Karaktertypen - De machiavellist

Wil jij jouw hoofdpersoon machiavellistische karaktertrekken geven? Lees dan snel verder waar je op moet letten.  

Van Machiavelli is de uitspraak: het doel heiligt de middelen afkomstig. Hij schreef dat in zijn boek De Vorst en hij bedoelde dat je niet naar de ethiek van het handelen moet kijken maar of het handelen het gewenste resultaat oplevert. Psychologen hebben zijn naam gebruikt voor een term waarmee een sluwe, gewetenloze (dus zonder ethiek) aanleg wordt aangeduid: machiavellisme.

Geen empathie

Met de narcist heeft de machiavellist gebrek aan empathie gemeen; hij laat zich weinig tot niets gelegen liggen aan zijn medemens en gaat door roeien en ruiten om zijn doel te bereiken.

Berekende intrigant

De machiavellist is een berekende en emotieloze mens. Hij zegt het een en doet het ander, presenteert zich zus en handelt zo. Onbetrouwbaar als hij is draait hij met alle winden mee. Wat hij werkelijk denkt, daar kom je niet achter. Zijn doel is het enige wat hem interesseert en hij manipuleert en misleidt om te krijgen wat hij wil – whatever it takes. Hij smeedt complotten en gaat kongsies aan, maar laat net zo makkelijk zijn partners vallen of voor de gevolgen opdraaien als die geen nut meer voor hem hebben.

Manipuleren doet hij zoveel mogelijk in het geheim, maar uiteindelijk gaat zijn gekonkel toch opvallen. Daarom heeft de machiavellist een voorkeur voor een fluïde, veranderende omgeving.

Zoals de waard is…

Dom is de machiavellist meestal niet: hij kent zijn machiavellistische karakter. Dat zorgt ervoor dat hij de motieven van anderen meestal wantrouwt, zijn zij niet net zo manipulatief als hijzelf?

Cynisch

Kenmerkend is ook zijn cynische mensbeeld: andere mensen zijn meestal dom en zwak, en hij heeft alle recht om die minderwaardige wezens te gebruiken zoals hem goeddunkt. Onethisch gedrag ziet hij alleen in anderen, als een spiegel van zijn eigen donkere ziel.

Twee typerende machiavellistische uitspraken:

'Vertel nooit wat je echt van plan bent, tenzij je er zelf baat bij hebt'.

'De beste manier om met mensen om te gaan is ze vertellen wat ze willen horen.'

Voorbeelden van machiavellisten

Machiavellisme viert hoogtij in Game of Thrones, de prijzenwinnende serie, waarin weinig sprake is van naastenliefde. Tywin Lannister, Cersei Lannister en Daenerys Targaryen zijn meedogenloze, zelfzuchtige van-dik-hout-zaagt-men-planken machiavellisten. Subtieler, heimelijker, en daardoor vileiner, zijn Tyrion Lannister en de intriganten Petyr Baelish en Varys. Briljant, gewetenloos en volkomen van enig mededogen met hun slachtoffers gespeend. Behalve Tyrion. Tyrion handelt vaak uit machiavellistisch eigenbelang, maar kan ook oprecht begaan zijn met anderen. Hoogintelligent, pragmatisch en droogkomisch van de tongriem gesneden, weet hij met zijn machinaties de handicap van zijn dwerggroei vrijwel teniet te doen. Hij is mijn favoriete personage in de serie en de rol van zijn leven voor acteur Peter Dinklage.

Ook dictators zijn vaak machiavellisten, bijvoorbeeld Berlusconi, Hilter, Napoleon, Lenin.

Larger than life

In werkelijkheid zijn er weinig pure machiavellisten; mensen met machiavellistische trekjes komen veel meer voor - je ziet ze veel in realityseries als Expeditie Robinson, waarin de concurrentie weggestemd of anderszins eruit gewerkt moet worden. Maar in je boek maak je je machiavellist natuurlijk zo duister als de hel.

Casanova

Net als de narcist is de machiavellist alleen geïnteresseerd in korte, vluchtige relaties: vaak en veel, en zodra de ander verleid is, is hij/zij alweer weg. Een sekspartner veroveren gaat de machiavellist meestal gemakkelijk af: hij doet immers alles om zijn doel te bereiken en kan heel charmant en innemend zijn als dat nodig is. Daar komt bij dat deze duistere ziel voor een vrouw vaak aantrekkelijk is: een bad boy die tegen iedereen onaardig is maar haar juist veel positieve aandacht geeft, is meestal onweerstaanbaar. Maar die aandacht verdwijnt zodra de machiavellist zijn doel bereikt heeft. Dan gaat haar ex-lover op jacht naar zijn volgende slachtoffer. 

De machiavellistische vrouw

In de bovenstaande beschrijvingen ging het vooraal over de machiavellistische man, maar een vrouw kan net zo goed een machiavellist zijn. Een machiavellistische vrouw gebruikt haar liefdespartners vooral voor de emolumenten; ze houdt de arme verliefde aan het lijntje en melkt hem volkomen uit: cadeautjes, diensten, een huis, een auto – verblind door haar geslepen verleidingskunsten vervult haar gedienstige minnaar al haar wensen, hoe absurd ook. Zijn omgeving kan alleen maar verbijsterd toekijken.

Wat denk je: gaat in jouw boek een echte machiavellist komen?

Miriam Wesselink:

1. Is informatieanalist van beroep.
2. Is schrijver omdat ze schrijven heerlijk vindt.
3. Schrijft momenteel aan een boek.
4. Schrijft ook artikelen op haar schrijftipswebsite Singularity.nl.
5. Schrijft zo nu en dan een kort verhaal en publiceert dat dan ook op haar site.
6. Twittert over van alles en nog wat.
7. Heeft als motto: ik bid niet maar vloek wel.