alwetende verteller: welk gehalte?

Ja, je neemt aan dat dit een gedachte is van de mannelijke hoofdpersoon. Volgens mij kun je het zo laten, behalve dat ik "wat was ze klaarwakker!" niet zo'n mooie zin vind. Ik denk dat dat komt doordat klaarwakker een extreem is, waarvan je geen mate meer aan hoeft te geven, net als "wat was hij dood!" of iets dergelijks. Heb je in de rest van je verhaal een alwetende verteller zitten?

Eens met Jamie. Naar mijn idee zal de lezer de gedachten als die van de hp interpreteren. Maar is dat verder -voor je verhaal- van belang? Nee, toch? De zin "wat was ze klaarwakker.." past inderdaad niet bij de rest, ook omdat daarin een waardeoordeel wordt schuilt, een mening (misschien dat je het daarom wel met de hp associeert en niet met een alwetende verteller.) Ik zou dat óf afzwakken en bij de hp laten, of neutraler maken en daardoor in het midden laten of het van de hp komt of van de alwetende verteller. Zoals: Ze leek alert en uit niets kon worden opgemaakt dat ze tot even daarvoor geslapen had.

Madame Bovary (toch niet het minste boek ;) ) staat vol met dit soort constructies. Je weet als lezer dan niet precies of de verteller of het personage aan het woord is, maar dat houdt het boek ook bij herlezing levendig en geeft een bepaalde speelruimte in de interpretatie die niet altijd verkeerd hoeft te zijn. (Mening gejat van een docent literatuurwetenschap, zelf heb ik het pas één keer gelezen.) Met de constructie op zich is dus niets mis, maar ik ben het met bovenstaande reacties eens dat "wat was ze klaarwakker", niet zo'n mooie zin is. Klaarwakker ben je of ben je niet, daar zijn geen gradaties in mogelijk en dus kan "wat was ze" niet bij dit woord. Ik vind de oplossing van Ellabella een mooie. Als je toch dat klaarwakker erin wil houden, zou ik er iets van maken als: Ze leek klaarwakker! Alsof ze niet geslapen had.

Ik had wel enige moeite met de zin om te begrijpen wiens gedachte het was. Ik legde het dus niet spontaan in de mond van de HP. Maar als je doel is dat in het midden te laten, oké. Wel zou ik de tweede zin schrappen en het alleen houden bij: ze leek klaarwakker. Ik zou het uitroepteken weglaten. De tweede zin: alsof ze niet geslapen had, daarvan kun je je afvragen of die info nodig is. Misschien kan ik 't niet beoordelen? Naar mijn idee zou het anders zijn als je zou schrijven: Ze leek hem klaarwakker. Had ze wel geslapen?

Dank allen! Inmiddels heb ik ontdekt dat er nog van die zinnen zijn. Ook in vraagvorm. En het is niet duidelijk of de vraag afkomstig is uit het denken van een personage of van de alwetende verteller. Het vloeit als het ware in elkaar. Qua betekenis is alles consequent, ik bedoel dat ik als alwetende verteller geen dingen schrijf tegengesteld aan wat de personages doormaken. Ik zie het eerder als het trekken van de lezer in het gebeuren. Het is me zelfs nooit eerder opgevallen. Maar ik ga het zo laten. De zin 'Wat was ze klaarwakker' zal eerder een vaststelling zijn van het mannelijk HP, alleen zeg ik het er niet bij. Ik schrijf niet : Hij stelde vast dat ze klaarwakker was alsof ze niet geslapen had. Mij lijkt het dat ik een korte weg neem, directer. Feit is dat vrouwelijk HP ziek is, door mannelijk HP betrapt werd op een poging tot zelfmoord, is flauwgevallen en beiden hebben een tijdje geslapen op bedden apart in de ziekenzaal Het begin van een dialoog is al voorbij en vrouwelijk HP gaat onmiddellijk in de aanval ondanks haar koorts. Hij kent haar niet, het is een eerste ontmoeting. Er ontspint zich een heftige dialoog waarbij zij zijn rang, zijn gezag van tafel veegt. Dat is hij niet gewoon, en hij is niet alleen verbaasd, maar staat ook versteld, en ook nog perplex (in de dialoog). Nadien komt in het verhaal nog een scène waar ze uit de slaap gewekt wordt en onmiddellijk klaarwakker is. Het is een karaktertrek van haar. Ze slaapt als een hond op één oor, of als een dier dat voortdurend alert dient te zijn, dit in schril contrast met andere personages. Ook iets dat ik opgemerkt heb in mijn schrijven : ik hou niet van 'lijken', 'blijken' en 'schijnen' : het zijn koppelwerkwoorden die te vaag zijn qua betekenis. In deze situatie lijkt ze niet klaarwakker, ze is klaarwakker en helder van geest en niet op haar tong gevallen. Ze is zelfs lichamelijk agressief (mept zijn hand weg)... 'Wat was ze klaarwakker' : daarin zit m.i. verbazing van het mannelijk HP (rekening houdend met wat er aan vooraf ging) en als ik zou schrijven 'ze was klaarwakker', dan zou dat elementje 'verbazing' er niet in zitten. Of vergis ik me nu? Klopt het dan dat de grens tussen alwetende verteller en het denken van een personage niet altijd zeer duidelijk is? En dat dat dus kan?

