DIY Fotodichten: hoe schrijf je een gedicht bij een foto?

Twee keer per jaar ben ik een maand Dichter op het Nieuws, een fijn baantje bij het Nederlands Dagblad. Ik mag dan elke zaterdag een gedicht plaatsen bij een foto die de week daarvoor in de krant stond. Omdat fotodichten mij voor iedereen leuk lijkt, hieronder tips om zelf te fotodichten.

Dichten begint bij kijken

Fotodichten begint bij kijken, kranten en tijdschriften doorbladeren tot je een geschikte foto ziet. Het vinden van een goede foto kan lastig zijn, maar laat je niet weerhouden door foto’s die minder leuk zijn, bij elke foto valt wel te dichten.

Heb je een foto gevonden, dan ga je opnieuw kijken. Misschien vind je het een flauwe tip, maar ik merk bij mezelf vaak dat ik scan in plaats van dat ik kíjk. Dat ik stop met kijken omdat ik op het eerste gezicht iets denk te herkennen en mezelf daarna niet dwing nog eens te kijken. Ooit interviewde ik dichteres Gerry van der Linden voor Schrijven Magazine. In dat interview zei ze dit over kijken en dichten:
‘Als je verwacht dat je iets zult zien en je kijkt niet goed, zie je wat je verwacht. Echt kijken is anders, dat is registreren. Ik doe dat altijd, heb oog voor oneffenheden.
Als ik iets meemaak, kijk ik er vaak tegelijkertijd naar alsof ik buiten de situatie sta. Het verschil tussen het meemaken en het kijken ernaar is volgens mij de plek voor een kunstenaar. Kunst probeert die twee dingen met elkaar in contact te brengen, kunst is communiceren.’

Eerlijk schrijven om clichés te vermijden

Als je de foto nauwkeurig bestudeerd hebt, elke centimeter van de foto gezien hebt en opgeschreven hebt wat je zag, kom je bij de vraag waarover jij wilt schrijven. Wat viel jou het meest op aan de foto, waar zou je over door willen denken? Leg vervolgens de foto aan de kant en denk verder: waarom vind ik dit interessant? Waar doet het me aan denken? Kan ik iets vinden om dit mee te vergelijken? Wat voel ik als ik dit zie?

In deze stap gaat het vaak niet zozeer om de foto als wel om wat die foto bij jou oproept, met jou doet. Je kunt dit zo uitgebreid doen als je zelf wilt. Het kan zijn dat één gedachtegang of vergelijking genoeg is om te zeggen wat je bedoelt, het kan ook zijn dat je nog even door moet denken en schrijven. Probeer wel zo eerlijk mogelijk te zijn: is dit precies wat ik bedoel of ongeveer? Als het ongeveer is wat je bedoelt, schaaf dan door. Hoe preciezer jij schrijft, hoe sneller jouw werk loskomt van clichés.

Het laatste woord blijft vaak hangen

Het fotogedicht kun je op verschillende manieren afsluiten: als het gedicht draait om wat de foto jou deed, jouw gedachtegang en associaties daarbij, kun je daarmee eindigen. Je kunt het gedicht ook ‘rond’ maken door terug te keren naar de foto, je startpunt; probeer in dat geval iets te zoeken waardoor je vanuit je associaties weer bij de foto terechtkomt.
Bij het einde van een gedicht gaat het om de vraag wat jij wilt zeggen: wat de lezer het laatst gelezen heeft, onthoudt hij meestal het langst.

Boring foto’s

Vorige week had ik dat: de deadline voor mijn gedicht in het Nederlands Dagblad kwam angstig dichtbij terwijl ik nog geen geschikte foto had. Het kan helpen om alle foto’s nog beter te bekijken (!) maar je kunt ook voor een andere aanpak kiezen, door bijvoorbeeld in de huid van een ander te kruipen.
Stel dat je een foto hebt waarop onze Koning met een meisje pannenkoeken bakt (ja, deze foto bestaat…) Op zich misschien geen interessante foto, maar als je door de ogen van dat meisje kijkt, wordt het letterlijk een ander verhaal. Voor dat meisje was het vast een gebeurtenis die ze zal onthouden. Als jij vanuit dat meisje schrijft, breng je de foto heel dichtbij de lezer en heb jij materiaal om over te schrijven.

Vandaag stuurde ik mijn laatste gedicht voor deze maand op. Wil je lezen wat ik maakte? Ga dan naar http://www.greetjekruidhof.nl/dohn/. Ook (of liever) een opdracht om te fotodichten? De wekelijkse schrijfopdracht van mij in mei is een fotogedicht. Benieuwd naar wat jij schrijft!

NB Het  interview met Gerry van der Linden stond in Schrijven Magazine jaargang 21, nummer 3 (september 2017)

Door Greetje Kruidhof