameter gaat uit van de klassieke talen, net als het scanderen. In het Latijn heb je zoveel mogelijkheden om een zin te vormen, zelfstandig en bijvoeglijk naamwoord mogen regels uit elkaar staan bijvoorbeeld, dat je een metrum als dit makkelijker aan kunt houden. Ook hoeft de zin in het Latijn niet altijd op een werkwoord te eindigen. Ook moet je nog rekening houden met het aantal lettergrepen (dat zijn er 17, zonder spondee, dacht ik). Over het Grieks weet ik niets, want dat volg ik niet meer. Ik ben benieuwd of het je lukt een epos te schrijven in dit metrum. Succes!

N.B.: De vijfde voet hoeft niet uit twee lange te bestaan, maar dit kan wel. Twee lange lettergrepen in de vijfde voet heet, in het Latijn, een versus spondiacus, in het Nederlands een spondee, en komt juist minder vaak voor dan het gewonere lang-kort-kort. Als erin de vijfde voet een spondee staat, wil dit iets zeggen (vertraging, versnelling, nadruk enzovoort).

Echt? Ik heb altijd geleerd dat je de 5e en de 6e automatisch goed doet doordat die altijd uit 2 dingetjes bestaan. Zijn er bepaalde schrijvers voor wie dit geldt dan? Maar terug on topic: Tradities zijn leuk, maar systemen van de ene taal blind overzetten op de andere taal kan bijna niet werken. Ik zou me verdiepen in de overige kenmerken van het epos en de dactylus lekker laten voor wat die is. Een heel boek in deze vorm schrijven is echt niet te doen. Je zou een gedichtje kunnen proberen, maar zelfs 8 regels is al een hele klus...

Je maakt het jezelf wel moeilijk, Tsjebbe! Waarom gebruik je niet een jambische hexameter, dat gaat veel beter in het Nederlands: 't Is Lieden u bekend, dat men zich niet kan geven tot dicht of rijmerij, tenzij men wordt gedreven ... (Bredero, zo uit m'n hoofd, ik vond hem niet op internet) (Volgens de auteur van deze tekst schreef Bredero geen alexandrijnen, oordeel zelf: http://www.dbnl.org/tekst/_taa006190001_01/_taa00…) Waar werd oprechter trouw, dan tussen man en vrouw ... (Vondel) http://keesjemaduraatje.web-log.nl/keesjemaduraat… Dat is doenlijk - nou ja, min of meer. In het begin moet je even wennen aan het jambische metrum, maar als die dreun eenmaal in je hoofd zit, gaat het wel.

Hoi allemaal, Ik kom nogal laat op deze discussie terecht zie ik, maar ik heb ook grote interesse in het gebruik van de dactylische hexameter in het nederlands. In mijn mening is het juist uitstekend bruikbaar in het moderne nederlands. Je zal zien dat de meeste voorbeelden die je krijgt van mensen als tegenargument enkele decennia, zo niet eeuwen, oud zijn. Het nederlands is verandert, met name door het verval van de naamvallen. De meter komt inderdaad uit het Grieks, en was later gebruikt in het latijn. Er zijn verschillen tussen het griekse en latijnse gebruik van de meter, omdat deze talen van elkaar verschillen. Je zal de meter en je taalgebruik in het nederlands ook moeten aanpassen om het goed te laten werken. Een van de grootste verschillen die vaak wordt aangeduid tussen nederlands en latijn of grieks, is dat nederlands een vastere woordvolgorde heeft, en dit is waar. Maar dat alleen is geen argument. De Romeinen en Grieken schreven ook in een jambische meter, die wel voor nederlands wordt aangeraden - blijkbaar maakt de woordvolgorde daar geen verschil! Het grotere probleem is dat de dactilische hexameter in het nederlands wordt toegepast op de basis van de val van de klemtoon. In het grieks en latijn wordt het ritme bepaald door de lengte van de lettergrepen. De klemtoon in het grieks/latijn valt onregelmatig. Er is geen reden waarom je dit niet in het nederlands kan doen, maar in het grieks/latijn bestaan er vaste regels over wanneer een lettergreep lang of kort is. In het nederlands zijn daar geen vaste regels voor, en dus zal je het zelf moeten horen. Maar ook als je hexameter baseert op de klemtoon, kan je nog steeds de lengte van de lettergrepen in acht nemen. je zal wel moeten zelfs, want het konstante ritme van - u u wordt je anders gek van. In plaats van een voet te schrijven met een beklemtoonde lettergreep, gevolgt door tween onbeklemtoonde lettergrepen, kan je ook een beklemtoonde lettergreep laten volgen door een lange onbeklemtoonde lettergreep. Een kleine voorbeeldje: "Langzaam rijst nu de zon aan de horizon, paden ontdekkend" Het woord langzaam vult hier de eerste voet. Het draait allemaal om het ritme, en hoe je het ritme gebruikt om meer leven te geven aan de taal. Door 'langzaam' de eerste voet te laten vullen leest het ook nog eens langzaam! Nou ja, er is hier nog veel meer over te zeggen, maar ik laat het hier even bij. Misschien was dit veel te lang voor een nieuwkomer. Mijn excuses. Kasper

