5 tips wanneer je schrijft over een personage met een verslaving

Een verslaafd personage schrijven is niet zomaar een stijlkeuze, het is een duik in de diepere lagen van de menselijke geest. Verslaving gaat over hunkering, controleverlies, schaamte, overleven en soms hoop. Maar het is ook een onderwerp dat snel vervalt in stereotype of dramatisch effect als je er niet zorgvuldig mee omgaat. Wil je een verslaafd personage echt tot leven wekken, dan vraagt dat om inleving, realisme en durf. Met deze vijf tips geef je je personage een rauwe, geloofwaardige en gelaagde stem.

1. Ga verder dan het cliché

Een verslaving ziet er vanaf buiten af misschien herkenbaar uit, maar van binnen is het een veel complexer verhaal. De meeste verslaafden zijn geen ‘gevallen mensen’, maar individuen met verhalen die niet in een stereotype passen. Denk aan een alleenstaande moeder die ’s avonds haar kinderen naar bed brengt en daarna in de badkamer stiekem haar vierde wijntje drinkt, niet uit feestelijkheid, maar om de stilte in haar hoofd te dempen. Of een ambitieuze student die ’s nachts urenlang online pokert, zijn kamer netjes houdt en overdag charmant praat met docenten, maar stiekem zijn studiegeld heeft vergokt.

Deze personages zijn geen karikaturen. Ze functioneren soms goed zelfs, maar in het geheim zakt er iets steeds verder weg. Laat je lezer dat dubbele leven voelen. Hoe meer jouw personage afwijkt van het clichébeeld, hoe menselijker en indringender het verhaal wordt.

2. Onderzoek de specifieke verslaving grondig

Elke verslaving heeft zijn eigen mechanisme, ritme en taal. Een cocaïneverslaafde leeft vaak in pieken en crashes, met periodes van enorme energie en daarna diepe neerslachtigheid. Een gokverslaafde denkt in termen van ‘de volgende kans’, altijd dat ene moment dat alles goed kan komen. Een gameverslaafde daarentegen kan volledig opgaan in een alternatieve realiteit, waar controle en beloning overzichtelijker zijn dan in het echte leven.

Stel je voor: een jonge man van 28 zit achter zijn scherm. Hij heeft zijn werkdag op kantoor overleefd, en vanaf acht uur ’s avonds verdwijnt hij in een online fantasywereld. Hij eet chips als avondeten, spreekt niemand, en voelt zich pas iets als zichzelf zodra hij zijn headset opzet. Hij weet dat zijn vriendin wil praten over hun relatie, maar hij zegt: “Nog één potje.” Je hoeft de verslaving niet met technische details te overladen, maar laat zien wat het doet met het lijf, het denken, het dagelijks ritme.

3. Toon de invloed op relaties

Verslaving is zelden een soloverhaal. De echte schade zit vaak niet alleen in het gedrag, maar in de gevolgen voor anderen. Denk aan een kind dat 's ochtends te laat op school komt, omdat haar moeder met een kater uitslaapt. Of een partner die voor de vierde keer op een verjaardag moet uitleggen waarom zijn vrouw er niet is, en daarbij glimlacht alsof het niets is. Of neem een man die probeert clean te blijven, maar tijdens een familiemaaltijd merkt dat niemand hem vertrouwt met het inschenken van de wijn, zelfs als hij thee drinkt.

In dit soort scènes laat je zien hoe verslaving zich nestelt in het netwerk van relaties. Zelfs als het personage zelf denkt dat hij of zij ‘het onder controle heeft’, verraden de blikken, de stilte en de routines van anderen iets anders. Dit maakt het verhaal niet alleen rijker, maar ook pijnlijk herkenbaar.

4. Maak het innerlijke conflict voelbaar

Een verslaving is vaak geen opzettelijke keuze, maar een strijd tussen wat iemand wil en wat iemand blijft doen. Laat zien hoe je personage zichzelf toespreekt in de spiegel: “Je hoeft het vandaag niet te doen. Gewoon één dag niet.” Laat hem dan diezelfde avond toch een kleine omweg maken langs de sigarenwinkel. Of laat een vrouw in een bushokje zitten, haar pinpas in haar hand, twijfelend of ze het geld zal opnemen voor ‘één laatste keer’. Ze weet dat ze haar huur niet zal kunnen betalen, maar de drang. De fysieke, brandende onrust is te sterk.

Toon hoe die worsteling eruitziet van binnen. Niet alleen wanhoop, maar ook het gekronkel van zelfrechtvaardiging: “Morgen begin ik echt opnieuw.” of “Ik heb een zware dag gehad”. Deze contradicties maken je personage levensecht. De verslaving wordt zo niet alleen een daad, maar een voortdurende dialoog met zichzelf.

5. Vermijd een 'mooie' of makkelijke oplossing

Een geloofwaardig verhaal over verslaving eindigt niet met een magische oplossing. Herstel bestaat, maar is vaak hobbelig, onvoorspelbaar en allesbehalve lineair. Laat je personage desnoods een stap vooruit zetten – en daarna weer twee achteruit. Laat een clean persoon dromen over gebruiken. Laat een terugval niet alleen voelen als een ‘fout’, maar als iets waar het personage zich bijna opgelucht bij voelt, omdat het de strijd even onderbreekt.

Bijvoorbeeld: een man die maandenlang nuchter is gebleven, staat op een feestje en lacht met zijn vrienden. Hij drinkt spa rood. Maar na een ongemakkelijk gesprek met zijn ex, loopt hij naar buiten, haalt diep adem en koopt onderweg naar huis toch een fles. Niet omdat hij wil opgeven, maar omdat iets in hem denkt: "Ik mag dit nu. Gewoon nu." Geef je lezer ruimte om te blijven denken aan dit personage, ook als het boek dicht is. Een open einde kan krachtiger zijn dan een afgerond moraalverhaal. Het echte leven is ook niet afgerond.