Renate Dorrestein: critici, niet schrijvers, missen engagement

Louis Stiller

28 november 2009 - 11:52

Niet de schrijvers, maar de critici zijn huiverig voor engagement. Dat stelde Renate Dorrestein in haar lezing in het Letterkundig Museum op 26 november. De ingekorte versie werd als opiniestuk in de literatuurbijlage Letter & Geest van het NRC Handelsblad afgedrukt. Dorrestein geeft als voorbeeld de romans Casino van Marja Brouwers en Wolfstonen van Herman Franke. Boeken die gaan over deze tijd, die morele vragen stellen, maar die nauwelijks als zodanig zijn behandeld. Maar "literatuurdocenten en -critici (lijden) aan een akelig soort smetvrees: een roman zou je eens iets over jezelf en de wereld kunnen vertellen:. Volgens Dorrestein is het allemaal tamelijk eenvoudig. "Romans onderzoeken wat het betekent mens te zijn, ook in onmenselijke omstandigheden. Romans dagen ons uit ons te verdiepen in dilemma’s die niet de onze zijn. Fictie verruimt de blik en helpt de eigen en andermans onvolkomenheden onder ogen te zien." Vandaar dat een criticus zijn oogkleppen af zou moeten doen, romans óók - juist - op morele vraagstukken moet bevragen en de literair-technische aspecten niet boven alles moet stellen. Hoe moet het dan wel? Dorrestein geeft de critici huiswerk mee:

Wees waarheidsgetrouw. Recenseren is een vorm van journalistiek.
Beweer niet dat een auteur iets ‘niet ambieerde’ in zijn boek. Schrijvers maken bewuste keuzes.
Vertaal je afkeer van de ethiek van een verhaal niet in vermeende esthetische of ‘literaire’ tekortkomingen.
Vraag je bij een negatief oordeel af: faalt het boek, faalt de schrijver of ben ik hier bevooroordeeld?
Wantrouw jezelf als je vindt dat literatuur en moraal elkaar uitsluiten.
Beschouw het ook als je taak om ontlezing tegen te gaan.
Denk niet dat lezers negatieve recensies verkiezen boven positieve.