Hoi allemaal, Ik kom nogal laat op deze discussie terecht zie ik, maar ik heb ook grote interesse in het gebruik van de dactylische hexameter in het nederlands. In mijn mening is het juist uitstekend bruikbaar in het moderne nederlands. Je zal zien dat de meeste voorbeelden die je krijgt van mensen als tegenargument enkele decennia, zo niet eeuwen, oud zijn. Het nederlands is verandert, met name door het verval van de naamvallen. De meter komt inderdaad uit het Grieks, en was later gebruikt in het latijn. Er zijn verschillen tussen het griekse en latijnse gebruik van de meter, omdat deze talen van elkaar verschillen. Je zal de meter en je taalgebruik in het nederlands ook moeten aanpassen om het goed te laten werken. Een van de grootste verschillen die vaak wordt aangeduid tussen nederlands en latijn of grieks, is dat nederlands een vastere woordvolgorde heeft, en dit is waar. Maar dat alleen is geen argument. De Romeinen en Grieken schreven ook in een jambische meter, die wel voor nederlands wordt aangeraden - blijkbaar maakt de woordvolgorde daar geen verschil! Het grotere probleem is dat de dactilische hexameter in het nederlands wordt toegepast op de basis van de val van de klemtoon. In het grieks en latijn wordt het ritme bepaald door de lengte van de lettergrepen. De klemtoon in het grieks/latijn valt onregelmatig. Er is geen reden waarom je dit niet in het nederlands kan doen, maar in het grieks/latijn bestaan er vaste regels over wanneer een lettergreep lang of kort is. In het nederlands zijn daar geen vaste regels voor, en dus zal je het zelf moeten horen. Maar ook als je hexameter baseert op de klemtoon, kan je nog steeds de lengte van de lettergrepen in acht nemen. je zal wel moeten zelfs, want het konstante ritme van - u u wordt je anders gek van. In plaats van een voet te schrijven met een beklemtoonde lettergreep, gevolgt door tween onbeklemtoonde lettergrepen, kan je ook een beklemtoonde lettergreep laten volgen door een lange onbeklemtoonde lettergreep. Een kleine voorbeeldje: "Langzaam rijst nu de zon aan de horizon, paden ontdekkend" Het woord langzaam vult hier de eerste voet. Het draait allemaal om het ritme, en hoe je het ritme gebruikt om meer leven te geven aan de taal. Door 'langzaam' de eerste voet te laten vullen leest het ook nog eens langzaam! Nou ja, er is hier nog veel meer over te zeggen, maar ik laat het hier even bij. Misschien was dit veel te lang voor een nieuwkomer. Mijn excuses. Kasper

Het is zeker niet te lang voor een nieuwkomer. Ik vind het zeer interessant, bedankt.