Wat zijn symbolieken en motieven in een verhaal?

In verhalen en dan met name in literatuur, zitten vaak elementen met een diepere betekenis. Vaak met als doel om de lezer aan het denken te zetten of juist een punt van herkenbaarheid te creëren. Maar wat zijn nu de verschillen tussen symbolieken en motieven binnen literaire werken en hoe herken je die?

Symbolieken

Symbolieken gaan uiteraard over symbolen. Schrijvers gebruiken symbolen om hun personages en/of plot van een diepere betekenis te voorzien. Ze bieden een bepaald inzicht over een op het eerste oog eenvoudige situatie. Sommige symbolen worden al van oudsher geassocieerd met bepaalde betekenissen. Denk aan een slang als symbool voor verleiding, bedrog en kwaad. Terwijl vogels bijvoorbeeld symbool staan voor vrijheid, vrede en onschuld. Door symbolen om wat voor reden dan ook te gebruiken in je verhaal, zet je je lezers aan om zelf dingen te interpreteren. Symbolieken worden dan ook vaak op subtiele wijze in een verhaal verweven. Uit de context moet blijken wat een bepaald symbool nu precies betekent. Naast de slang en de vogel heb je natuurlijk nog vele andere symbolen. Zoals een kruis wat vaak geassocieerd wordt met geloof en religie, licht voor liefde en schoonheid en duisternis voor angst en onzekerheid. Met symbolen krijgt je verhaal een diepere literaire laag.

Motieven

Symbolische elementen in verhalen zijn meestal subtiel, maar motieven daarentegen zijn explicieter in een verhaal aanwezig. Motieven vormen de rode draad in het plot doordat het elementen zijn die telkens terugkomen. Dit kan een voorwerp, verschijnsel of gebeurtenis zijn. Denk aan een hulphond die begint te blaffen als zijn eigenaar een epileptische aanval krijgt. Dit is een voorbeeld van een leidmotief, waarbij het terugkerende verhaalelement een diepgaandere (symbolische) betekenis heeft. Daarnaast heb je ook het abstracte motief. Een abstract motief hangt vaak samen met het leidmotief, ook wel concreet motief genoemd. Voorbeelden van abstracte motieven zijn: liefde, haat, schuldgevoel, eenzaamheid en dood.