5 tips voor als je over een personage schrijft dat blind is

Blinde personages komen in verhalen nog altijd weinig voor. En als ze er wel zijn, zijn ze vaak het symbool van iets anders: innerlijke wijsheid, hulpeloosheid, tragiek of mystiek. Daardoor gaan we als lezers en schrijvers soms voorbij aan de realiteit van het blind zijn. Een blind personage schrijven vraagt om nuance en inlevingsvermogen. Het perspectief dwingt jou als schrijver om creatief met taal, beschrijvingen en interactie om te gaan. Met deze vijf tips bouw je aan een personage dat geloofwaardig, menselijk en gelaagd is.

1. Onderzoek de ervaring, niet alleen de ‘beperking’

Als schrijver kun je je veel voorstellen, maar blindheid is lastig te verzinnen als je het zelf nooit ervaren hebt. Hoe beweeg je je door een onbekende ruimte zonder zicht? Hoe weet je dat iemand tegenover je glimlacht? Hoe kies je een outfit als je de kleuren niet ziet? Je kunt hier geen aannames doen en gelukkig hoeft dat ook niet. Er is veel informatie beschikbaar over het dagelijks leven van blinde mensen, van blogs tot interviews tot podcasts. Die informatie maakt het verschil tussen een vlak personage en een echt mens. Luister naar podcasts zoals Eyes on Success, waarin blinde en slechtziende mensen zelf aan het woord komen over alles van daten tot technologie.

Zo ontdek je dat niet iedereen die blind is, volledig niets ziet. Sommigen hebben nog een restje lichtperceptie, anderen zijn op latere leeftijd blind geworden en herinneren zich nog hoe dingen eruitzagen. Sommige zien het zijn van blind ook niet als een beperking. Die verschillen maken uit: iemand die in de kindertijd zijn zicht verloor, zal kleuren anders benoemen of herinneren dan iemand die altijd blind is geweest. En dat beïnvloedt hoe je zo iemand laat denken, spreken en reageren. Vergeet ook niet dat blind zijn geen constante worsteling hoeft te zijn: veel mensen hebben hun eigen systemen, hulpmiddelen en routines. Juist dat maakt een personage interessant: niet de beperking zelf, maar hoe iemand ermee leeft. 

2. Vermijd stereotype rollen en 'bijzondere gaven'

Blinde personages worden in verhalen vaak buitengewoon gemaakt. Ze zijn of extreem hulpeloos, of buitengewoon intuïtief, alsof blindheid automatisch leidt tot een soort zesde zintuig. Dat is aantrekkelijk om te schrijven, het geeft je verhaal drama of mysterie, maar het is zelden realistisch. De meeste mensen die blind zijn, hebben geen bovennatuurlijke talenten. Ze hebben simpelweg geleerd op andere manieren informatie te verzamelen.

Een geloofwaardig personage hoeft niet perfect of zielig te zijn. Stel je bijvoorbeeld een blinde man voor die uitstekend functioneert op zijn werk, maar zich in sociale situaties onzeker voelt omdat hij non-verbale signalen mist. Of een vrouw die prima zelfstandig woont, maar in nieuwe ruimtes altijd de stress voelt van onverwachte obstakels. Het zijn kleine, alledaagse spanningselementen die je verhaal rijker maken dan één dramatisch moment. Laat het personage zijn of haar eigen leven leiden, in plaats van dienstbaar te zijn aan de plot als een ‘wijze gids’ of ‘tragisch voorbeeld’.

3. Gebruik zintuigen als bouwstenen, niet als vervangers

Als je schrijft over een blind personage, valt het visuele weg. De verleiding is dan groot om alle nadruk te leggen op geur, geluid en tast. Dat is begrijpelijk, maar eenzijdig. Een realistisch personage gebruikt andere zintuigen niet om het zicht te vervangen, maar om de wereld op een andere manier te ervaren. Denk dus niet in compensatie, maar in perspectief. Wat valt een blind persoon op in een ruimte waar een ziend iemand overheen kijkt?

Stel je schrijft over een blinde kok. Klinkt onwaarschijnlijk? Tot je leest over de ervaring van Christine Ha, die als eerste blinde deelnemer MasterChef USA won. Ze leerde zichzelf technieken aan om veilig te koken zonder zicht: vaste indelingen in de keuken, voelbare markeringen, scherpe reukzin. Laat zo’n personage niet de uitzondering zijn, maar toon hoe vindingrijk mensen kunnen, ondanks hun frustraties. Bijvoorbeeld: dat je niet kunt zien of je outfit gekreukeld is op een sollicitatiegesprek, of dat mensen in een groep je vergeten aan te spreken omdat je hen niet aankijkt. Kleine dingen, maar ze maken je personage geloofwaardig en menselijk.

4. Toon zelfredzaamheid en worsteling zonder te overdrijven

Zelfstandigheid is iets wat veel blinde mensen belangrijk vinden. Ze willen net als ieder ander serieus genomen worden. Tegelijkertijd komen ze obstakels tegen die voor zienden onzichtbaar zijn. Dat spanningsveld kun je als schrijver benutten. Niet met overdreven drama, maar met herkenbare situaties die iets vertellen over je personage.

Stel je voor: een blinde student zoekt zijn weg op een druk station. Hij gebruikt een blindengeleide tegels op de grond, telt stappen en herkent aan het omgevingsgeluid waar hij is. Maar ineens staan er mensen op zijn pad, de aankondiging verandert, en iemand grijpt hem onverwacht vast om ‘te helpen’. In één scène toon je dan zowel zijn zelfstandigheid als de botsing met de goedbedoelde onhandigheid van anderen. Zulke scènes geven diepte aan je personage en aan de wereld waarin hij leeft.

Zorg er wel voor dat je niet elke scène laat draaien om de beperking. Je personage mag ook falen in liefde, struikelen in vriendschap, ruzie maken met een collega of gewoon een hekel hebben aan maandagochtenden. Laat hem of haar een volwaardig mens zijn, met ook een beperking niet alleen daaromheen.

5. Schrijf een mens, geen representatie

Als je een blind personage introduceert, voel je misschien de druk om het ‘goed’ te doen. Om iemand te creëren die recht doet aan een ondergerepresenteerde groep. Dat is waardevol, maar pas op dat je niet eindigt met een politiek correct, vlak karakter. Juist als je iemand echt als mens neerzet, doe je recht aan diens ervaring.

Begin daarom niet bij de beperking, maar bij het karakter. Wat zijn je personages grootste verlangen? Waar schaamt ze zich voor? Waar is hij goed in, en wat probeert hij verborgen te houden? Laat iemand koppig zijn, ongeduldig, grappig, charmant, sarcastisch en laat de blindheid daardoorheen weven. Misschien is het soms een obstakel, soms juist een kracht, maar nooit de enige reden dat deze persoon bestaat.

Een krachtig personage hoeft geen modelburger te zijn. Ook een blind personage mag fouten maken, precies zoals elk ander personage. Dat is niet alleen geloofwaardig, het is ook eerlijk.