Persoonlijk zou ik het zo doen, bij zo'n dubbele zin. Wat was ze klaarwakker op een nieuwe regel, zodat het niet bij de ze hoort, van de regel daarvoor, maar ook nog niet bij de he, van de regel daarna. Maar ... dat is dus persoonlijk. Schrijven is keuzes maken, en die keuzes maken je werk uniek. “Je moet eerst beter worden.” zei hij luchtig, de solide stilte van de nacht brekend. “Waarvoor?” Ze richtte zich op en blikte hem met koortsige ogen aan. Wat was ze klaarwakker! Alsof ze niet geslapen had. “Waarvoor dan wel?” herhaalde ze fel.

Klopt het dan dat de grens tussen alwetende verteller en het denken van een personage niet altijd zeer duidelijk is? En dat dat dus kan?

Natuurlijk. Je personage stelt gewoon iets vast. Dat heeft niets met een altwetende verteller te maken. Stel dat je schrijft: Wat was ze klaarwakker. Het verbaasde Paul, maar hij had er dan ook geen idee van dat Monique de hele nacht niet geslapen had. In dit geval is er wel een alwetende verteller, omdat die informatie over Monique toevoegt die Paul niet weet.

Ik vind Ceridwens oplossing de beste in dit geval. Bij het lezen van het fragment had ik namelijk zelfs even het idee dat de gedachten van de 'zij' waren en niet van de 'hij'. Dat had ik pas door toen ik verder las. Bij Ceridwens voorstel is het meteen duidelijk.

Voor mijn gevoel is "wat was ze wakker" hetzelfde als "klaarwakker." Niet qua verbazing, maar qua toon. Wat was ze wakker zou ik in gedachten "vertalen" tot "ze was heel erg wakker" en dat komt dan weer heel erg overeen met klaarwakker. Voor mijn gevoel zeg je nu dus twee keer hetzelfde binnen één zin. Misschien dat dit in een grotere context heel mooi is, omdat je hp echt enorm verbaasd is, maar anders zou ik of het wat was ze of het klaar schrappen.

Ceridwen, ik kan me met je suggestie helemaal vinden. Debutant : dat is alweer een geruststelling! Ptarn : ik volg Ceridwen, ok al omdat jij de indruk had dat de zin uitging van vrouwelijk HP. Hadassah : 'klaar' is indd niet nodig. Ik ga dat woordje schrappen. Er is trouwens voldoende in de dialoog aanwezig om de intensiteit van deze eerste ontmoeting duidelijk te maken. Nu ga ik proberen om die andere gevalletjes ook zo te bekijken. Belangrijk is dat ik op de goede weg blijf en een helder zicht krijg op zaken die me plots opvallen. Ik ontdek nog steeds hoe ik schrijf. Jaren lang heb ik er geen enkel zicht op gehad. Dank iedereen!

Zet 'm op, chrislaevers! Ik moet zeggen dat het verhaal zoals je het schetst mij intrigeert.

Ik zou klaarwakker wijzigen naar uitgeslapen. Net als Ceridwen zou ik de mannelijke observatie op een nieuwe regel beginnen. Nu dacht ik even dat de vrouwelijke HP dit over zichzelf zei in de derde persoonvorm.

Dank je, Ptarn, het is wellicht niet wat je denkt met die ziekenzaal en zo. De ziekenzaal bevindt zich in volle wildernis in 1765.... Dank je, Jommeke! Ik heb 'klaar' laten vallen en ook op een nieuwe regel geplaatst. Mij was dit nooit opgevallen, dus ik moet goed blijven uitkijken.

Oei, Chrislaevers, je maakt me wel heel nieuwsgierig. Maar te vroeg teveel verklappen werkt vaak niet goed voor schrijvers. Misschien wil je wel je genre verklappen?

Cerdiwen, er staan stukken er van bij proeflezen (Eden). Het genre? Voor de ene zal het een romantisch verhaal zijn, voor de andere een psychologische thriller met filosofische inslag... denk ik. Het is geen historisch verhaal daar de locatie en de tijdsituering louter functioneel zijn.

Dank.