Op de schroothoop

In de aanloop van de uitreiking van de VSB Poëzieprijs 2015 bespreekt Remco Ekkers de genomineerde bundels. Deze keer Archaïsch de dieren van Hester Knibbe.

Veel dichters zijn geïnspireerd door het Adam en Eva -verhaal. Bertus Aafjes schreef een lang gedicht 'In den beginne', waar in hij Adam de eerste dichter noemt en de zondeval symboliseert door het ontstaan van onvruchtbare metaforen en tenslotte clichés.

Hester Knibbe publiceert in Archaïsch de dieren een originele afdeling 'Vrijspraak voor Kaïn', waarin ze begrip toont voor de eerste moordenaar. In zeven pro domo- gedichten pleit ze in wezen voor de eigen zaak, maar begrepen als een pleidooi voor ons mensen.

In het paradijs lag de leeuw naast het lam. De mensen hebben nog geen woorden. Dit herinnert aan het begin van Aafjes’ gedicht. Langzaam komen de mensen tot het begrip dat er meer moet zijn dan wat zij zien. Er moet een begin zijn en dus ook een einde. Twijfel sijpelt binnen. Ze hadden immers hersenen gekregen. En dan komt een storm opzetten 'die dwars door ons heen blies.'

De lezer valt op dat het kwaad binnenkomt zonder dat de mens heeft gekozen. Er komt geweld, gevaar, angst. De dichter noemt allerlei negatieve woorden in een zeer originele volgorde: 'woede / angst wens afgunst slacht honger slaaf / meester hoer heiligenleven vuil ziek tijd / zwanger eeuwig windbuil  zwaard gesel // en weemoed  niet te vergeten.'

Let op de woorden die positief lijken: wens, meester, heiligenleven, tijd, zwanger, eeuwig. Hester dwingt je deze woorden, begrippen, te overdenken. Is de wens niet oorzaak van ons lijden (zoals Boeddha beweert)? Is niet de meester de 'oorzaak' van de slaaf? Is niet zwangerschap het begin van de dood? 'Onze fout? Dat we bestonden / uit lichaam, honger hadden, onze dorst // verdronken. We hadden enkel / lucht moeten zijn die je uitblaast en dat / werden we ook tenslotte.'

Een andere afdeling heet 'Thebe'. Het gaat hier niet om de Egyptische dodenstad, maar om het Griekse Thiva, waar nauwelijks nog restanten zijn te vinden, onder andere van een heiligdom gewijd  aan Amphiaraos die over genezende krachten zou hebben beschikt. Kun je genezen van het offer, de dood? Kun je een zoon maken? Ja, maar kun je hem behoeden voor de schroothoop?

'Hup de wereld in met je hart / dat men afpakken kan, kan breken / in een hoek smijten: niks waard zo’n  //  hart geen porselein of goud, meer een roestig / soort klei en je hebt er zoveel van, ook het jouwe/ gaat straks op de schroothoop.’

De reeks eindigt overigens met een ‘bejagend’  liefdesgedicht: ‘we houden elkaar gewoon / bij de hand en waar de weg ophoudt zullen we slapen.’