Zo maak je in 2 stappen je tekst korter en duidelijker

Is jouw tekst vaak te lang en onduidelijk en weet je niet waar je moet beginnen met verkorten van die tekst? In twee stappen kun je hier verandering in brengen volgens schrijver Derk Izaks.

1. Begin met hak- en breekwerk 

"Bram H. Voor al uw hak- en breekwerk."

Nee, dat is niet de Goudengids - tekst van een aannemer in sloopwerkzaamheden. Het was mijn sentiment toen ik het commentaar las van schrijfmeester Bram H. op mijn concept-boek, vijftig hoofdstukken, drie-honderd pagina's. Bij wat ik één van mijn beste hoofdstukken vond, stond in de marge en in irritant rood: "Heb je dit hoofdstuk echt nodig?" Wat hij bedoelde was wel duidelijk: "Weg ermee." Een heel hoofdstuk verdomme!"
Bij briljante passages en mooie anekdotes las ik geschokt zijn commentaar: "Stop met die zijpaden, hou je bij je verhaallijn." En verderop: "Dat bedenkt de lezer zelf wel, kap met dat uitleggen."
Tenslotte raadde hij me met klem aan voor mijn openingscène iets anders te bedenken. Wat, dat was mijn probleem. Dat eerste hoofdstuk, daar had ik een week op zitten zwoegen... Ik stapte over mijn gekrenkte ego heen en begon opnieuw. Het resultaat leidde deze keer tot dit commentaar: "Fan...fucking fantastic! Wat een vaart man!" Mijn concept-boek was korter en strakker en ik begon de kunst van het schrijven enigszins door te krijgen.
Mijn eerste tip om tekst korter en duidelijker te maken is dus: Laat een echte buitenstaander, een vakman in wie je vertrouwen hebt, je concept meedogenloos onderhanden nemen. Dus sla die vriendin over (tenzij je alleen kritiek wilt die positief en opbouwend is en over details gaat). 

2. Doe dan de Elsschotproef

Elsschot... zijn stijl werd "zuinig Hollands" genoemd (Mulisch), ik ben er gek op en kan geen zin meer lezen zonder er in gedachten de Elsschotproef op los te laten. Een willekeurig voorbeeld, de eerste zin uit een blog: "Of het nu om een column, een roman of om een liedtekst gaat, ik heb voor mezelf altijd geprobeerd als regel aan te houden een moeilijk of bijzonder onderwerp zo eenvoudig mogelijk te verwoorden en een eenvoudig onderwerp, zo origineel (of zo men wil: ingewikkeld) mogelijk."
"Dat trekt geen lezer," zou het commentaar van mijn schrijfmeester zijn. Zeker niet als die lezer een blog scant. Neem deze passages uit de zin: "ik heb voor mezelf." Ja, niet voor een ander...weg ermee. "Altijd geprobeerd als regel." Nutteloze woorden... schrappen of inkorten.

Na de Elsschotproef staat er dit:
"Of het nu om een roman of liedtekst gaat, een moeilijk onderwerp probeer ik eenvoudig te verwoorden. Een eenvoudig onderwerp beschrijf ik graag origineel of zelfs ingewikkeld.

Het aantal woorden en leestekens is gehalveerd, er staat hetzelfde, het leest vlotter.

De tekst is korter, duidelijker, directer, niet vol met "slagen om de arm". Zeker voor blogs die niet rustig worden gelezen maar snel worden doorgekeken geldt: doe de Elsschotproef!

Het resultaat na twee stappen

Je bouwsel waar de voordeur omgekeerd in zat en waar van alles aan mankeerde is in twee stappen een huis geworden dat klopt, waarin het voor de lezer goed toeven is. Gelukkig ga jij pas nu schuren en verven (komt die vriendin toch nog van pas).

Ik was daar al mee begonnen voor: zie 1 en 2. Keep learning!

Derk Izaks is een ambitieuze 60+ er, opende na een succesvolle zakenloopbaan een hotel en zeilschool in Bali. Hij zag de vervuiling door plastic en schreef een boek over een "plasticwater"- multinational, dat nu bij een uitgever ligt. 'Geen hogere literatuur maar meeslepend verteld, soms licht absurdistisch, vaak zeer smakelijk en in de zijlijn ook nog leerzaam.' (vond zijn schrijfmeester).