Hoe geef ik de lezer achtergrondinformatie?

Elk verhaal of manuscript presenteert tijdens het schrijfproces zijn eigen problemen. Bij mijn eigen roman Gardi bijvoorbeeld, stond ik voor de vraag: hoe moet ik het plot op de achtergrond niet te uitgebreid bespreken? Je hoeft tenslotte niet alles uit te kauwen voor je lezer, maar enige nuttige informatie verlenen is wel van belang.  

Gardi in het kort

Het boek vertelt het verhaal van een obsessieve liefde tegen de achtergrond van de Breivik-moorden in Noorwegen. De hoofdpersoon Erwin Wesseling ontwaakt op 22 juli (de dag van de aanslagen) in het bed van zijn stille liefde, zijn beste vriend Gardi Wongraven.

Gedurende het boek volgen we hem in zijn gang door de dag en wordt in flashbacks het verhaal van hun ontmoeting en hun relatie verteld. De gebeurtenissen in Noorwegen gaan daarbij aan hem voorbij, maar essentieel is dat de lezer zich wel bewust is van wat er die dag gebeurde en in grote lijnen ook weet wanneer.

Switchen van perspectief

Het boek is geschreven vanuit het perspectief van de hoofdpersoon. Switchen naar hoofdstukken vanuit een ander perspectief zou de sfeer verstoren, maar hoe weet de lezer wat er offstage gebeurt? Het was een probleem waar ik lang mee geworsteld heb. 

Niet te veel van het plot weggeven

Natuurlijk: de lezer kruipt niet uit een ei en het is belangrijk lezers ook niet te onderschatten. De lezer weet vermoedelijk van de Breivik-aanslagen, dat hoeft niet in detail uitgelegd te worden. Maar staat hem precies bij op welke datum het gebeurde, of dat er eerst een bomaanslag in Oslo was en enkele uren later de moordpartij op het eiland Utøya? Weet hij op welke tijdstippen dat ongeveer gebeurde? Weet hij dat op het eiland een jongerenkamp van de Noorse Arbeiderspartij was?

Ik verwerkte lichte hints in het verhaal, die de hoofdpersoon wel waarneemt, maar tot het einde toe niet oppikt. Toch was dat niet voldoende. Lang niet elke lezer zou het oppikken, evengoed als de hoofdpersoon zelf dat niet doet. Het boek bleef daardoor relatief ontoegankelijk, maar het viel nauwelijks te verhelpen.

De oplossing

Pas toen ik vrijwel klaar was met het manuscript kwam de oplossing bij mij op. Het boek gaat van start met het nieuwsoverzicht van 22 juli 2011, overgenomen van NRC.nl (hoewel heel licht naar mijn behoeften bewerkt). De nieuwskoppen van 06.45 in de ochtend ('Drukke dag op wegen en op Schiphol door vakantiegangers') tot 23.48 in de avond ('Dodental Oslo en Utøya stijgt - 32-jarige Noor gearresteerd') lopen chronologisch de dag door. Daarna start de dag opnieuw in het eerste hoofdstuk, wanneer de hoofdpersoon wakker wordt, de kat zijn eten geeft en langzaam aan zijn dag begint.

De lezer is zo eenvoudig op de hoogte van alle gebeurtenissen van die dag die in de komende hoofdstukken daardoor niet meer beschreven hoeven te worden. De grote gebeurtenissen in de 'macrokosmos' die aan het einde van het boek zullen terugkeren, kruipen langzaam door middel van ‘hints’ door het verhaal heen, van de achtergrond terug naar de voorgrond. Hierdoor wordt het perspectief niet verschoven en wordt ook de sfeer niet doorbroken, maar weet de lezer meer dan de hoofdpersoon.

De tekst leest hierdoor uiterst natuurlijk en zoals ik regelmatig als respons krijg: ‘het is een mooi filmisch begin'. Maar zoals veel wat eenvoudig lijkt, kostte het mij maanden deze oplossing te vinden.

Erwin Gaur (half-pseudoniem voor Erwin Angad-Gaur) is schrijver en componist. Hij is onder meer hoofdredacteur van muzikantenvakbladen Muziekwereld en Performers Magazine en schrijft met regelmaat columns en opiniestukken in diverse bladen en op opiniewebsites als Joop en TPO. Zijn roman Gardi verscheen begin dit jaar.